با توجه به تغییر استراتژی نبرد در سال‌های پایانی دهه نود میلادی واهمیت یافتن نبرد‌های هوایی و همچنین افزایش حجم تهدیدات علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و در اولویت قرارگرفتن پدافند هوایی برابر تدابیر فرماندهی معظم کل قوا طی فرمانی قرارگاه پدافند هوایی با مأموریت دفاع از هوا و فضای کشوردر مقابل هر گونه تهدید هوایی وبا بهره گیری از تمامی ظرفیت‌های پدافند هوایی نیرو‌های مسلح کشور در دهم شهریور ماه ۱۳۸۷با ساختاری متفاوت سازماندهی و تقویت شد. بعد‌ها این روز به عنوان روز پدافند هوایی شناخته شد. البته پیش از این براساس تدابیر واوامر فرماندهی کل قوا مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۱ قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) مسئولیت هماهنگی فعالیت‌های پدافند هوایی ارتش وسپاه را عهده دار شده بود.
به همین مناسبت جا دارد درباره پدافند هوایی نکاتی را یادآور شد.
بیشتربخوانید
نخستین افسر پدافند به‌عنوان وابسته نظامی خارج از کشور
در تاریخ ۱۳۱۹ سروان تقی ریاحی، فرمانده آتشبار دوم هنگ ضدهوایی تیپ مستقل مکانیزه، نخستین افسری بود که به‌عنوان معاون وابسته نظامی ایران به سوئد اعزام شد. اعزام یک افسر هنگ ضدهوایی به این مأموریت بیانگر دو واقعیت ذیل است:
اولاً، افسران هنگ ضدهوایی آموزش‌ها و توانایی‌های لازم را داشته است و دیگر اینکه، چون جنگ‌افزارهای ضدهوایی از سوئد خریداری می‌شدند، از وجود افسران این رسته استفاده شده‌است. به عبارت دیگر، این رسته اهمیت واقعی خود را یافته است.
پیشرفت آموزش به‌تدریج و به‌نحوی رونق پیدا کرد که فرمانده هنگ ضد هوایی تهران و فرمانده آتشبارهای یک، سه و چهار آن، برابر حکم عمومی شماره ۱۳۱۲ ماده دو ارتش، در تاریخ ۲۹ مهر ماه ۱۳۱۹ به‌علت جدیت در آموزش هر کدام به دریافت یک قطعه نشان افتخار نائل شدند.
جالب توجه اینکه، کفیل آتشبار سوم، ستوانی‌کم نصرت‌الله خلیل ناجی حدود ۲۰ سال بعد با درجه سرتیپی تیپ هفتادم مستقل دفاع هوایی را برای نخستین بار در نیروی هوایی تشکیل داد و بعد‌ها با درجه سرلشکری بازنشسته شد.
تشکیل گردان مستقل مسلسل ضدهوایی در تیپ مستقل مکانیزه که در ششم آذر ماه ۱۳۱۹ انجام شد. به این یکان صورت عملیاتی‌تری بخشید. البته تشکیل گردان یاد شده به علت خرید مسلسل‌های ۱۵ میلی‌متری ضدهوایی «بِرنوـ» بود.
نمونه‌ای از این تلاش که در روزنامه اطلاعات مورخ چهارشنبه، پنجم شهریور ماه ۱۳۲۰ به‌صورت آگهی برای حفاظت در مقابل بمباران هوایی درج شده بود، به این شرح منتشر شده بود:
در تعقیب تذکرات سابق به عموم اهالی اعلان می‌گردد، آگهی خطر هوایی در شب به‌وسیله خاموش شدن چراغ‌های برق و در روز به‌وسیله سوت داده می‌شود. به این ترتیب که مدت پنج دقیقه دو سوت با صدای کشیده "متوالی" زده می‌شود. هنگامی که خطر هوایی آگهی می‌شود، اهالی باید دستور زیر را به‌دقت رعایت نمایند. تخلف‌کنندگان از این دستور به شدت تعقیب خواهندشد.
