از شهر اصفهان چند کیلومتری که به سمت شرق حرکت کنیم، دشتی رنگین از گل‌های زرد و نارنجی را می‌بینیم.
رودشت، با وسعت ۴۰۰ هکتار قطب تولید گلرنگ در استان اصفهان است. البته از این مزارع رنگین در استان کم آب اصفهان کم نیست؛ در اردستان و مبارکه و برخی شهرستان‌های دیگر هم می‌توانید کشت و کار این دانه روغنی را ببینید.
محصولی که کاشت، داشت و برداشتش عرق را بر پیشانی کشاورزان خسته از کم آبی می‌نشاند، اما به رشد سریع و آب کمی که می‌خواهد می‌ارزد.
برداشت خانوادگی گلرنگ در صبح‌های تابستان
در گفتگو با چند کشاورز از اوضاع کشت و کار پرسیدیم. آقای محسنی که از کشاورزان برگزیده در زمینه کشت گلرنگ است گفت: ۵۰ سالی می‌شود که در شرق اصفهان کشت گلرنگ شروع شده، اما این کشت و کار از ۲۵ سال پیش رونق گرفته و توسعه یافته و امسال وسعت مزارع منطقه به ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار رسیده است.
او می‌گوید: زمان برداشت گلرنگ که می‌رسد تمام اعضای خانواده در دوره‌ای حدود ۴۵ روز از ساعت ۴ تا ۱۰ صبح مشغول چیدن آن می‌شوند.
بیشتر بخوانید
به گفته این کشاورز، زمان برداشت گلرنگ اردیبهشت است، اما دانه‌های آن در تیرو اواسط مرداد برداشت می‌شود.
کشاورز دیگری قیمت هر کیلوگرم گلرنگ را ۲۲ هزار تومان اعلام کرد و گفت: جهاد کشاورزی خدماتی برای ترویج این کشت در نظر گرفته و کود یارانه‌ای هم در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد.
آقای احمدی می‌گوید: ۳۰ درصد محصول گبرنگ، روغن است، اما کارخانه‌ای برای روغن گیری در منطقه نیست و ناچاریم محصولمان را به واسطه‌ها عرضه کنیم.
آقای توکلی کشاورزی است که درباره ارقام گلرنگ از او پرسیدیم و در پاسخ شنیدیم: مهمترین ارقام گلرنگ که در اصفهان کشت می‌شود، رقم محلی اصفهان، صفه، گلدشت و رقم فرامان است.
به گفته او روغن گلرنگ در آشپزی، تهیه صابون، رنگرزی و... کاربرد دارد.
گلرنگ، گیاهی سازگار با کم آبی
کیوان بنی اسدی کارشناس پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: حدود ۱۱ هزار هکتار وسعت زیر کشت گلرنگ در کشور داریم که حدود ۴ هزار هکتار آن در استان اصفهان است و این استان با تولید ۶ هزار تن دانه روغنی گلرنگ رتبه اول را در کشور دارد.
شهرستان‌های هرند، اردستان و مبارکه بیشترین وسعت زیرکشت گلرنگ را دارند. او با گفتن این مطلب ادامه داد: گلرنگ گیاهی سازگار با کم آبی است و ریشه آن آب را از عمق ۳۰ متری زمین جذب می‌کند، همچنین دوره رشد کوتاهی دارد و با چهار بار آبیاری در مدت سه ماه به ثمر می‌رسد.
به گفته کارشناس پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، روش کاشت مرسوم گلرنگ در بیشتر مزارع شبیه گندم است و کشت گلرنگ در تناوب با گندم از آیش زمین جلوگیری می‌کند.
بنی اسدی می‌گوید: گلرنگ گیاهی آفت کُش است و سبب نابودی علف‌های مزارع می‌شود؛ کشت این گیاه علاوه بر پاییز در بهار سبب حاصلخیزی خاک شرق اصفهان شده است.
به گفته او گلرنگ حتی برای خوراک دام هم مفید است، چون کاه و علوفه آن بسیار مقوی است.
