با وجود اقلیم ۴ فصل کشور و پتانسیل بالای تولید محصولات کشاورزی در کشور، جایگاه ما در بازارهای هدف به دلیل موانع متعدد سد راه صادرات تعریفی ندارد. این درحالی است که با رفع این موانع امکان توسعه صادرات محصولات کشاورزی و حضور در بازارهای جهانی وجود دارد.
طی سال های اخیر هرازگاهی محصولات کشاورزی ایران به دلایل متعدد از بازارهای هدف برگشت می خورد که این موضوع یکی از موانع سد راه توسعه صادرات و حضور کمرنگ در بازارهای جهانی محسوب می شود.
آقای شاهپور علایی مقدم رئیس سازمان حفظ نباتات گفت: در ابتدای دولت بخشی از محصولات کشاورزی ما بدلیل نداشتن اطلاعات بستر تولید برگشت می خورد، اما طی ۸ ماه اخیر با طراحی سامانه تولید محصولات سالم و بهداشتی هیچ محصولی عودت داده نشده است.
علایی مقدم گفت: پس از سالیان سال افتراق و جدایی بین بهداشت گیاهی و سلامت محصولات گیاهی با درایت وزیر جهاد کشاورزی سامانه‌ای برای محصولات کشاورزی برای تولید داخل و صادرات ایجاد شده است که در نهایت این امر موجب شده طی ۸ ماه اخیر هیچ محصولی برگشت نخورد. لذا این امر بیانگر نظم در تولید محصولات کشاورزی و فرایندمحور بودن و مدیریت بهینه آفتکش‌ها است.
گرچه شناسنامه دار شدن محصولات کشاورزی تا حدی منجر به رفع موانع صادراتی شده است، اما هنوز چالش های دیگری سد راه صادرکنندگان قرار دارد که فعالان تشکل ها امیدوارند که هرچه سریع تر با رفع این موانع به جایگاه اصلی خود در بازار هدف دست یابیم.
آقای صدرالدین نیاورانی نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی گفت: در شرایط کنونی با مشکلات زیرساخت های صادرات همچون کانتینرهای یخچال دار، کمبود هواپیمای کارگو و مشکلات نقل و انتقال ارز روبرو هستیم.
به گفته او، زمانیکه مبلغ صادرات به بالای ۵۰ هزار دلار برسد، امکان حمل توسط صادرکننده به ایران ندارد که در نهایت شرایط تحریم منجر به از دست دادن بازارها شده است.
نیاورانی می گوید: بسته بندی نامناسب محصولات از دیگر معضلات صادرات است، لذا بسته بندی متناسب با بازارهای جهانی باید تغییر کند.
نایب رئیس اتحادیه محصولات کشاورزی گفت: با توجه به تاکید دولت بر کشت قراردادی، تولید برای صادرات باید صورت گیرد.این درحالی است که با قانون های یک شبه همچون تعرفه و ممنوعیت های یک شبه امکان صادرات وجود ندارد. هر چند صادرکنندگان با تمام تلاش به کار خود ادامه می دهند که صادرات متوقف نشود.
دولتمردان با اتخاذ سیاست ممنوعیت های یک شبه در اتاق های دربسته بدون نظربخش خصوصی تنها به بخش تولید و صادرات ضربه می زنند.
آقای هومن فتحی مدیرکل دفتر بین الملل وزارت جهاد کشاورزی گفت: بنابر آمارهای جهانی تعداد برگشتی های محصولات کشاورزی ایران در مقایسه با دیگر کشورها به خاطر مصرف سموم پایین بسیار ناچیز است. براین اساس محصولات تولیدی ایران جزو محصولات سالم و بازار پسند محسوب می شود.
به گفته او، در مقطعی که فلفل دلمه های صادراتی به روسیه عودت داده شد، روسیه ۱۷ محصول از ۲۳ کشور را ممنوع کرد که خوشبختانه با تلاش وزارت جهاد، سازمان حفظ نباتات و وزارت امور خارجه ظرف مدت زمان یک تا ۲ ماهه ممنوعیت رفع شد.
