نقد و بررسی کتاب «کوله‌پشتی (راهنمای زندگی دانشجویی)» یک‌شنبه (بیست و نهم آبان ماه ۱۴۰۱) با حضور فرشته میرزایی، علی صنعتی و مطهره عابدینی در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
در این نشست مطهره عابدینی گفت: کتاب «کوله‌پشتی (راهنمای زندگی دانشجویی)» به ذکر چند مقدمه پرداخته است که از اصل متن مهمتر است. همه ما در دوره‌ای محصل یا دانشجو بودیم؛ این دوران یکی از جدی‌ترین دوره‌های زندگی ما محسوب می‌شود. نویسندگان در این کتاب تلاش می‌کنند برای دانشجویان جدید الورود یک کتاب راهنمای جیبی ارائه دهند. این کتاب برای دانشجویان، همیارانی برای زندگی بهتر در دوران دانشجویی پیشنهاد می‌دهد.
عابدینی با تاکید بر اینکه کتاب «کوله‌پشتی (راهنمای زندگی دانشجویی)» توجه زیادی به مباحث آموزشی دارد، گفت: نویسندگان در این کتاب تلاش می‌کنند با بهترین روش‌ها به دانشجویی که به دنبال دانش است کمک کنند تا مطالب را بیاموزد. با این وجود یکسری از مطالب در کتاب مغفول مانده است. در بسیاری از دانشگاه‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر دانشجویان با فضا ارتباط خوبی برقرار کنند و در این مسیر با گروه همسالان همراه باشند کمک بیشتری به رشد مهارت‌های آن‌ها خواهد کرد. همیار نودانشجویان، مهارت‌ها، موضوعات و جزییات نودانشجویی را آموخته و می‌تواند به عنوان رفیق و شفیق به دانشجویان کمک کند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: طبق گفته مقام معظم رهبری (مدظله العالی) جهش علمی کشور ناظر بر تحصیل دانشجویان است که آن هم روش و منش خاص خود را دارد و ما از آن به عنوان علم آموزی یاد می‌کنیم. در شروع ارتباط همیار با نودانشجو، دانشجو باید بداند که همیار به یاگیری او اهمیت می‌دهد؛ به عبارتی ارتباط اولیه همیار با دانشجو باید به گونه‌ای باشد که همیار تلاش دارد خوب و درست فهمیدن علم را به دانشجو بیاموزد. همیاران برای ارتباط موثر باید موفقیت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی نودانشجو را به او یادآوری کند و با او وارد پرسش و پاسخ شود.
وی در پایان عنوان کرد: نویسنده‌های کتاب با یک نگاه جدی به مباحث یادگیری و آموزش می‌پردازند و انواع و مراحل یادگیری را بیان می‌کنند. یکی از مباحث مهمی که همیار به نودانشجو می‌آموزد تفاوت دانشگاه با دبیرستان و استادان و معلمان در دانشگاه و دبیرستان است. یکی از مشکلات ما در دانشگاه افت تحصیلی دانشجویان در ترم‌های اول و دوم است چرا که دانش‌آموزان با معدل‌های خوبی وارد دانشگاه می‌شوند، اما در سال‌های اول دچار افت تحصیلی می‌شوند چرا که گام به گام از طرف خانواده و حامیان درسی حمایت می‌شدند، اما در دوران دانشگاه از این حامیان خبری نیست.
کتاب را در چند جلد منتشر کنید
در ادامه این نشست علی صنعتی کتاب «کوله‌پشتی (راهنمای زندگی دانشجویی)» را یک هندبوک (دستینه) کاربردی دانست و گفت: این کتاب نحوه مدیریت و هدایت زندگی دانشجویی را آموزش می‌دهد. مطالب زیادی در این کتاب به شکل فشرده و رمزآلود بیان شده است که نیاز به بازگشایی دارد. سبک‌های مختلفی برای یادگیری وجود دارد که این سبک‌ها ترجیح و علاقه فرد به یادگرفتن را نشان می‌دهد. سبک‌های یادگیری مهم هستند چرا که ترجیح‌های ما برای برقرای ارتباط با دیگران را نشان می‌دهد. در گذشته تاکید بر این بود که آموزش باید معلم محور باشد، اما در سال‌های اخیر بر نقش فرد در یادگیری تاکید می‌شود.
