تلسکوپ فضایی جیمز وب در ماه ژوئیه، با انتشار اولین تصاویر با کیفیت علمی خود، جهان را متحیر کرد. با این وجود، در حال حاضر، عموم مردم تنها اجازه دارند بخشی از داده‌هایی را که توسط این تلسکوپ جمع‌آوری می‌شود، مشاهده کنند. به همین دلیل رقابتی پر هیجان برای به دست آوردن فرصت مطالعاتی از این رصدخانه مداری به وجود آمده است و برندگان این رقابت می‌توانند به انجام مشاهدات با استفاده از وب بپردازند و فرصتی یک ساله برای تجزیه و تحلیل داده‌ها پیش از انتشار در اختیار داشته باشند. اما ناسا در حال بررسی امکان تغییر این سیاستگذاری و ارائه داده‌های جدید این تلسکوپ ۱۰ میلیارد دلاری به جهانیان است. البته که دانشمندان در این مورد اختلاف نظر دارند.
الساندرا آلویسی (Alessandra Aloisi)، رئیس دفتر ماموریت علمی در موسسه علمی تلسکوپ فضایی (STScI) در مریلند، که هم تلسکوپ فضایی جیمز وب و هم تلسکوپ فضایی هابل را اداره می‌کند، به اسپیس گفته است: این موضوع کاملاً بحث برانگیز است. زیرا هر دو راه‌حل مزایا و معایب خود را دارند.
بحث در مورد تغییر این سیاست‌ها پس از ارائه دستورالعملی از سوی دفتر سیاست علم و فناوری کاخ سفید در ماه اوت آغاز شد. براساس این دستورالعمل تحقیقات منتشر شده براساس داده‌های بودجه فدرال باید تا پایان سال ۲۰۲۵ به صورت رایگان در دسترس عموم قرار بگیرند. ناسا اکنون در نظر دارد تا یک گام فراتر برود و تمام داده‌هایی که بودجه آن‌ها را فراهم می‌کند را بدون اتلاف وقت در دسترس عموم قرار دهد؛ بنابراین موسسه علوم تلسکوپ فضایی از دانشمندان خواسته تا نظرات خود را در این مورد به اشتراک بگذارند.
عمومی کردن فوری داده‌های جیمز وب، برای مثال می‌تواند بر مبنای استفاده‌ی اخترشناسان از سرور پیش‌چاپ "arXiv.org" باشد، جایی که عموم مردم می‌توانند آخرین تحقیقات علمی را به صورت رایگان، بدون نیاز به خرید اشتراک مجلات گران قیمت مطالعه کنند. آلویسی گفت: کل جامعه نجومی بیشتر و بیشتر به سمت دسترسی آزاد می‌روند.
اما به رغم انتشار مداوم عناوین مختلف در مورد رصد‌های جیمز وب، طبق گفته مجله ساینس (Science)، تنها حدود یک چهارم از رصد‌های برنامه‌ریزی شده‌ی این تلسکوپ در یک ساله اول، بلافاصله منتشر می‌شوند و ۷۵ درصد باقی مانده غیر قابل دسترس باقی مانده‌اند.
آلویسی خاطرنشان کرد که در دسترس قرار دادن فوری داده‌های جیمز وب می‌تواند در‌های جدیدی از علم را به روی محققانی بگشاید که منابع لازم برای درخواست فرصت رصدی با تلسکوپ وب را ندارند. علاوه بر آن دانشمندانی که برای مشاهدات جدید برنامه‌ریزی می‌کنند، داده‌های بیشتری در اختیار خواهند داشت که به طور بالقوه روند علمی کار را سرعت می‌بخشد.
در نهایت، اگرچه اکتشافات به داده‌های واقعی متکی هستند، اما اشخاص باید ایده‌ی پشت جمع‌آوری این داده‌ها را مطرح کنند و دانشمندان عموماً می‌خواهند که ایده‌های خود را مستند کنند. دوره‌ی یک ساله دسترسی انحصاری به داده‌های جیمز وب کافی است تا تیم‌های تحقیقاتی پشت این پروپوزال‌ها بتوانند خود در ابتدا یافته‌هایشان را منتشر کنند.
آلویسی گفت: منظور این است که افرادی که یک ایده علمی دارند و داده‌ها را دریافت می‌کنند، باید یک دوره زمانی در اختیار داشته باشند که در طول آن نگرانی از بابت سرقت داده‌ها و سرقت ایده‌شان نداشته باشند.
این فرصت انحصاری همچنین به اخترشناسان زمان کافی می‌دهد تا تجزیه و تحلیل‌های خود را با دقت بیشتری انجام دهند. این یکی دیگر از آسیب‌های احتمالی است که تغییر سیاست ناسا ممکن است به همراه داشته باشد.
