آقای حسین قربانزاده رئیس خصوصی سازی در برنامه صف اول به سوالات زیر پاسخ داد.
سوال: خصوصی سازی در چه وضعیتی است و آیا تا الان موفق بوده است ؟
قربانزاده: اگر بتوانیم برنامه و وعده ای که می دهیم را پیش ببریم، موفق بوده ايم. قانونی تصویب شده و ۱۵ سال از آن گذشته است و افراط و تفریط صورت گرفته که باعث شده برخی مدعی شوند خوب پیش رفته و برخی معتقدند موفق نبوده و کلا اشتباه بوده است.
کارنامه بیش از ۹۰ درصد بنگاه های واگذار شده در دهه های پیش که شامل ۹۸۱ بنگاه می شود استخراج شده است.
سوال: مهم ترین چالش ها در حوزه واگذاری چه بوده است؟
قربانزاده: مهم ترین عاملی که تاثیر گذار بوده در شکست خصوصی سازی، نوع مداخله دولت بوده است. این مداخله در کلیت اقتصاد ایران و کیفیت سیاست گذاری دولت در اقتصاد همچنین در موفقیت و شکست بنگاه های واگذار شده بسیار اثر گذار بوده است.
در تمام جلسات واگذاری حضور دارم و این هیئت واگذاری تبدیل شده به هئیت نه واگذاری! در این هیئت دو وزیر، بنده و افراد دیگری حضور دارند.
ترس بر واگذاری اموال دولت حاکم شده است. ۴ دسته در حوزه واگذاری ها حضور دارند. دسته اول از ابتدا کلا با ریشه واگذاری مخالف بوده و ریشه واگذاری را کامل اشتباه می دانند. دسته دوم در بیان موافق هستند اما در جلسات کلا مخالف هستند. دسته سوم موافق هستند اما آنچنان دلایل و موانعی ایجاد می کنند که خود باعث ایجاد مشکلات فراوان در روند واگذاری می شود.
فضای واگذاری خاص شده است. دستگاه نظارتی و رسمی و مجری به کنار اما با مسئولانی درگیر هستید که می خواهید صندلی آنها را خصوصی سازی کنید.
درد بزرگ تر در خصوصی سازی حکمرانی دارایی های دولت است و مهم تر از خصوصی سازی شده است.
کشت وصنعت سپید رود که ۴۶۰۰ هکتار است و ۴۰ درصد آن در شهر رشت است چه کارایی وچه میزان درآمد دارد؟ ۲۳ میلیارد تومان سود صورت های مالی نشان داده است. ۴۶۰۰ هکتار ۲۳ میلیارد تومان سود دارد اما در ۱۰ کيلومتر امثال این شرکت ها دارایی موج می زند.
همچنان با کمبود بهبود کیفیت دارایی دولت مواجه هستیم. چه آبشار لرستان سیاه و یا املاکی که دولت دارد. کیش ایر ۶۷۰۰ میلیارد تومان زیان انباشته دارد.
لیست واگذاری شرکت های ما بیش از ۴۰۰ شرکت شده و سازمان هدفمندی یک شرکت است و شرکت برای منافع خود تلاش کند. مجموعه ها را تبدیل به شرکت کرده اید . قصه خودرو سازی و واگذاری آنها بسیار پر غصه است. شرکت دارید یا قیمت دستوری می خواهید واگذار کنید. از اساس این منظومه اشتباه چیده شده است.
حدود ۱۹۰ شرکت در لیست واگذاری دولت است. بیش از ۳۰۰ شرکت خارج و گروه بندی شدند و در سه ماه ابتدای امسال تمام شرکت ها گروه بندی شد گروه یک صدا وسیما و شرکت های نفت است. برخی از این شرکت ها بعد از گروه بندی اعلام کرده اند که چرا ما در گروه بندی قرار گرفته ایم. در حال حاضر اعلام کرده ایم که باید صورت مالی بدهند. ۱۵۹ میلیون تومان جریمه می شوند اگر درست اطلاعات ندهند.
