پس از شهادت امام حسن عسکری(ع) دوره ای حیاتی و مهم در تاریخ شیعه آغاز شد.
نهم ربیع‌الاول مصادف با آغاز امامت حضرت مهدی(عج) امید مستضعفان جهان است، همانطور که در روایتی از پیامبر گرامی اسلام آمده است: او خواهد آمد و جهان را از عدل و داد پر خواهد کرد همانگونه که از ظلم و جور، پر شده است.
شیعیان دلداده مهدی موعود در چنین روزی با امام زمان(عج) خود عهد و پیمانی دوباره می‌بندند، عهد و اطاعتی که تجلی عشق و محبت به منجی بشریت است و زمینه‌سازی برای ظهور ایشان و بسط عدالت در جامعه است.
عهد، التزام و نوعی تعهد پذیری در مقابل شخص یا کاری است و باید خود را به وظایفی که نسبت به امام‌زمان(عج) داریم ملتزم سازیم و با ایشان برای انجام آرمان‌هایش عهد ببندیم و کسانی می‌توانند در عصر ظهور به این عهدها عمل کنند که در عصر غیبت به پیمان خود با امام عصر (عج) عمل کرده باشند.
حجت الاسلام عزیزی کارشناس مذهبی می‌گوید: در آغاز امامت حضرت، به این دلیل که خلفای عباسی، تهدیدی جدی برای زندگی امام زمان به حساب می‌آمدند و به خواست خدا آن حضرت اولین غیبت ایشان مشهور به «غیبت صغری» آغاز شد.
بیشتر بخوانید
او می‌گوید: در زمان غیبت صغری، چهار نایب خاص امر وساطت میان امام و شیعیان را برعهده گرفتند، آنها احکام دین را از امام فرا می‌گرفتند و در اختیار شیعیان قرار می‌دادند، نواب کسانی بودند که امام حسن عسکری در زمان حیات خود دالت شان را تایید کرده بودند.
حجت الاسلام عزیزی ادامه می‌دهد: پس از اتمام دوران غیبت صغری، مرحله جدیدی از غیبت امام زمان با عنوان غیبت کبری آغاز شد و تاکنون ادامه دارد.
کارشناس مذهبی می‌گوید: این دوره سخت‌ترین دوره امتحان مردم است از فتنه های اخرالزمان. چون ارتباطی مستقیم با امام خود ندارند و پاسخ پرسش ها تکلیفشان را دریافت نمی‌کنند.
او می‌افزاید: هرچند ایشان در زمان غیبت نیز سرپرستی و هدایت شیعیان را بر عهده دارند اما این غیبت و هجران، درد و حرمان بزرگی برای پیروان آن حضرت محسوب می شود.
این کارشناس مذهبی می‌گوید: درباره این برهه از زمان، تعبیر‌های مختلفی در روایات آمده است که فتنه‌های خطرناک آخرالزمان از مهم ترین وقایع که شیعیان باید خود را از آن ها در امان بدارند یاد شده است.
حجت الاسلام عزیزی ادامه می‌دهد: در خصوص وقایع آخرالزمان، راهنمایی‌ها و رهنمود‌هایی از سوی پیامبراکرم و ائمه اطهار به شیعیان ابلاغ شده که در برخی روایات از این رهنمود‌ها با عنوان "وظایف شیعیان در دوران غیبت" آمده است.
انتظار؛ مهم‌ترین وظیفه در دوران غیبت
در دوران غیبت امام زمان، انتظار یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه شیعیان به شمار می‌آید.
انتظار در لغت به معنی چشم به راه بودن است و در اصطلاح به حالت آمادگی قلبی و روحی اطلاق می‌شود که شیعیان باید برای ظهور امام زمان (عج) داشته باشند.
این کارشناس مذهبی بیان می‌کند: اصطلاح انتظار از روایات برگرفته شده است و به اندازه‌ای اهمیت دارد که به عنوان یکی از شرط‌های پذیرفته‌شدن اعمال شیعیان انتظار فرج امام زمان است.
وی می‌افزاید: شیعیان با حرکت در راه قرآن و در مسیر امام زمان (عج) و اهل بیت (ع) می‌توانند سایر مسلمان‌ها را به سوی دین حرکت دهند تا ایمان و اخلاق و توحید در جامعه برقرار شود.
حجت الاسلام عزیزی می‌گوید: انتظار مهم‌ترین وظیفه در دوران غیبت امام عصر (عج) به شمار می‌آید که باید به شیوه صحیح همراه با علم و عمل و مطابق با دستورات الهی انجام شود.
مطابق بسیاری از آیات قرآن کریم و روایاتی که از ائمه معصومین (علیهم السلام) رسیده است مسلمانان در طول دوران زندگی فردی و اجتماعی خود، مرهون نعمت انتظار هستند، و اگر انتظار در زندگی آنها نمود نداشته باشد و امید به آینده در آنها نابود شود، زندگی نیز برایشان بی معنی و مفهوم می‌شود.