آلویسی گفت: برخی افراد ادعا می‌کنند که این کار ممکن است منجر به افت کیفیت فعالیت‌های علمی شود، زیرا افراد عجله دارند تا پیش از فاش شدن مقاله آن را منتشر کنند.
آلویسی گفت، ناظران جیمز وب دسترسی انحصاری یک ساله خود را حداقل برای یک سال و نیم آینده حفظ خواهند کرد، زیرا موسسه علمی تلسکوپ فضایی در حال حاضر دریافت درخواست‌ها برای دومین سال علمی جیمز وب را آغاز کرده و دومین سال از رصد‌های علمی وب در ماه ژوئیه آینده آغاز خواهد شد. علاوه بر این، ناسا پیش از این با شرکای خود در این ماموریت یعنی آژانس‌های فضایی اروپا و کانادا، به صورت کتبی توافق‌هایی داشته است که در آن‌ها یک دوره انحصاری یک ساله مشخص شده است. هرگونه تغییر در رویه‌های مدیریت داده‌های تلسکوپ جیمز وب مستلزم تعدیل آن توافق‌نامه‌ها است.
آلویسی گفت: این موضوع یک شبه اتفاق نمی‌افتد و حذف دسترسی انحصاری به طور کلی به احتمال زیاد در یک لحظه اتفاق نخواهد افتاد. من گمان می‌کنم که این کار تدریجی‌تر از تبدیل ناگهانی ۱۲ ماه انحصار به صفر باشد.
او افزود که موسسه علمی تلسکوپ فضایی سابقه‌ی موفقیت‌آمیزی در ایجاد چنین تغییراتی در سیاست‌ها داشته است.
در سال ۲۰۱۸، این موسسه بررسی درخواست‌های ناشناس از سوی دانشمندان برای استفاده از هابل را آزمایش کرد و امید می‌رفت که این کار باعث افزایش تنوع در رصدگران منتخب شود. اگرچه نگرانی‌هایی مبنی بر اینکه ستاره‌شناسان در این صورت نمی‌توانند بر تجربه شخصی خود در درخواست‌ها تاکید کنند، یا اینکه ممکن است فردی فاقد صلاحیت بتواند زمان رصدی را به دست آورد نیز وجود داشت.
آلویسی گفت: بررسی دوگانه درخواست‌های ناشناس در ابتدا بسیار بحث برانگیز بود، اما موسسه به آن پایبند بود، ما راهی برای انجام آن پیدا کردیم، آن را اجرا کردیم و اکنون به استانداردی در نحوه بررسی درخواست‌ها تبدیل شده است.
این موسسه همچنین دوره‌های انحصاری برای مشاهدات هابل تنظیم کرده است. هنگامی که این تلسکوپ در سال ۱۹۹۰ به فضا پرتاب شد، دانشمندانی که فرصت استفاده از هابل را به دست آورده بودند، مانند رصدگران امروزی جیمز وب، یک فرصت رصدی یک ساله داشتند. اما موسسه تصمیم گرفت این دوره را برای رصد‌هایی که از اواخر سال ۲۰۱۷ شروع می‌شدند به شش ماه کاهش دهد و این کار نیز نگرانی‌هایی از سوی ستاره‌شناسان برانگیخت.
آلویسی می‌گوید: اکنون که ما این تغییر را انجام داده‌ایم، هیچ‌کس آن را به خاطر نمی‌آورد. همه چیز مثل قبل به آرامی پیش می‌رود. او همچنین خاطرنشان کرد که اگرچه روند رسمی برای ثبت شکایات اخترشناسان در مورد لو رفتن مقالات وجود ندارد، اما این موسسه شاهد افزایش گزارش‌های غیررسمی در این مورد نبوده است.
آلویسی همچنین بر این باور است که موسسه علمی تلسکوپ فضایی می‌تواند حد وسطی بین اعطای یک دوره انحصاری یک ساله و دسترسی عمومی فوری ایجاد کند. برای مثال ایجاد راهی که اخترشناسان طی آن بتوانند در درخواست خود اعلام کنند که می‌خواهند دوره انحصاری خود را حفظ کنند یا خیر. این موسسه همچنین می‌تواند سیاستی وضع کند که دانشمندان را ملزم به انتشار مقاله بر اساس داده‌های تازه کند.
اما به گفته آلویسی، آنچه که از همه بیشتر به آن نیاز داریم تغییر در شیوه رفتار ستاره‌شناسان است.
او در این مورد توضیح داد: ما باید فرهنگی ایجاد کنیم که در صورت حرکت به سوی داده‌هایی با دسترسی آزاد، اعضای جامعه نجومی به یکدیگر احترام بگذارند و کاری که سایرین انجام می‌دهند را تکرار نکنند.
منبع: اسپیس