در سه ماه پاییز لیست سیاه ، خاکستری و سفید آیتم هایی ارائه دادیم. لیست سیاه کتمان می کنند و معلوم می شود که چه شرکت هایی در لیست است و باید مجمع برگزار شود.
سوال: آیا در این حوزه و بررسی شرکت ها موفق خواهید شد؟
قربانزاده: در رویداد خصوصی سازی رئیس جمهور حمایت کردند و قدری در این فضا خود سانسوری می کنیم. در این یک سال تصمیم مهمی گرفته شده و عملا بنگاه های سود آور را هم به سمت خصوصی سازی ارسال کرده ایم.
سوال: نحوه واگذاری شرکت های هواپیمایی به چه شکلی بوده است؟
قربانزاده: در قریب به اتفاق شکست‌ها دولت عامل اصلی بوده یا به دلیل کیفیت سیاستگذاری اقتصادی، یا به دلیل مداخله مضر و عدم‌حمایت و نظارت هوشمند. البته واگذاری‌های موفقی هم داریم که در نمایشگاه عرضه شد که اتفاقا یکی از آنها در همین صنعت ایرلاین است.
شرکت ایران ایرتور با زیان انباشته به بخش خصوصی واگذار شد و اکنون در وضعیت سودآوری و بهره‌وری بهتر قرار دارد و تعداد هواپیماهایش چند برابر شده است. در کنار آن ما شرکت هواپیمایی ایران ایر (هما) را هم داریم با ۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد زیان انباشته! در سال گذشته و این هم که وضعیت کیش‌ایر!
بله. شیوه واگذاری برخی شرکت‌ها در دوره‌های گذشته اشتباه بوده و برخی شرکت‌ها به سرنوشت نامطلوبی رسیده‌اند، اما هیچ‌گاه به خاطر سقوط یک یا چند هواپیما، پرواز را تعطیل نمی‌کنند! عیب‌یابی می‌کنند و پیشگیری!
استقلال و پرسپولیس بعد از ۳۰ سال با مدل جدید واگذار شده است که هم وارد بورس شده و شفاف سازی شده و هم پول به جای حساب های دولتی وارد خود حساب شرکت ها شده است.
خط قرمز ما در دوره جدید سازمان خصوصی‌سازی، داشتن استراتژی برای سرنوشت بنگاه مشمول واگذاری است. ما هرگز به هر قیمتی و به هر ترتیبی بنگاه‌ها و شرکت‌ها را به مزایده نمی‌گذاریم؛ لذا سرنوشت بنگاه خط قرمز اصلی ماست.
تمام ملاحظات را در آماده‌سازی، ارزش‌گذاری، شیوه واگذاری و... درنظر می‌گیریم که وضعیت بنگاه و شرکت واگذار شده، روند رونق و بهره‌وری ملموس داشته باشد؛ مثلا ما می‌توانستیم مانند گذشته باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس را به مزایده بگذاریم، اما پیچیده‌ترین مدل واگذاری را برای این شرکت‌ها آغاز کردیم که برای نخستین‌بار در بورس اجرا شد؛ آن هم در مرحله اول افزایش سرمایه از محل صرف سهام که البته مراحل بعدی آن هم در دستور کار است تا هم شفاف شوند، هم مردم مشارکت کنند، هم وضعیت مالی بهتری داشته باشند و مهم‌تر از همه سرنوشت ۲ شرکت را در ریل بهبود و رونق و بهره‌وری قرار داد.
درنظر داشته باشید به جز شرکت‌های گروه ۳ که در سیاست‌های کلی و قانون اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ آمده است و وظایف حاکمیتی دارند، همه شرکت‌های دیگر باید در گروه بندی یک و ۲ طبقه بندی شده و در لیست واگذاری قرار گیرند. مطابق قانون، هیچ مرجعی جز رهبری نمی‌تواند شرکت را از لیست واگذاری خارج کند.
