شتر حیوانی است مقاوم که از آن با عنوان سرمایه کویر یاد می‌شود و تاب آوری بسیار بالایی در آب و هوای گرم دارد؛ از این‌رو کویرنشینان در نقاط مختلف کشور مشغول به پرورش این حیوان هستند.
حدود ۳۰ هزار نفر از جمعیت ۱۸۰ هزار نفری شتر ایران در خراسان جنوبی است که این امر باعث شده تا استان ما دومین قطب پرورش این حیوان سودمند باشد.
از قدیم الایام پرورش شتر به صورت سنتی در بیابان انجام می‌شده است و این حیوان از مراتع تغذیه می‌کند.
سودمند، اما خطرآفرین
مزیت‌های اقتصادی فراوان این حیوان برای مردمان کویر یک روی سکه شترداری خراسان جنوبی است؛ روی دیگر سکه خطراتی است که این سرمایه‌های سرگردان برای مردم ایجاد می‌کنند.
شتر‌هایی که بدون ساربان در بیابان رها هستند و عبور آن‌ها در جاده‌ها بسیار خطرآفرین است.
رانندگی در مسیر‌های کویری به ویژه در شب دلهره آور است؛ چرا که در این سال‌ها خبرهای زیادی از ورود بی محابای گله‌های شتر به جاده‌ها و برخورد خودرو‌ها با آن‌ها به گوش رسیده است.
در این تصادفات دلخراش شتر‌هایی با وزن ۲ تا ۴ تُن به یکباره همچون کوه در مقابل خودرو‌ها قرار می‌گیرند و باعث کشته و زخمی شدن هموطنان می‌شوند.
هر ۱۱ روز یک حادثه در اثر برخورد با شتر
سرهنگ رضایی رئیس پلیس راه خراسان جنوبی گفت: به دلیل پا‌های بلند و جثه و وزن بالا، شتر وقتی با سواری برخورد می‌کند، روی سقف و یا داخل خودرو می‌افتد که این امر جان سرنشینان را به خطر می‌اندازد.
او ادامه داد: به طور میانگین هر ۱۱ روز یک حادثه در اثر برخورد شتر در استان رخ می‌دهد.
سرهنگ رضایی از رانندگان خواست تا هنگام رانندگی در مناطقی که شتر‌های بدون ساربان وجود دارند احتیاط بیشتری داشته باشند.
رئیس پلیس راه استان عنوان کرد: بیشتر مقاطع تجمیع شتر‌ها در استان شناسایی شده که بیشتر در شهرستان‌های نهبندان، طبس و بیرجند است.
او افزود: محور خوسف - خور حوالی خور، محور نهبندان - زاهدان حوالی حیدرآباد، محور نهبندان - بیرجند حوالی چاه دراز، محور نهبندان - شهداد حوالی چاهداشی، محور طبس - اصفهان کیلومتر ۸۵ تا ۱۰۰، محور طبس - یزد کیلومتر ۹۰ تا ۱۳۰ و محور دیهوک - کرمان کیلومتر ۸۵ تا ۱۰۵ محور‌هایی هستند که احتمال برخورد با شتر‌ها در آن‌ها زیاد است.
سرهنگ رضایی تصریح کرد: محورهای روستایی کریت و بصیران نیز از محور‌هایی هستند که خطر احتمال برخورد با شتر در آن‌ها وجود دارد.
رئیس پلیس راه خراسان جنوبی گفت: با توجه به کویری بودن منطقه احتمال برخورد وسایل نقلیه با شتر‌ها زیاد است.
او ادامه داد: در سال ۱۴۰۰، ۳۲ فقره برخورد با شتر در استان ثبت شده که بر اثر برخورد با شتر‌ها ۵ نفر فوت کردند و ۲۲ نفر مجروح شدند.
آبشخور‌های حادثه ساز کنار جاده
یکی دیگر از دلایلی که باعث شده تا تردد شتر‌ها در محورهای مواصلاتی افزایش یابد ساخت آبشخور‌ها در اطراف جاده‌ها است.
برخی از شترداران برای راحتی کار خود و دسترسی آسان تر، آبشخور‌ها را در نزدیکی جاده‌ها می‌سازند؛ به همین دلیل شتر‌هایی که برای رفع عطش به محل آبشخور می‌آیند، مجبور به عبور از جاده می‌شوند و این یعنی هر لحظه احتمال تصادف دلخراش وجود دارد.
بر اساس قانون در صورت برخورد وسیله نقلیه با شتر، صاحب شتر مقصر است و باید در مراجع قانونی پاسخگو باشد.
