علی محبی در نشستی خبری با بیان این که مهم‌ترین و اساسی‌ترین رکن آموزش، پژوهش است گفت: در مبانی دینی و سیره معصومین چیزی مهم‌تر از پژوهش نمی‌بینیم. تحقیق، ریشه است و هرچه به ریشه برسیم شاخه‌ها پربارتر می‌شوند.
وی افزود: امکان ندارد که کشوری ادعای پیشرفت کند، بدون اینکه از مسیر علم و پژوهش عبور کرده باشد.
رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش به سندتحول بنیادین، و ۱۳۱ راهکار عملیاتی آن اشاره کرد و گفت: شش زیرنظام برای سند جهت تحقق ۳۸ برنامه طراحی شده است که یکی از آن‌ها زیرنظام پژوهش و ارزشیابی نظام تعلیم و تربیت است.
محبی به دو مفهوم دانش آموز و معلم پژوهنده اشاره و عنوان کرد: مدرسه پژوهنده یعنی برنامه درسی‌اش آموزش محور صرف نیست و دانش آموزان خلاق و توانمندی تربیت می‌کنند و معلمان حرفه‌ای هستند. معلم پژوهنده نیز مهارت و دانش خود را همواره به روز میکند و دانش آموز را پرسشگر و واجد شایستگی تفکر نقاد و دارای توانمندی حل مسئله و مهارت تصمیم گیری بار می‌آورد.
وی با اشاره به اهمیت پژوهش در سندتحول بنیادین آموزش و پرورش گفت: یکی از سوالات پرتکرار این است که سند تحول کی قرار است اجرا شود و چند درصد محقق شده است؟ در همین زمینه یک نقشه راه تهیه شده است. این سند راهبردی، علاوه بر بیان فرصت‌ها، تهدیدها، ضعف‌ها و قوت‌ها، تحلیل ذی نفعان را نیز انجام داده است. برنامه عملیاتی دقیقی برای پنج سال آینده تدوین شده است که در روز پژوهش که ۲۵ آذر ماه است، رونمایی خواهد شد.
رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ادامه داد: داشبورد عملیاتی نیز آماده شده که مشخص میکند در هر مقطعی از زمان چه میزان از سند اجرایی شده است.
محبی در ادامه به ماموریت‌های پژوهشگاه مطالعات از جمله توسعه فرهنگ پژوهش و پاسخگویی به نیاز‌های حال و آینده نظام تعلیم و تربیت اشاره کرد و گفت: آینده پژوهی، روند پژوهی و پژوهش‌های کاربردی در این زمینه مدنظر است. بخشی به عنوان مطالعات فوری را نیز ایجاد کردیم که نتایج برخی پژوهش‌ها ظرف سه ماه در اختیار ذی نفعان قرار می‌گیرد.
وی افزود: ظرفیت‌های موجود ما پاسخگوی نیاز‌هایی که داریم نیست. جا دارد از ظرفیت‌های موجود در کشور در ابعاد ملی استفاده کنیم. به عنوان مثال در دانشگاه‌های علوم انسانی این ظرفیت وجود دارد. برای تحقق ظرفیت‌های نغفول مانده سندتحول بنیادین، چند پیشنهاد جهت درج به عنوان احکام برنامه هفتم توسعه ارائه کرده‌ایم.
رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان این که حدود ۱۰ هزار دکتر معلم داریم گفت: قانون منع مداخله کارکنان دولت در قراردادها، برای اعضای هیئت علمی، استثنا قائل شده است و ما پیشنهاد دادیم که برای دکتر معلم‌ها نیز مستثنی شود تا بتوانیم از ظرفیت‌های این بخش در توسعه پژوهش‌ها بهره‌مند شویم.
محبی برنامه‌های هفته ملی پژوهش (۱۹ تا ۲۵ آذر) را اعلام و عنوان کرد: در روزملی پژوهش همایشی با حضور وزرای آموزش و پرورش و علوم خواهیم داشت و از برگزیدگان جشنواره‌های پژوهشی تقدیر می‌کنیم. بیش از ۹۰ دانش آموز پژوهشگر و فناور، برگزیده شده‌اند. همچنین معلمان پژوهنده، دانشجومعلمان و پژوهشگران برتر تقدیر می‌شوند. از یک رساله کارشناس ارشد و یک رساله دوره دکترا و سه مدیر پژوهشسرای برتر نیز تجلیل خواهد شد.
