روابط میان فرانسه و الجزایر هرگز به اندازه حال حاضر با تنش همراه نبوده است. آتش تنش‌های کنونی نیز بیانیه‌ای بود که «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه، در تاریخ ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱ درباره نظام سیاسی الجزایر و مردم این کشور ارائه کرد.
مکرون در این بیانیه مدعی شد: «الجزایر نفرتی از فرانسه را میان مردمان این کشور می‌پراکند که با هدف دوستی فرانسه و الجزایر سازگار نیست.».
اما هفته جاری کاخ الیزه در بیانیه اخیر خود اعلام کرد امانوئل مکرون قصد دارد هفته جاری برای دومین بار سفری به الجزایر داشته باشد، او پیشتر هم در یک سفرِ نیم روزه سال ۲۰۱۷ به این کشور رفته بود. گفته می‌شود این سفر با هدف تعمیق روابط دوجانبه و تقویت همکاری‌های فرانسه و الجزایر در برابر چالش‌های منطقه‌ای انجام خواهد شد.
به همین مناسبت در این گزارش نگاهی به تاریخچه روابط میان دو کشور خواهیم داشت، سپس به اقدامات فرانسه برای پنهان کردن جنایات خود در الجزایر می‌پردازیم و در نهایت با اشاره به کمرنگ شدن نقش فرانسه در کشور‌های آفریقایی، اهمیت این کشور از زاویه سیاسی، دیپلماتیک و فرهنگی و منابع طبیعی نفت و گاز را هم بررسی می‌کنیم.
الجزایر ۱۳۲ سال مستعمره فرانسه بود، البته این کشور تاکنون بار‌ها از پاریس خواسته تا در قبال جنایت‌های ضد بشری در دوران استعمار عذرخواهی کند، اما فرانسه هربار از این اقدام سرباز زده است. در حال حاضر روابط میان فرانسه و الجزایر با تنش همراه است. زیرا پیشتر مکرون در اظهاراتی مدعی شد که الجزایر را یک نظامِ «سیاسی-نظامی» اداره می‌کند و این کشور پس از استقلال بر اساس یک «وابستگی ذهنی تاریخی» شکل گرفته است. او همچنین مدعی بود که تاریخ کشور الجزایر مبتنی بر واقعیت نیست و بر اساس نفرت از فرانسه، از نو نوشته شده است.
دفتر ریاست جمهوری الجزایر هم به این اظهارات واکنش داده و با بیان آنکه اظهارات مکرون را بسیاری از رسانه‌های فرانسوی منتشر کردند، از آن ابراز تاسف شدید کرد. این نهاد در بیانیه خود با اشاره به آنکه بین سال‌های ۱۸۳۰ تا ۱۹۶۲ که الجزایر در اشغال فرانسه بود، بیش از ۵.۶ میلیون نفر الجزایری کشته شده‌اند، گفت: «البته یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در طول مبارزه الجزایر برای استقلال کشته شدند و برخی دیگر هم قربانیان آزمایش‌های اتمی فرانسه در الجزایر و قربانیان میدان‌های مین هستند.»
این در حالی است که فرانسوی‌ها مدعی هستند که در جنگ استقلال الجزایر، روی هم از دو کشور، حدود ۴۰۰ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند. همچنین اظهارات مکرون باعث شد تا وزارت خارجه الجزایر هم سفیر فرانسه را فرا بخواند و نارضایتی خود را ابراز کند.
در آن زمان گفته می‌شد که «عبدالمجید تبون» رئیس‌جمهور الجزایر، تصمیم به بستن حریم هوایی این کشور به روی هواپیما‌های نظامی فرانسه کرد. «رمطان لعماره» وزیر امور خارجه الجزایر، هم اظهارات مکرون را نشانه «ورشکستگی ذهنی» او دانست. البته مدتی بعد رئیس جمهور فرانسه، سرکوب خونین ۶۰ سال پیشِ معترضان الجزایری در پاریس را «جنایتی نابخشودنی» خواند و اقرار کرد در آن حادثه خونین حدود ۱۲ هزار الجزایری «دستگیر، بسیاری مجروح و ده‌ها نفر» کشته شدند.
این سخنان مکرون به اقدام پلیس فرانسه در ۱۷ اکتبر ۱۹۶۱ اشاره داشت که در آن زمان به دستور «موریس پاپون» رئیس پلیس فرانسه، نیرو‌های پلیس به ۲۵ هزار تظاهرکننده الجزایری حمله کردند. هرچندتعداد دقیق قربانیان هرگز مشخص نشد، اما برخی از مورخان آن را بیش از ۲۰۰ کشته می‌دانند.
همچنین در همان زمان نشریه رای‌الیوم گزارشی به قلم «عبدالباری عطوان» تحلیلگر سرشناس جهان عرب، منتشر کرد که در آن به اظهارات مکرون اشاره داشت و نوشته بود: «این ادعا‌ها یعنی اعلام جنگ علیه الجزایر با تئوری‌های آمریکا و اسرائیل، آن‌ها هدفشان رو به زوال بردن قدرت الجزایر است.»
در حال حاضر بسیاری از آفریقایی‌ها، فرانسوی‌ها را در بسیاری از کشور‌هایی که زمانی فرانسه در آن قدرت داشت، فردی نامربوط می‌بینند.