وی ادامه داد: این کتاب الگویی برای سبک یادگیری ارائه کرده که از جمله آن سبک تکانشی یا پویا است؛ در این سبک افراد اطلاعات را به سرعت پردازش می‌کنند. سبک دوم، انعکاس گرا است که در مباحث روان شناسی به عنوان افراد تامل گرا شناخته می‌شوند. این افراد تمام جوانب کار را در نظر می‌گیرند. سبک‌های یادگیری، خوب یا بد نیستند بلکه راه و ترجیح ما برای یادگیری هستند. سبک سوم، افراد وابسته با زمینه است؛ در این سبک فرد تمام جوانب یک مساله را در نظر می‌گیرد، اما در سبک ناوابسته به زمینه، هدف پیش روی فرد قرار دارد و وابسته به چیزی نیست.
صنعتی در پایان گفت: در کتاب پرسش نامه‌ای آمده است که پیشنهاد می‌کنم برای فهم سبک یادگیری خودتان آن را تکمیل کنید. به همیاران پیشنهاد می‌کنم قبل از کمک به نودانشجویان سبک خودشان را بشناسند و در مرحله بعدی به نودانشجویان کمک کنند تا بتوانند متناسب با سبک آن‌ها با دانشجویان رفتار کنند. کتاب «کوله‌پشتی (راهنمای زندگی دانشجویی)» یک کتاب جامع است، اما به نویسندگان آن پیشنهاد می‌کنم کتاب را از حالت فشرده خارج کنند. در این صورت با کتابی چهارجلدی که هر جلد آن بیش از ۴۰۰ صفحه خواهد داشت رو به رو می‌شویم.
گفتمان شفاهی قابل نقد نیست
فرشته میرزایی نیز در این نشست بیان کرد: هدف این کتاب آموزش همیاران نو دانشجو است. ممکن است همیارانی داشته باشیم که حاشیه، توضیح و شرح این کتاب برای آن‌ها مفید باشد. ما ایرانیان تجربه‌های خود را به صورت شفاهی منتقل می‌کنیم و در این زمینه با غربی‌ها تفاوت داریم چرا که آن‌ها تجربه‌های مثبت و منفی خود را مکتوب می‌کنند تا نه تنها برای افراد مرتبط با آن موضوع بلکه برای آیندگان نیز مفید و موثر باشد. روی گفتمان شفاهی نمی‌توان نقد کرد، اما آثار مکتوب قابل نقد و بررسی هستند. پیشنهاد می‌کنم افراد متخصص در حوزه‌های مختلف تجربه‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند چرا که مدیریت دانش و تجربه باعث پیشرفت جامعه می‌شود.
وی افزود: عبارت کوله پشتی برای عنوان کتاب انتخاب شده که بسیار جذاب است. در این کتاب مطالب زیادی آمده که به نظرم نویسندگان در جلد‌های متعددی می‌توانستند به مباحث مطرح شده در این کتاب بپردازند. در این صورت کتاب در یک جلد خلاصه نمی‌شد و نویسندگان ناچار نمی‌شد از موضوعات مهم به سرعت عبور کنند. در این کتاب الگویی برای بیان مباحث دیده نمی‌شود و هر فصل به یک شیوه بیان شده است. در صورتی که یک همیار برای آموزش باید از یک الگو استفاده کند؛ در سیستم‌های تعلیم و تربیت کشور‌های پیشرفته از الگوی حل مساله استفاده می‌شود. در این الگو باید مساله بیان، تببین و راه حل‌های آن بررسی و بهترین آن‌ها انتخاب و به کار گرفته شود و در نهایت مورد ارزیابی قرار بگیرد.
میرزایی بیان کرد: هدف کتاب انتقال تجربه به نودانشجویان است، اما معیار و شاخص انتقال تجربه‌ها را بیان نکرده و این یکی از ایرادات کتاب است. آیا هر تجربه‌ای را می‌توان منتقل کرد؟ معیار انتقال تجربه چیست؟ دانشجویان باید امکان استفاده از این تجربه‌ها را داشته باشند؛ بنابراین باید تجربه‌های عملی را ارائه و از بیان مباحث تئوری خودداری کنیم. همچنین باید ارزش‌های اخلاقی را در انتقال تجربه رعایت کنیم.
وی در پایان گفت: استفاده از افراد هم شان برای انتقال مطالب اهمیت زیادی دارد. به این افراد همیاران همتا گفته می‌شود و نقش مربی، استاد یا والدین را ندارند. هدف نهایی کتاب این است که دانشجویان با توانمندسازی بتوانند از دست انداز‌های پیش روی خود بدون آسیب عبور کنند.