با وجود آنکه قدمت تولید زعفران در ایران به سه هزار سال پیش باز می‌گردد، اما طی سال های اخیر موانع صادرات ناشی از شرایط تحریم و مشکلات بازگشت ارز به کشور زمینه را برای صادرات چمدانی و قاچاق این محصول فراهم کرده است.
آقای خیام نکویی رئیس سازمان‌تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی گفت: علی رغم‌آنکه ۹۵ درصد زعفران دنیا را تولید می‌کنیم، اما سهم ما از بازار ۱۸ تا ۲۰ میلیارد دلاری دنیا کمتر از ۵۰۰ هزار دلار است چرا که محصول بصورت خام و بدون ارزش افزوده در کشور به فروش می رسد.
بنابر آمار گمرک در ۴ ماهه نخست سال ۴۵.۵ درصد صادرات زعفران کاهش داشته است که برای استفاده از مزیت انحصار تولید زعفران راهی جز حمایت تولیدکننده و رفع موانع صادراتی و ایجاد بازارهای جدید نداریم.
مسئولان شورای ملی زعفران اذعان‌می کند امکان توسعه ۲ تا ۳ برابری صادرات زعفران با رفع موانع ، ایجاد زیرساخت های لازم و توسعه صنایع تبدیلی وجود دارد، اما دولتمردان به جای حمایت، صادرکننده را مقصر سهم اندک ایران در بازارهای مالی دنیا می دانند. این درحالی است که صادرکننده با وجود نبود ضمانت نامه و اطمینان از بازگشت پول با ریسک بالایی اقدام به صادرات می‌کند.
آقای رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: با توجه به شرایط تحریم امکان حضور در بازارهای جهانی به طور شفاف وجود ندارد و اکثر صادرات زعفران بصورت چمدانی یا فله به کشورهای حوزه خلیج فارس انجام می شود.
به گفته او، گرچه زعفران در مقایسه با دیگر محصولات کشاورزی از لحاظ حجمی پایین است، اما یکی از محصولات گران قیمت محسوب می شود که مشکلات بازگشت ارز از جمله عواملی است که موجب شده در بازارهای جهانی سهم مالی چندانی نداشته باشیم.
نورانی می گوید: تا زمانیکه مشکلات زیرساختی در صادرات غیرنفتی مرتفع نشود، امکان توسعه صادرات در بازارهای دنیا وجود ندارد.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: از سال ۹۷ بدون فراهم شدن زیرساخت ها و تمهیدات لازم برای صادرکننده، مسئولان در اتاق های دربسته تصمیماتی مبنی بر تعهدات ارزی اتخاذ کردند، درحالیکه هیچ یک از بانک ها برای آوردن ارز کمک نکردند.
بنابر گفته نورانی، با توجه به شرایط تحریم، مشکلات تولیدکننده و صادرکننده زعفران که نقش مهمی در تجارت دارند، باید مرتفع و زیرساخت های بانکی لازم همچون بازکردن ال سی باید ایجاد شود چرا که زیرساخت های توسعه صادرات پایدار نیست.
در شرایطی که چراغ قرمز تحریم های ظالمانه جلوی روابط بانک‌های بین المللی ما را بسته است و صادرکنندگان با مشقت فراوان صادرات انجام می دهند، عدم تعهد ارزی مشکلات تعلیق کارت بازرگانی را به همراه دارد، لذا مسئولان برای حل این‌موضوع باید زیرساخت های لازم را فراهم کنند.
آقای غلامرضا میری نایب رئیس شورای ملی گفت: با توجه به تولید بیش از ۹۲ درصد زعفران، اما سهم ما در بازار های دنیا بسیار ناچیز است.
به گفته او، با وجود آنکه ۹۰ تا ۹۲ درصد زعفران دنیا را در اختیار داریم، اما نتوانستیم از این پتانسیل بدرستی استفاده کنیم که یکی از موانع به شرایط تحریم باز می‌گردد که براساس آن امکان صادرات به برخی کشورها وجود ندارد.
میری می‌گوید: در شرایط کنونی امکان صادرات به چین و هندوستان به سبب وضع عوارض ۳۸ درصدی وجود ندارد که با این وجود آن طور که باید و شاید نمی‌توانیم بازار را در اختیار داشته باشیم و در نهایت زعفران از طریق قاچاق به چین، هند، عربستان و آمریکا می رود.
نایب رئیس شورای ملی زعفران گفت: علی رغم آنکه در سه سال گذشته فریاد کاهش صادرات زعفران را بدلیل هزینه بر بودن بازگشت ارز و رونق قاچاق می زنیم، اما گوش شنوا نیست تا با توسعه بازارهای هدف شرایط را برای صادرات فراهم کنیم.
بنابر اذعان تشکل و انجمن های تولیدی افزایش ارزش افزوده زعفران نیازمند حمایت صنایع تبدیلی است تا تولیدکننده به این سمت و سو رود و همانند دیگر کشورها از صنایع تبدیلی استفاده کند.
بنابر آمار ۷۰ درصد زعفران صادراتی در بخش صنایع تبدیلی و ۳۰ درصد در سوپرمارکت ها مصرف می شود که متاسفانه به سبب شرایط تحریم امکان واردات ماشین آلات و عدم‌حمایت های لازم از تولیدکننده امکان توسعه صنایع تبدیلی در کشور ما وجود ندارد.
آقای علی حسینی عضو شورای ملی زعفران گفت: طی سال های متمادی در تولید و تجارت زعفران فاقد مدیریت صحیح بودیم که با این وجود چطور می‌توان انتظار داشت که سهم‌‌گردش مالی در بازارهای جهانی را افزایش داد.
به گفته او، در تولید و تجارت زعفران انسجام قوی و عزم جدی برای تولید بهتر، عملکرد بالا و حفظ کیفیت و ارتقای جایگاه زعفران نیست و متاسفانه تنها شعار توسعه صادرات غیرنفتی داده می شود.
حسینی می گوید: با توجه به تامین ۹۰ تا ۹۵ درصد زعفران دنیا، اما سهم چندانی در بازارهای جهانی نداریم و تا زمانیکه بین تولید و تجارت فاصله وجود دارد، ارتقای جایگاه در بازارهای دنیا اتفاق نمی افتد.
عضو شورای ملی زعفران گفت: علی رغم قدمت چندهزار ساله زعفران در ایران، ارتقا جایگاه در بازارهای صادراتی امری ضروری است اما این موضوع با خام فروشی اتفاق نمی افتد.
بنابر گفته حسینی، با وجود آنکه سالهاست مسئولان شعار تکمیل زنجیره ارزش می دهند، اما در عمل اتفاقی در خصوص زعفران به عنوان یکی از محصولات استراتژیک نیفتاده است، درحالیکه با برنامه ریزی صحیح مشکل تولید تا تجارت را باید حل کرد.
تولید محصول زعفران در ایران مربوط به یکسال و یک دهه نیست، بلکه قدمت تولید این‌محصول به ۳ هزار سال پیش باز می‌گردد که با این وجود حق ماست که جایگاه خود را ارتقا دهیم.