وی افزود: در هفته پژوهش، از اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه رونمایی می‌کنیم. بازدید دانش آموزان از مراکز علمی، دانشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش بنیان در یکی از روز‌های هفته پژوهش انجام می‌شود. بازدید‌ها و برنامه‌های مختلف دیگری برای مدیران و معلمان نیز تدارک دیده شده است.
رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه اقداماتی در سازمان پژوهش در زمینه چرخش برنامه درسی از موضوع محوری به سمت شایستگی محوری آغاز شده است گفت: برنامه درسی باید در راستای تحقق شایستگی‌ها و مهارت‌های زندگی باشد.
محبی به برخی چالش‌های نظام تعلیم و تربیت اشاره کرد و گفت: یکی از چالش‌های ما مدیریت علمی است، تصمیم گیری‌های ما باید مبتنی بر پژوهش محوری باشد و باید برای هر تصمیمی که می‌گیریم پیوست پژوهشی داشته باشیم. با چالش‌های تربیتی و روانشناختی ناشی از حضور بدون ضابطه دانش آموزان در فضای مجازی در دوران کرونا مواجهیم که پژوهش‌هایی در این راستا انجام شده و در حال انجام است.
وی با بیان این که سند راهبردی ما به گونه‌ای نوشته شده است که بتوانیم ادعا کنیم بُعد پژوهشی سندتحول بنیادین در سال ۱۴۰۵ محقق شده است، در پاسخ به پرسشی پیرامون ملزم نبودن مدارس به اجرای پژوهش‌ها و آماده نبودن آن‌ها برای انجام تحقیقات علمی اظهار کرد: سالهاست با این چالش‌ها دست به گریبان هستیم. سازمان پژوهش چرخش از حافظه محوری به سمت شایستگی محوری را در دستورکار دارد. در سندتحول پژوهشگاه، سرانه پژوهشی برای دانش آموز و مدرسه مشخص شده و اولویت‌های پژوهشی مهم را متناسب با همین موضوع دیده‌ایم که یکی از آن‌ها مدرسه تراز سندتحول است که مشخص شود یک مدرسه تراز باید چه شاخص‌ها و ویژگی‌هایی داشته باشد تا بتوانیم براساس آن مدارس را رتبه بندی کنیم.
رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش درباره این که چرا مدیران نتایج پژوهش‌ها را به کار نمی‌گیرند گفت: علت‌هایی دارد نخست آنکه مدیر آن موضوعی که رویش پژوهش انجام شده را دغدغه خودش نمی‌داند. ممکن است خود پژوهش در حین اجرا از نظر علمی مشکل داشته باشد و سوم اینکه زمینه اجرایی سازی آن فراهم نباشد و کاربست عملیاتی نداشته باشد. برای حل این مشکل خواسته‌ایم که مدیر باید در هر سه مرحله در کنار پژوهشگر باشد. همچنین آیین نامه اشاعه و کاربست یافته‌های پژوهشی تدوین شده است. الزام پیوست پژوهشی برای طرح‌ها نیز در قرارگاه تحول وزارتخانه مطرح و تاکید شده است تا هیچ طرحی بدون پیوست برای اجرا نرود.
محبی درباره تبعات به کارگیری معلمان بازنشسته در دوره ابتدایی و این که آیا پژوهش‌هایی در لین زمینه انجام شده است گفت: تدوین برنامه راهبردی منابع انسانی به خصوص در حوزه معلمان را در دستورکار داریم. باید برای رفع کمبود معلم حرفه‌ای برنامه داشته باشیم. متاسفانه کمبود معلم، علت هم دارد. در یک دوره ظرفیت دانشگاه فرهنگیان را بسیار کاهش دادند و به همین خاطر ناچار شدند مصوباتی برای جذب گروه‌های دیگر از جمله بازنشستگان، حق التدریس‌ها قرار گیرند که آن هم تبعات خودش را دارد.