شرکت کیش‌ایر هم همراه با دیگر شرکت‌ها در لیست واگذاری اعلام شده، اما این به‌معنای آن نیست که فردا مزایده برگزار می‌شود بلکه اطلاع‌رسانی شده تا در یک فضای شفاف کسانی که درباره مدل واگذاری این شرکت پیشنهاد‌هایی دارند و مشتریان بالقوه آن با سازمان خصوصی‌سازی مذاکره داشته باشند.
سوال: در مورد نحوه واگذاری سود سهام عدالت توضیح دهید.
قربانزاده: قانون می‌گوید که افراد تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی باید سهام عدالت داشته باشند، اما حدود سه‌ونیم میلیون نفر از آنها سهام عدالت ندارند؛ این افراد نباید به جایی مراجعه و ریالی پرداخت کنند. آماده اختصاص سهام عدالت به این افراد هستیم که پس از ابلاغ مصوبه دولت انجام خواهد شد.
بخشی از این سود برای افراد متوفی است که باید سازمان بورس سامانه‌ای برای آنها تعبیه کند، بخشی شبا ندارند و بخشی هم مربوط به ۱۳ شرکت غیربورسی است.
در قانون بودجه امسال ۳۷۱ هزار میلیارد تومان تکلیف فروش سهام لحاظ شده است. تابلوی بورس ۱۸۶ هزار میلیارد تومان است که ۹۲ هزار میلیارد سهم دولت است. دولت سهامی در بورس ندارد و در بخش غیربورس شرکت زیان‌ده داریم؛ دولت باید برای افزایش دارایی این بخش فکری کند.
سال گذشته حدود ۲۹ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان سود، شرکت‌های سهام عدالتی داشته‌اند، این نوید را می‌دهم که تاکنون با توجه به اینکه برخی شرکت‌ها مجامع خود را برگزار نکرده‌اند قریب به دو برابر سود ایجاد شده و دو برابر و نیم سود نسبت به سود ۱۳۹۹ پیش‌بینی شده است.
سوال: نحوه نظارت ها به چه شکلی بود؟
قربانزاده: متاسفانه نظارت پس از واگذاری که ربات وار است، جدا کردن هر بخش از وزارتخانه‌ها با دشواری انجام می‌شود. در برخی از مواقع کارگران را تحریک می‌کنند برای اینکه فقط در مجمع شرکت نقش آفرینی کنند. حتی در برخی اوقات طرف مسئول قبلی از تحویل سرباز می‌زند. نگاه این است که بخش خصوصی را تا می‌توانیم با مشکل مواجه کنیم که ثابت کنیم واگذاری اشتباه بوده است. ناگهان ۱۰ نماینده مجلس با هم تماس می‌گیرند که چنین و چنان. باید گفت دستگاه تخصصی نمی‌خواهد خصوصی سازی اتفاق بیفتد.
سیاستگذاری به معنای دقیق کلمه باید اصلاح شود. ما باید یک‌بار شرکت‌هایی که در صف واگذاری هستند از تاریکخانه خارج کنیم و برای بخش خصوص کاملاً شفاف بیان کنیم که شرکت‌ها چه وضعیتی دارند. این مدل‌ها باید تعارض‌ها را تا حدی از میان ببرد و مدیریت را بهره‌ور کند. بنابراین بر این باورم که عامل اصلی تعارض منافع است. ما تلاش می‌کنیم با مدل‌های جدید منفعت دو دستگاه را در نظر بگیریم. باید منافع را در نظر بگیریم تا موفقیت در واگذاری به دست بیاید. بنابراین باید همراهی لازم را در واگذاری‌ها ایجاد کنیم.
سوال: درباره واگذاری استقلال و پرسپولیس توضیح دهید.