اگر امید از انسان گرفته شود و انتظار از جامعه برود، ادامه حیات و زندگی برای بشر، بی روح و بی لذت و بی معنا خواهد بود، این انتظار است که به زندگی صفا و جلا می‌بخشد و زندگی را برای آدمی لذت بخش می‌کند و او را به حرکت و جنبش وا می‌دارد و دلش را به ادامه زندگی، علاقه مند می‌سازد.
در روایات و سخنان ائمه اطهار، کلمه انتظار مفهومی بسیار با اهمیت و با ارزشی دارد؛ از این روایات برمی‌آید که انتظار زیبا‌ترین و کامل‌ترین جلوه بندگی خداوند متعال است، به گونه‌ای که رسول خدا (ص) انتظار فرج را برترین عبادت و افضل اعمال امتش می‌خواند.
به همین دلیل منتظران از جایگاه والایی برخوردار هستند و تعابیر مهمی در مقام و منزلت آنها بیان شده تا جائیکه پیامبر اکرم (ص) آنان را برادران خود می‌نامند و امیرمؤمنان علی (ع) می‌فرمایند: منتظران امر ما مانند کسانی هستند که در راه خدا به خون خود غلطیده‌اند.
امام سجاد (ع) درباره منتظران حضرت مهدی می‌فرمایند: منتظران ظهور برترین مردمان همه روزگارانند، که خداوند به ایشان اجر هزار شهید از شهدای بدر و احد عطا می‌کند. آنان به مجاهدان پیکارگری مانند که در پیش روی رسول خدا (ص) با شمشیر نبرد می‌کنند.
امام کاظم (ع) درباره شیعیان و منتظران عصر غیبت نیز می‌فرمایند: خوشا به احوالشان، به خدا سوگند آنان در روز قیامت، در مرتبه ما و با ما خواهند بود.
منتظران با این جایگاه ویژه‌ای که در روایات آمده است دارای وظایفی خاص می‌باشند که در دوران غیبت باید آنها را به خوبی انجام دهند.
اولین و مهم‌ترین وظیفه‌ای که هر شیعه منتظر بر عهده دارد کسب معرفت و شناخت نسبت به وجود نازنین امام زمان (ع) است.
زیرا به دلیل عقلی و نقلی تحصیل معرفت و شناخت صفات و ویژگی‌های آن جناب واجب است و ایمان بدون شناخت امام زمان (ع) تحقق نمی‌پذیرد، و هیچ عملی را خداوند از بندگان قبول نمی‌کند مگر اینکه با شناخت و معرفت امام زمان (ع) عجین باشد.
این موضوع از چنان اهمیتی برخوردار است که در روایات بسیاری که از طریق عامه و خاصه از پیامبر گرامی اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) نقل شده، آمده است که: هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهل مرده است؛ و در ورایت دیگری که ثقه الاسلام کلینی از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند، آمده است: هر کس در حالیکه امامی نداشته باشد بمیرد، مردنش مردن جاهلیت است و هر کس با شناخت امامش بمیرد، پیش افتادن و یا تأخیر این امر (دولت آل محمد (ع)) او را زیان نرساند و هر کس بمیرد در حالیکه امامش را شناخته، همچون کسی است که در خیمه قائم (ع) با آن حضرت باشد.
یکی از‌مهم‌ترین وظایف شیعیان در عصر غیبت امام زمان (ع) رعایت تقوا و اجتناب از معاصی و محرمات است. منتظر امام زمان (ع) کسی است که در عصر غیبت به تهذیب نفس و تزکیه خود بپردازد، رذایل اخلاقی را از نفس خویش بزداید و به کسب فضایل مشغول گردد. چنانکه در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده:
هر کس دوست دارد از یاران قائم (علیه السلام) باشد، باید منتظر او [بماند]و در ا ین حال به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار کند؛ پس اگر در این حال بمیرد و پس از مرگ او قائم بپاخیزد، پاداش او همچون کسی است که آن حضرت را درک کرده است. پس کوشش کنید و در انتظار بمانید، این امر بر شما گوارا باشد،ای مشمولان رحمت الهی!
وقتی معرفت امام در سینه‌ها شکوفه زد و با رعایت تقوا و پرهیزکاری عطر یادش فضای جان را پر کرد سخن از پیروی و اطاعت آن مظهر کمالات و فضائل به میان می‌آید.
براستی اطاعت چیست؟ اطاعت همان علت خلقت و آفرینش است. اطاعت یعنی ذوب شدن در خواسته‌های معبود و در مقابل او از خود اراده‌ای نداشتن. خداوند در قرآن می‌فرماید:
یا ایها الذین أمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم.
همین اطاعت از خدا به دستور او، درباره رسول اکرم و ائمه معصومین (ع) نیز مطرح می‌شود. مؤمن واقعی کسی است که از خدا و رسول خدا و ائمه معصومین اطاعت کند واطاعت از پیشوایان را در کنار پیروی از خداوند بداند چنانکه امام هادی (ع) در زیارت جامعه می‌فرماید: کسی که از شما معصومین اطاعت کند از خداوند اطاعت کرده است.