فتحی می گوید: میزان بازگشت محصولات کشاورزی در مقایسه با حجم صادرات رقمی نیست، به همین خاطر باید قدردان کشاورزان بود.
مدیرکل دفتر بین الملل وزارت جهاد گفت: در یکسال اخیر اهتمام بی سابقه ای بر شناسنامه دار شدن محصولات شد که در گام‌نخست ایجاد نظام برای ردیابی محصولات است.
آقای رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: در کمیسیون مجلس موانع و مشکلات سد راه رونق صادرات را مطرح کردیم که رئیس جمهور برای ۴ وزیر و رئیس بانک مرکزی نامه را انعکاس دادند که متاسفانه به رغم گذشت ۲ ماه از این‌موضوع وزرا و رئیس بانک‌مرکزی پاسخگو نبودند که این امر‌بیانگر بی توجهی به تشکل هاست.
به گفته او، گرچه وارد کردن ارز حاصل از صادرات جزو وظایف صادرکنندگان است، اما از مسئولان که تعهد ارزی از صادرکننده می‌گیرند، انتظار می رود که زیرساخت های لازم برای ورود ارز فراهم شود چرا که صادرکنندگان میوه و تره بار نمی توانند ارز را در یکجا بلوکه کنند.
نورانی می گوید:در بحث صادرات به جای مشوق صادراتی، تصمیمات تنبیهی اتخاذ می شود که در نهایت این موضوع مشکلاتی برای افراد دارای کارت بازرگانی ایجاد می کند به طوریکه ناچارا به سمت و سوی کارت های یکبار مصرف می روند تا تعهد ارزی داده نشود. به همین خاطر تقاضا داریم که تعهد ارزی تا زمان راه اندازی سیستم بانکی ما با بین الملل برداشته شود.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: در پیک تولید برای برخی محصولات آب بر تعرفه گذاشته می شود، درحالیکه این محصولات تولید شدند،چنانچه صادر نشوند، دولت ضررش را به عنوان یارانه باید پرداخت کند. لذا در تصمیم گیری ها باید برنامه ریزی صحیح صورت گیرد چرا که اتخاذ این‌تصمیمات در پیک تولید مانع توسعه صادرات می شود.
او مشکلات زیرساخت های جاده ای و دریایی را از دیگر موانع صادرات دانست و گفت: با توجه به فرسودگی کانتینرهای یخچال دار، مجوز واردات این کانتینرها باید به بخش خصوصی داده شود تا نوسازی جاده ای طی مدت زمان یکسال ایجاد شود، البته در این‌خصوص نیازی به سرمایه گذاری دولتی نداریم.
بنابر گفته نورانی، وزارت جهاد با هماهنگی تشکل های تعاونی روستایی می تواند باغات را شناسنامه دار کند، اما در شرایط کنونی فقدان شناسنامه منجر به چالش صادرات نشده است چرا که خیلی از کشورها بدنبال شناسنامه نیستند، بلکه بدنبال عدم باقی مانده سموم در محصولات هستند.
با توجه به آنکه یکی از مشکلات اساسی تولید عدم شناسنامه محصول از مزرعه و باغ محسوب می شود، اخیرا بنابر تاکید وزیر جهاد سامانه نظام ردیابی محصولات راه اندازی شده است که امیدواریم با رفع دیگر چالش ها به جایگاه اصلی صادرات دست یابیم چرا که در شرایط کنونی سالانه بیش از ۱۲۰ میلیون تن محصولات کشاورزی در کشور تولید می شود و در صورت استفاده حداکثری از ظرفیت ها، امکان افزایش تولید وجود دارد.
یعنی مشخص نیست چالش اصلی چیست
محصولات کشاورزان را صادر می کند پول آن را به جیب زده و و به ریال به کشاورزان پرداخت می کند