مرثیه‌ای به بلندای تاریخ/ تابوتی که زنان نوغان برای غریب توس بر دوش گذاشتند

 آخرین روز ماه صفر مصادف با سالروز شهادت حضرت امام رضا (ع) است، امام رئوفی که با نخستین ورودش به توس مهر خود را در دل‌های خراسانی‌ها کاشت و این محبت آنچنان ریشه دواند که درخت تنومندش تا به امروز در تمام ایران و بلکه در کشور‌های دور و نزدیک رشد و نمو داشته است.

نوغان در گذشته یکی از مناطق چهارگانه ولایت توس بود که امام رضا (ع) در هجرتش از مدینه به توس به این منطقه پا نهاد، از آن جهت که اغلب مردم این منطقه به پرورش کرم ابریشم مشغول بودند، آن را "نوغان" نامیدند و تا به امروز با گسترش سناباد قدیم که به نام "مشهد" تغییر کرد، به همین نام در اذهان عمومی ماندگار شده است.

محله نوغان کنونی نیز که بازمانده منطقه نوغان در گذشته بوده، تقریبا در جوار بارگاه منور رضوی قرار گرفته و یکی از محله‌های قدیم شهر مشهد است که بافت خود را حفظ کرده و کمتر دستخوش تغییر قرار گرفته است.

به گواه تاریخ پس از شهادت امام رضا (ع) نخستین بیرق عزا برای آن حضرت در محله نوغان، آن هم توسط زنان سیاه پوش اش برخاست، نخستین گریه‌ها و مویه‌ها برای شهادت جانسوز امام رئوف از این محله به گوش رسید و نخستین حرکت هیات عزاداران در این محله برپا شد و مسیر خود را به سمت مرکز شهر آغاز کرد.

حاج کاظم، میوه فروش محله نوغان می‌گوید که زنان محله نوغان اولین سوگوارانی بوذند که پس از اعلام شهادت ثامن الائمه در تشییع پیکرش حاضر شدند و عزاداری کردند و بیراه نیست اگر بگوییم پایه عزاداری در این شهر برای شهادت اهل بیت (ع) را زنان نوغان نهادینه کردند.

ساکنین محله نوغان همیشه کتیبه مزین به نام امام رضا (ع) را بر دیوار مسجد و محله نصب دارند، ماه صفر که از راه می‌رسد، شوری در این محله برپا می‌شود گویی انتظار مهمانی را می‌کشند که می‌خواهد از راه دوری بیاید و آنان به پیشوازش روند، محله حال و هوای دیگری می‌گیرد و زنان دست به کار می‌شوند.

چند روز مانده به آخر ماه صفر، مقدمات برگزاری مراسم سوگواری برای سالگرد شهادت هشتمین خورشید ولایت در محله نوغان آغاز می‌شود، مسجد محله و کوچه قدیمی و دراز آن آب و جارو می‌شود، دیگ‌های نذری در خانه‌های قدیمی برپا شده و زنان و مردان بساط نذری امام رضا (ع) را می‌چینند، جوان‌ها هم محله را با ملبس به پارچه‌های عزا کرده و پرچم‌های مزین به نام مبارک آن حضرت بر در و دیوار نصب می‌شود.

سفره نذری زنان نوغان در دهه پایانی ماه صفر به پهنای کل محله گسترده می‌شود، بوی نذری امام رضا (ع) از این محله مشام جان هر رهگذری را نوازش می‌دهد و ظرف‌های نذری بین عزادارانی که از این محله گذر می‌کنند، توسط زنان نوغان توزیع می‌شود.

آخرین پرده از سنت ۱۲۰۰ ساله زنان نوغان در سالروز شهادت امام رضا (ع) براه انداختن هیاتی کوچک و زنانه است، آنان تابوت خالی با پارچه سبزی که به دور آن کشیده شده و گل سپیدی که بر روی آن قرار گرفته است را بر دوش می‌گذارند و ابتدا کل محله را پیموده، در مسجد محل حضور یافته و مراسم عزاداری را برپا کرده و سپس با همان تابوت راه حرم را در پیش می‌گیرند.

هیچ سالی نبوده که زنان محله نوغان هیاتی به راه نیانداخته باشند و در عزاداری سالروز شهادت امام رضا (ع) حضور پیدا نکرده باشند، آنان همان طور که تابوت را بر دوش دارند، شاخه گلی در دست گرفته، دسته‌های سینه زنی تشکیل می‌دهند و حوالی ظهر پا به حرم قدسی آن امام همام می‌نهند و در فراق مولای خود خون می‌گریند.

مراسم سالروز و شب شهادت حضرت امام رضا (ع) توسط زنان محله نوغان دلنشین و حزن انگیز است، فریاد یا امام رضا (ع) زنان در میان جمع سایر هیات‌های مذهبی به گوش می‌رسد و در حالی که گروه گروه راه بارگاه منور رضوی را در پیش گرفته اند، شیون می‌کنند و در غم جانسوز شهادت آن حضرت اشک می‌ریزند تا به جمع عزاداران در بارگاه مقدسش بپیوندند.

امسال نیز به رسم سال‌های گذشته، ستاد سوگواره زنان نوغانی که سالهاست عزاداری حزن انگیز آنان را سازماندهی کرده است، فعال شد و از صبح امروز زنان نوغان در قالب هیاتی با شاخه‌های گل و تابوت مزین به پرچم حضرت امام رضا (ع) رهسپار حرم مطهر رضوی شدند تا با شرکت در مراسم عزاداری، ارادت عمیق خود به هشتمین خورشید آسمان امامت و ولایت را در تاریخ به ثبت برسانند.