از دیرباز و بر اساس رسمی قدیمی برای اینکه شتر‌ها شناسایی شوند، شترداران نشانی مخصوص خود را دارند که بر روی بدن شتر حک می‌شود.
بیشتر بخوانید
در هنگام بروز حوادث، بر اساس همین نشان صاحب شتر شناسایی می‌شود و مراجع قضایی موضوع را پیگیری می‌کنند.
اما در برخی مواقع شترداران برای فرار از قانون به محض اطلاع از برخورد شتر آن‌ها با وسیله نقلیه، نشانه حک شده بر روی بدن شتر را از بین می‌برند تا دیگر کسی نتواند صاحب شتر را شناسایی کند.
از شبرنگ تا حفاظ
چند سال پیش بود که طرحی برای کاهش تصادفات ناشی از برخورد وسایل نقلیه با شتر‌ها در استان اجرا شد؛ طرحی که در آن بر روی گردن و بدن شتر‌ها شبرنگ نصب می‌شد تا از فاصله دور قابل دیدن باشند، اما این طرح ادامه پیدا نکرد.
جعفری رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: برنامه‌هایی تحت عنوان شبرنگ و میکروچیپ در برهه‌ای به طور آزمایشی انجام شد.
او ادامه داد: نهایتا مسئولین به این نتیجه رسیدند که باید محافظی ایجاد شود که شتر‌ها به جاده‌ها نزدیک نشوند.
در این سال‌ها هر از چند گاهی خبر‌هایی از ایمن‌سازی محورهای مواصلاتی کویر شنیده شده؛ ایمن سازی به وسیله نصب حفاظ و سیم خاردار در اطراف جاده‌ها به طوری که جولان شتر‌ها در جاده‌ها کمتر شود و نتوانند وارد محورهای مواصلاتی شوند.
جلال زاده مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان جنوبی در رابطه با عبور شتر‌های سرگردان از محورهای مواصلاتی گفت: کلیه تابلو‌های محورهای مواصلاتی که محل عبور این گونه از احشام هستند را به روز کرده ایم و به روزرسانی تابلو‌هایی که در شب روشن هستند نیز صورت گرفته است.
او ادامه داد: حدود ۲۰ تابلو در استان و مناطقی که خطر بیشتر برخورد با شتر وجود دارد نصب شده است.
جلال زاده بیان کرد: در جلسات متعدد کمیسیون ایمنی این مسئله مطرح شده است و دستگاه‌های متولی پای کار آمده اند و قرار شده است تا هر دستگاهی وظیفه خود را انجام دهد و بحث‌های آموزشی انجام شود.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان جنوبی اظهار کرد: اداره کل امور عشایر، پلیس راه و سازمان جهاد کشاورزی در این زمینه پای کار هستند.
او در خصوص پیشگیری از این حوادث گفت: حفر کانال به طول ۵ کیلومتر در محور خور به بیرجند انجام شده است و ۱۵ کیلومتر مسیر نیز پارسال سیم مفتول کشیده شده است.
جان مردم و سرمایه شترداران در خطر
سایه بی توجهی بر سر شتر‌های سرگردان خراسان جنوبی سنگینی می‌کند و معضلی برای مردم شده است.
هر ساله تعدادی از هموطنان در حوادث ناشی از برخورد با شتر‌ها جان خود را از دست می‌دهند و یا مجروح می‌شوند؛ ۵ کشته و ۲۲ مجروح در اثر برخورد با شتر در سال ۱۴۰۰ مبین این موضوع است.
راهکار‌هایی نیز از سوی مسئولین ذیربط برای پیشگیری و کاهش حوادث ناشی از سرگردانی شتر‌ها در جاده‌ها صورت گرفته است؛ نصب شبرنگ روی بدن شتر، نصب تابلو، حفر کانال و سیم کشی اطراف جاده از جمله راهکار‌هایی است که تاکنون انجام شده است.
اما اخبار حوادث ناشی از برخورد با شتر‌ها در جاده‌های خراسان جنوبی نشان دهنده این است که اقدامات صورت گرفته کافی نبوده است.
از یک سو جان مردم با حوادث ناشی از برخورد با شتر‌ها در جاده‌ها در خطر می‌افتد و سوی دیگر شترداران با این حوادث خسارت مالی می‌بینند.
با توجه به خسارت جبران ناپذیر سرگردانی شتر‌ها باید مسئولان و شترداران فکری اساسی کنند تا هم جان مردم به خطر نیفتد و هم سرمایه‌های کویرنشینان از بین نرود.
گزارش از زهرا رضایی