با توجه به تغییر اقلیم و بحران منابع آبی در کشور راهی جز اجرای سامانه های نوین آبیاری در اراضی و باغات به منظور ارتقای بهره وری و کاهش مصرف و مدیریت آب نیست. کمااینکه اجرای سامانه های نوین آبیاری در سه دهه اخیر بر بهبود راندمان اثرگذار بوده است.
براساس قانون ۸۵ درصد اعتبارات سامانه های نوین آبیاری به صورت بلاعوض و ۱۵ درصد از طریق آورده کشاورزان به اجرای پروژه های سامانه نوین آبیاری باید اختصاص یابد که محدودیت اعتبارات موجب شده تا در زمان مقرر این اعتبارات در اختیار بهره برداران قرار نگیرد و همین امر با گلایه مندی کشاورزان روبرو شده است.
آقای ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی گفت: با توجه به ضرورت افزایش صرفه جویی در مصرف آب بخش کشاورزی در نخستین سال فعالیت دولت سیزدهم، سطح پوشش سامانه های نوین در کشور ۲۰ درصد رشد داشته است.
اخیرا برخی کارشناسان خبر از افزایش ۱۰۰ درصدی آب بهای بخش کشاورزی جز ۴ محصول استراتژیک را دادند، درحالیکه این موضوع تاثیری در کاهش و مدیریت مصرف آب ندارد و تنها بواسطه افزایش هزینه های کشاورزی، قیمت محصولات کشاورزی را بالا می برد که این موضوع بر مردم فشار وارد می کند.
با توجه به آنکه افزایش آب بهای کشاورزی منجر به گلایه مندی کشاورزان شده است، بسیاری از کارشناسان براین باورند که خدمات بخش کشاورزی باید به روال سابق بازگردد و تنها برای افزایش بهره وری و مدیریت مصرف آب، توسعه اجرای سامانه های نوین آبیاری در دستور کار قرار گیرد.
پتانسیل اجرای سامانه های نوین تا ۴۰۰ هزار هکتار در سال وجود دارد
آقای فریبرز عباسی معاونت امور آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفت: طرح توسعه سامانه های نوین آبیاری یکی از طرح های ملی است که طی ۳ دهه گذشته در کشور اجرا می شود.
او با بیان اینکه شاخص های توزیع اعتبار در استان ها متفاوت است، گفت: سامانه های نوین آبیاری مزایای متعددی همچون کاهش ۳۰ درصدی مصرف آب بسته به نوع اجرای سامانه، افزایش عملکرد، کاهش سموم و کودهای کشاورزی و ارتقای بهره وری را شامل می شود.
عباسی ادامه داد: طی سال های اخیر گرایش به خشکسالی و کمبود آب موجب شد تا کشاورزان به سمت و سوی اجرای سامانه های نوین روی آورند به طوریکه در شرایط فعلی تقاضا برای توسعه این سامانه ها در کشور زیاد است.
معاون وزیر جهاد می گوید: امکانات و اعتبارات محدود پاسخگوی تقاضا نیست و همین موضوع یکی از دلایلی است که بهره برداران اذعان می کنند اعتبار نیست و سیاست گذاری قبلی تغییری نکرده است.
به گفته او، از ابتدای سال تاکنون تخصیص اعتبارات حدود ۲۶ درصد بوده که این میزان اعتبارات نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته و همین امر منجر به ایجاد نگرانی در استان ها شده است.
معاونت امور آب و خاک وزارت جهاد گفت: علی رغم کاهش اعتبار نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۳۳ هزار هکتار انواع سامانه های نوین آبیاری را در کشور اجرا کردیم. همچنین در کل این سال ها بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار سامانه های نوین اجرا شده است.
عباسی می گوید: امسال علاوه بر آنکه در ۳۳ هزارهکتار سامانه های نوین اجرا شده است، در ۱۰۰ هزار هکتار دیگر این سامانه در حال اجراست که در صورت تزریق اعتبار، بخشی از این پروژه به بهره برداری می رسد.
او روش های موضعی قطره ای و زیرسطحی را بهترین روش اجرای سیستم‌های نوین آبیاری اعلام کرد و گفت: گرچه بهترین روش بسته به شرایط و وضعیت آب و خاک محصول و نوع کشت است، اما روش های موضعی نسبت به سایر روش ها از راندمان بالاتری برخوردار هستند.