قربانزاده: هیچ وقت الزامی برای افشای متن قراردادها عنوان نشده بود، بلکه با توجه به توافق سازمان بورس، وزارت ورزش، باشگاه‌ها و سازمان خصوصی‌سازی، الزام شده بود که مجموع ارقام بازیکنان و کادر فنی به صورت جداگانه اعلام شود.
الزام مذکور آغاز راه برای باشگاهداری حرفه‌ای است تا بقیه باشگاه‌ها هم به این پروسه شفافیت بپیوندند، آن زمان الزام برای همه معنا دارد، اما الان افشای همین مجموع ارقام کفایت می‌کند.
هر دو باشگاه این ارقام را اعلام کرده‌اند، در سایت کدال اطلاعات پرسپولیس بارگذاری شده بود، استقلال هم فردا اطلاعاتش را نهایی می‌کند تا پروسه بازگشایی نماد هم آغاز شود.
اگر عدد اعلامی باشگاه‌ها برای مجموع رقم قراردادها غیر واقعی باشد، در این صورت حتماً با این باشگاه‌ها برخورد می‌شود. هر کسی که در سایت کدال اطلاعات مالی را افشا می‌کند و بعد مشخص شود که رقم اعلام شده نادرست بوده است، ضمانت اجرایی سنگینی برای هیئت مدیره دارد و نماد باشگاه بسته می‌شود و شرکت‌هایی که در بورس فعالیت می‌کنند تعلیق می‌شوند.
سوال : آیا پیگیری ها برای واگذاری شرکت ها ادامه دارد؟
قربانزاده: پیگیری برای بازگشت شرکت‌هایی که از گروه‌بندی خارج شده‌اند ادامه دارد که در همین راستا حدود ۳۲۸ شرکت یا از گروه‌بندی خارج شده‌اند یا از ابتدا گروه‌بندی نداشتند. همچنین این پیشنهاد برای اخذ مجوز گروه سه مطرح شده است که در حال بررسی از هیأت دولت است و یک اتفاق مثبت برای شرکت‌هایی که از گروه‌بندی خارج شده‌اند محسوب می‌شود.
سوال: آخرین وضعیت شناسایی جاماندگان سهام عدالت را توضیح دهید.
قربانزاده: مشمولان کمیته امداد و سازمان بهزیستی طبق قانون جامانده سهام عدالت محسوب می‌شوند. همچنین در قانون به سایر افراد واجد شرایط هم اشاره شده است که هر فرد مستحق دریافت سهام عدالت می‌شود که این افراد باید توسط وزارت رفاه و وزارت اقتصاد شناسایی شوند.
حدود شش شرکت هلدینگ برای پرتفوی سهام عدالت جاماندگان در نظر گرفته شده است که ارزنده‌ترین سهام دولت هستند. این موضوع به هیأت دولت رفته است و برای اختلاف‌نظر در سهم ۲۰ درصدی دولت از معاونت حقوقی سوال شده است.
سازمان خصوصی سازی آماده تخصیص سهام عدالت به افرادی است که در فاز نخست به عنوان جامانده شناسایی شده‌اند اما برای فازهای بعدی با کمبود منابع مواجه هستیم مگر آنکه رفع وثایق در سهم‌هایی مانند مس و فولاد صورت بگیرد.
نامه‌ای به پتروشیمی مارون و هلدینگ خلیج فارس ارسال کرده ایم از آنجایی که نماینده سهام عدالت در مجامع این دو شرکت نبودند به آنها نامه‌ای زدم مبنی بر اینکه با هزینه شخصی خودشان دوباره باید نسبت به برگزاری مجمع اقدام کنند.
سوال: در مورد آخرین وضعیت واگذاری شرکت‌های خودروسازی سایپا و ایران خودرو، توضیح دهید.