خارجی‌ها مشتری گلرنگ ایران و اصفهان
کارشناس پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان افزود: این گیاه به منظور تهیه رنگ طبیعی برای استفاده در صنایع غذایی، آرایشی، بهداشتی و دارویی کشت و حتی به خارج از کشور صادر می‌شود.
به گفته بنی اسدی، پارسال ۱۵۰ تن از گل‌های این گیاه دارویی به کشور‌های ترکیه، آلمان، هندوستان و اردن صادر شده، ضمن اینکه کشور‌های حاشیه خلیج فارس هم مشتری دانه‌های گلرنگ برای خوراک پرندگان خانگی هستند.
او با اشاره به اینکه امسال تاکنون ۱۶۰ تن گلرنگ از اصفهان صادر شده، پیش بینی کرد این رقم تا ۳۰۰ تن هم افزایش داشته باشد.
گلرنگ، در برنامه اصلاح الگوی کشت
کارشناس پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان اظهار کرد: با توجه به سازگاری گلرنگ با کم آبی، این گیاه دارویی وارد برنامه اصلاح الگوی کشت استان شده است.
بنی اسدی افزود: سود آور بودن تولید گلرنگ و نیاز کشور به تامین مواد اولیه روغن خوراکی، سبب شده وزارت جهاد کشاورزی از کشت گلرنگ حمایت کند.
او در خصوص این طرح‌های حمایتی گفت: هر ساله بذر گلرنگ به قیمت یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد؛ طرح‌های آزمایشی تغذیه این محصول را اجرا و در کاشان و آران و بیدگل مزرعه الگو ایجاد کردیم.
کارشناس پنبه و دانه‌های روغنی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان ادامه داد: امسال مزارع مقایسه ارقام را نیز در مناطقی از شهرستان‌های استان ایجاد کردیم تا بهترین رقم را به کشاورزان معرفی کنیم.
بنی اسدی اظهار امیدواری کرد: با گسترش کشت گلرنگ در مناطق دیم کاری استان، به تناوب کشت غلات و افزایش سودآوری حاصل از تولید دانه‌های روغنی کمک شود.
مزارع گلرنگ، بهشت زنبور‌های عسل
گلرنگ فقط برای تولید روغن سال و تامین خوراک دام و طیور کشت نمی‌شود و در توسعه صنعت پرورش زنبور عسل هم اثرگذار است.
این را حامد صدارت مسئول بخش زنبور عسل سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان به خبرنگار ما گفت و اضافه کرد: شاید زنبورداران بیشتر از دیگران، قدر مزارع گلرنگ را بدانند؛ چون گلرنگ زمانی گل می‌دهد که گیاهان دیگر هنوز به مرحله گلدهی نرسیده اند و این مزارع در بهترین زمان، دست زنبورداران را در تامین شهد زنبور‌های شان می‌گیرد.
او ادامه داد: جذابیت هرگونه گیاهی با آماربرداری از تعداد زنبور ملاقات کننده و مدت زمان استقرار روی هر گیاه در طول دوره گلدهی تعیین و بر این اساس گونه‌های گیاهی در چهار گروه عالی، خوب، متوسط و ضعیف طبقه بندی می‌شود.
مسئول بخش زنبور عسل سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان افزود: از گیاهان دارای جذابیت عالی می‌توان به گونه‌های سنجد، گیلاس، اقاقیا، آلبالو، سیب، بادام، گلابی، خشخاش زرد، ورث بیابانی، اسپرس، انواع شقایق، یونجه زرد، آفتابگردان، انواع گون، سنبله ارغوانی، انواع گل راعی، آویشن، به، زول، شکر تیغال، خارشتر و گلرنگ اشاره کرد.
گلرنگ، بومی مشرق زمین است و با اینکه امروز در بسیاری از کشور‌ها کشت می‌شود همچنان کشورمان از بزرگترین تولیدکنندگان آن به شمار می‌رود. این مزیت اگر با ایجاد زیرساخت‌های صنایع تبدیلی همراه شود نه تنها در تامین نیاز داخل بلکه در ارزآوری هم موثر خواهد بود.
گزارش از معصومه اکبری