معاون وزیر جهاد می گوید: امسال برای اجرای سامانه های نوین آبیاری از ۱۷ تا ۶۰ میلیون تومان کمک بلاعوض به ازای هر هکتار پرداخت شده است.
به گفته او، پتانسیل توسعه سامانه های نوین تا ۴۰۰ هزار هکتار در سال وجود دارد که در صورت تامین اعتبار این میزان اجرا می شود چرا که در تامین لوازم و تجهیزات خودکفا هستیم و نیازی به واردات لوازم از خارج نیست.
معاون وزیر جهاد گفت: بهره بردارانی که می‌خواهند از مزایای اعتبارات استفاده کنند، باید شرایط دستورالعمل اجرایی همچون سند کشاورزی و آب پایدار را داشته باشند تا بتوان از حداکثر پتانسیل سامانه استفاده کرد چرا که با آب موقت و فصلی، امکان اجرای پروژه در طول سال وجود ندارد.
در بحث توسعه سامانه های نوین آبیاری ۸۵ درصد اعتبارات را دولت بلاعوض در اختیار بهره برداران قرار می دهد و مابقی در قالب خودیاری کشاورزان تامین می شود.
گلایه مندی کشاورزان از تاخیر در تخصیص اعتبارات بلاعوض
آقای سیدجعفرحسینی مشاور اتاق اصناف کشاورزی گفت: طبق قانون ۸۵ درصد هزینه های سیستم های نوین آبی به صورت بلاعوض باید در اختیار بهره برداران قرار گیرد که متاسفانه با وجود تورم و افزایش هزینه های آبیاری تحت فشار، لوله و لوازمات ۸۵ درصد واقعی نیست.
به گفته او، با وجود آنکه اعتبارات سامانه های نوین آبیاری به میزان کافی یا در زمان مقرر تخصیص داده نمی شود، کشاورزان معترض هستند و در برخی استان ها همچنان بهره برداران در نوبت هستند تا سهم ۸۵ درصد تعلق گیرد.
حسینی می گوید: اگر نگاه به توسعه سامانه های نوین آبیاری برای مدیریت آب باشد، اعتبارات هر چه سریع تر باید تامین شود.
مشاور اتاق اصناف کشاورزی گفت: با توجه به آنکه اعتبارات لازم توسط سازمان برنامه و بودجه محقق نشده است، برخی کشاورزان همچنان طلبکار هستند و از طرف دیگر گلایه مندی برخی کشاورزان موجب شده تا آنها استقبالی نسبت به اجرای سامانه های نوین آبیاری نداشتند.
به گفته او، اعتبارات آبیاری تحت فشار در قالب اوراق چندساله یا تزریق اعتبارات نقدی به بخش کشاورزی باید صورت گیرد تا سامانه های نوین اجرا شود.
آورده ۱۵ درصدی اجرای سامانه نوین آبیاری خارج از توان کشاورزان است
آقای قاسم پیشه ور رئیس نظام صنفی کشاورزی گفت: در بحث مدیریت آب ۸۵ درصد اعتبارات بلاعوض و مابقی در قالب کشاورز باید پرداخت شود، اما دولت برای تحقق این امر الزاماتی همچون چاه پروانه دار و سنددار بودن اراضی را تعریف کرده است.
به گفته او، با وجود آنکه اکثر کشاورزان خرده مالک هستند، آورده ۱۵ درصد اعتبارات برای کشاورزان بسیار زیاد است؛ بنابراین پیشنهاد ما این است که این الزامات در چارچوب قانونی کاهش یابد.
پیشه ور می گوید: برخی کشاورزان سالهاست که چاه آنها پروانه ندارد که در راستای مدیریت مصرف آب تبصره هایی برای پروانه چاه باید گذاشته شود تا کشاورزان نسبت به این موضوع رغبت داشته باشند. در غیراین صورت سال های آتی علاوه بر بحران آب با شوری آب هم مواجه می شویم.
رئیس نظام صنفی کشاورزی گفت: با توجه به محدودیت منابع مالی کشاورزان پیشنهاد ما این است که ۹۵ درصد اعتبارات بصورت بلاعوض در اختیار بهره برداران قرار گیرد و از طرفی الزامات و اختیارات کاهش یابد.
با توجه به بحران منابع آبی و هشدار شورشدن اراضی در سال های آتی انتظار می رود که اجرای سامانه های نوین آبیاری با حذف برخی الزامات و چارچوب های قانونی سرعت بیشتری به خود بگیرد تا با افزایش برداشت سفره های زیرزمینی، فشار برمنابع آبی بیشتر نشود.