الف - کسانی که در خانه هستند از خانه بیرون نیامده، در زیرزمین یا پناهگاه و یا مانند آن بمانند.
ب - اگر در کوچه یا خیابان هستند، دور یکدیگر جمع نشوند و هر کدام خود را با سرعت و با خونسردی به خانه برسانند.
پ - کلیه وسایط نقلیه باید فوراً به طرف راست جاده یا خیابان رفته، توقف نمایند. اگر شب باشد، چراغ‌های خود را خاموش نموده و مسافرین را باید به پناهگاه یا محل سرپوشیده هدایت نمایند.
ت - اهالی باید فوراً تمام چراغ‌ها را خواه چراغ برق و خواه چراغ نفتی و حتی اتاقک‌های کوره‌ها را خاموش کنند، به‌طوری که کمترین نوری دیده نشود.
ث - در هر خانه، یکی از اتاق‌ها را با پرده سیاه یا پارچه ضخیم بپوشانند که اگر هنگام شب موقع آگهی خطر هوایی، اهل خانه محتاج به نور شدند، در آن اتاق چراغ روشن کنند و پرده‌های سیاه را جلو پنجره‌ها بکشند تا روشنایی به هیچ وجه از بیرون معلوم نباشد.
ج - کسانی که در مغازه‌ها و بنگاه‌ها هستند، تا پایان آگهی خطر در همانجا باید بمانند.
چ - اگر آتش‌سوزی رخ داد، فوراً آن را با تلفن ۸۸۸۷ - ۸۸۸۸ به اداره آتش‌نشانی اطلاع دهید.
ح - اگر بمبی در نزدیکی کسی فرود آمد، فوراً روی زمین به سینه دراز بکشید و پس از ترکیدن بمب فوراً از زمین بلند شده، از آن محل دور شوید، پس از آن لباس خود را کنده، دست و صورت خود را با دستمال پاک‌کنید.
خ - رانندگان باید خودروی خود را به سمت راست هدایت نموده و متوقف شوند و چراغ‌های خودرو را خاموش نمایند.
د - آگهی رفع خطر هوایی در شب به‌وسیله روشن شدن چراغ برق و در روز به‌وسیله سوت داده می‌شود، به این ترتیب که چند سوت مکرر و کوتاه به مدت سه دقیقه کشیده می‌شود.
ذ - در هر خانه یک بیل پهن و یک کلنگ باید باشد که در موقع رفتن به زیرزمین‌ها همراه خود برده تا اگر آوار جلو درب زیرزمین را سد کرد، راه را باز نمایند. همچنین تعدادی لوازم زخم‌بندی (چند نوار زخم‌بندی تعدادی هیدروفیل، مقداری الکل و تنتورید و چند تکه تخته نازک کوتاه و تمیز و پهن) و مقداری شن و ماسه برای خاموش‌کردن آتش باید در هر خانه باشد.
پدافند هوایی یکی از یگان‌های عملیاتی و عمده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس بود که با تدابیر لازم توانست علاوه براینکه امنیت هوایی صحنه نبرد و خطوط مقدم جبهه‌ها را تأمین کند، وظایف دیگری ازجمله تأمین دفاع هوایی از شهر‌ها در مقابل هواپیما‌ها و حتی موشک‌های رژیم بعث عراق، دفاع هوایی از مراکز مهم و استراتژیک کشور نظیر پالایشگاه‌ها، کارخانه‌ها، پل‌ها و حتی دفاع از مراکز غیر استراتژیک کشور را نیز برعهده داشت.
در طول هشت سال دفاع ملت ایران «رادار سوباشی» با تغذیه چندین سایت راداری، موشکی زمین به هوا و سامانه‌های توپ ضد هوایی، آسمان منطقه غرب و بخشی از منطقه جنوب غرب و شمال غرب را تحت کنترل داشت و به دلیل عملکرد مناسب، خلبانان عراقی همواره از نزدیک شدن به آن وحشت داشتند تا جایی که حریم دفاعی سایت راداری سوباشی را دور می‌زدند.
منبع: ایسنا