قربانزاده: در مورد این واگذاری سوء‌تفاهم‌هایی صورت گرفته است. باید توجه کرد که سهام مستقیم دولت در سایپا ۱۷ درصد و در ایران خودرو ۵ درصد است که در مورد واگذاری این سهام وزارت اقتصاد تصمیم می‌گیرد. علاوه بر این خود شرکت‌ها می‌توانند نسبت به واگذاری یا فروش سهام تودلی یا سایت‌های خود اقدام کنند. هر اطلاعی هم که تاکنون منتشر شده توسط خود شرکت‌ها صورت گرفته است.
بزرگترین مانع در واگذاری سهام دولت در سایپا و ایران خودرو وثیقه بودن این سهام بوده که برای آزادسازی این وثیقه بارها نامه زده شده است.
از طرف دیگر از آنجایی که این دو سهام ارزنده هستند برای شیوه واگذاری آن یک کارگروه مشترک بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت امور اقتصادی و دارایی تشکیل شده و شش جلسه هم برگزار شده است. نتیجه این جلسات به یک سند مشترک ختم شد که حدود ۲۰ درصد آن افتراقی و ۸۰ درصد آن مشترک است.
هر دو وزارتخانه در این موضوع اشتراک نظر دارند که باید قیمت‌گذاری خودرو تا پایان سال به حداقل برسد. پیش‌نیازهای واگذاری هم مطرح و بر این موضوع تاکید شد که هیچ اصلاح ساختاری نباید مسیر واگذاری را مختل کند.
یک قفل در سایپا وجود دارد و معتقد هستیم ابتدا باید یک شرکت زیرمجموعه سایپا واگذار شود تا این قفل باز شود. در مورد ایران خودرو هم باید با خودسهامداری ترکیب شود. نظر افتراقی در مورد نحوه خودسهامداری است که این موضوع هفته آینده تعیین تکلیف می‌شود.
سوال: همه شرکت‌هایی که در لیست واگذاری قرار دارند شفاف می‌شوند و چند شرکت زیان ده وجود دارد؟
قربانزاده: شرکت فولاد یکی از بزرگترین شرکت‌های بورسی بود که این حاشیه‌ها برای آن رخ داد. با این حال مشخص نیست شرکت‌هایی که نظارتی روی آنها وجود ندارد در چه وضعیتی هستند.
از ۱۸۹ شرکتی که در لیست واگذاری قرار دارند ۱۰۴ شرکت زیان‌ده هستند و روز به روز هم به زیان آنها اضافه می‌شود و همه این زیان از جیب ملت ایران می‌رود.
صورت‌های مالی همه شرکت‌ها باید شفاف شود، تا اواسط مهرماه امسال همه شرکت‌هایی که در لیست واگذاری قرار دارند شفاف خواهند شد. از ۱۲۸ شرکت مذکور فقط ۲۴ شرکت وضعیت مناسب و شفافی دارند و می‌توان آنها را در گرید A قرار دارد.
همچنین ۲۰ شرکت دولتی که در لیست واگذاری قرار دارند، از جمله ۱۰۰ درصد هواپیمایی کیش، ۱۰۰ درصد لوله گستر اسفراین، ۷۶ درصد مجتمع صنعتی اسفراین، ۸۰ درصد آلومینای ایران، ۱۰۰ درصد معادن و صنایع معدنی طلای زرشوران، ۱۵ درصد مجتمع صنایع آلومینای جنوب، ۲۰ درصد توسعه نیشکر جانبی، ۱۰۰ درصد کشاورزی و دامپروری سفیدرود، ۴۹ درصد طراحی ساختمان نفت، ۱۶ درصد پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند، ۴۰ درصد پالایش نفت کرمانشاه، ۱۷.۹ درصد پالایش نفت ستاره خلیج فارس، ۳۰ درصد عمران مسکن شرق، ۴۰ درصد عمران مسکن ثامن، ۱۰ درصد اپال پارسیان سنگان، ۳۵ درصد فولاد سفیددشت و غیره در لیست واگذاری قرار دارند.