برای مثال، در ماه فوریه سال جاری میلادی هزاران نفر از مردم مالی در شهر «باماکو» اخراج سفیر فرانسه را جشن گرفتند. اخراج این سفیر زمانی انجام شد که «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه، حکومت نظامی منتخب را «غیر قانونی و خارج از کنترل» خواند. درمقابل البته فرانسه هم ساکت نمانده و بار‌ها مدعی شده «مالی زمانی یکی از دموکراتیک‌ترین کشور‌های آفریقا بود، اما اکنون به شکل باتلاقی از حکومت‌داری ضعیف و شورش‌هایی که از یکدیگر تغذیه می‌کنند، درآمده است.»
در حال حاضر که شش ماه از حمله روسیه به اوکراین می‌گذرد، تحریم کشور‌های غربی علیه مسکو باعث شده تا دولت «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، فشار بر بخش انرژی را افزایش دهد و صادرات گاز روسیه به کشور‌های اروپایی را هرروز کمتر کند. الجزایر یکی از کشور‌های مهم در صادرات گاز است و حدود ۱۱ درصد گاز مصرفی در اروپا را تامین می‌کند. در حالی که این رقم برای روسیه ۴۷ درصد است.
از طرفی الجزایر ظرفیت بسیار محدودی برای افزایش صادرات خود دارد و برای آنکه نشان دهد به روسیه پشت نکرده و همچنان متحد روسیه است اعلام کرده بیش از این ظرفیت تولید و صادرات گاز ندارد. در همین راستا ۳ ماه پیش، اتحادیه عرب گروهی را تحت عنوان گروه «تماس» با حضور برخی وزرای خارجه کشور‌های عربی تشکیل داد تا رایزنی‌های لازم را با طرف‌های مرتبط با بحران اوکراین انجام دهد.
خرداد ماه امسال «فواد حسین» وزیر امور خارجه عراق، در یک کنفرانس ویدئویی از کشور‌های گروه تماس عربی خواست تا مسیر مذاکرات را برای مهار تبعات جنگ روسیه و اوکراین ایجاد کنند و تأکید کرد: «پیامد‌های منطقه‌ای جنگ جاری از نظر افزایش قیمت سوخت و کمبود بسیاری از انواع منابع در جوامع مختلف در خاورمیانه و شمال آفریقا پیچیده‌تر شده است.»
الجزایر متحد کلیدی اروپا برای تامین گاز محسوب می‌شود، به همین دلیل در اردیبهشت ماه سال جاری نیز «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه، سفری به این کشور آفریقایی داشت. دلیل اهمیت این سفر این است که الجزایر از یک طرف متحد روسیه و از طرف دیگر تامین کننده بخشی از گاز مورد نیاز کشور‌های اروپایی است، کشور‌هایی که بعد از حمله نظامی روسیه به اوکراین در تلاش برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه هستند.
البته قبل از لاورووف، «ماریو دراگی» نخست وزیر ایتالیا، برای دریافت گاز بیشتر و مقابله با بحران گاز به الجزایر سفر کرده بود. در همین راستا منابع خبری اعلام کردند که شرکت انرژی ایتالیایی اِنی (ENI) نزدیک به ۴۰ سال است که در الجزایر فعالیت می‌کند و زمان شروع حمله روسیه به اوکراین، این شرکت از کشف قابل توجه نفت و گاز در الجزایر خبر داد.
هفته جاری (۲۸ مرداد) شرکت اِنی ایتالیا پس از عقد قرارداد‌های گازی جدید با الجزایر، کنگو و مصر به طرح شمال شرقی قطر پیوست.
بیشتر بخوانید
همچنین باید به این نکته هم اشاره کرد که رژیم صهیونیستی مدتهاست که در تلاش برای عضویت در اتحادیه آفریقاست تا از این راه هم امنیت خود را تامین کند و هم روابط اقتصادی خود را با ارسال شهروندان و تجهیزات جنگی تقویت کند. همچنین آفریقا در سازمان ملل می‌تواند به رژیم اشغالگر در زمان رای‌گیری‌ها با ارائه رای‌های موافق کمک کننده باشد.
در طول ۱۹ سال گذشته که «سازمان وحدت آفریقا» به جای اتحادیه آفریقا آمد، این رژیم در تلاش برای عضویت در این نهاد است؛ اما الجزایر اولین کشوری بود که از ابتدا در مقابل عضویت غیرقانونی رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا موضع گرفت، «مصر، سودان، تونس، لیبی، مغرب، سومالی، موریتانی، جیبوتی و مجمع‌الجزایر قمر» باقی کشور‌هایی بودند که به تبعیت از الجزایر مخالفت خود را ابراز کردند.
الجزایر در تلاش است تا قانونی را در این اتحادیه تصویب کند که براساس آن عضویت کشور‌های غیرآفریقایی که اراضی غیر را اشغال کرده‌اند مطلقاً ممنوع شود، در صورت تصویب این قانون، خود به خود عضویت رژیم صهیونیستی منتفی خواهد بود.
اکنون باید دید سفر امانوئل مکرون به الجزایر روابط دو کشور را به کدام سو می‌برد و آیا اکنون که اروپا به الجزایر به دلیل تامین انرژی نیاز دارد، این سفر پایانی بر سرپوش گذاشتن پاریس بر جنایات انسانی اش در الجزایر خواهد بود یا خیر.
گرد آوری و نگارش: سپیده احدپور