اولین پاسداشت حماسه جنگ چالدران در هشتصد و نهمین سالگرد این حماسه ماندگار، در مقبره سید صدرالدین وزیر جنگ شاه اسماعیل صفوی در شهرستان چالدران با حضور مسوولان استانی و مردم این منطقه برگزار شد.
جلیل جباری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی گفت: این مراسم با هدف زنده نگه داشتن یاد شهدای جنگ چالدران و معرفی جایگاه و اهمیت این جنگ برگزار شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی افزود: در جنگ چالدران بسیاری از جوانان این سرزمین برای دفاع از مکتب و دین با فتوای علما و مراجع تقلید راهی میدان جنگ شده و جان خویش را را فدا کردند و به عقیده بسیاری از علما باید با وضو از این مکان بازدید کرد.
وی افزود: در طول سال‌های گذشته برای زنده نگه داشتن یاد این شهدا مطالعات ایجاد سایت موزه باز چالدران انجام و امسال فاز عملیاتی این پروژه آغاز شده است.
محمد صادق معتمدیان استاندار آذربایجان غربی می گوید: نام بلند هزاران شهید حماسه ماندگار چالدران بر تارک افتخارات ایران عزیز می‌درخشد و خون پاکشان، شجره‌ی طیبه حریم تشیّع و ایران را آبیاری و لاله گون کرده است.
استاندار آذربایجان غربی افزود: بی‌شک چالدران را که آوردگاه غیرت ایرانی است، بایستی پیشینه‌‌شناسی مفهوم شهید و شهادت در ایران‌زمین، علّت امتداد امنیّت پایدار و مصداق بارز دفاع مقدّس در بیش از پنج قرن پیش قلمداد کرد.
مقام ارشد اجرایی استان می گوید: دفاع جانانه قزلباشان در این جنگ که مردانه با شمشیر، تیر و کمان خود را به دریای توپ و تفنگ می‌زدند، حمله‌ای که به قصد انهدام کامل دولت تازه‌نفس شیعی صورت گرفته بود را دفع نموده و رشادت و شجاعت ایرانیان که خود در وسط معرکه متهورّانه و جانانه می‌جنگید را در تاریخ ماندگار و حماسه‌ای بی‌بدیل رقم زد.
جنگ چالدران در حقیقت یکی از مهمترین جنگ‌های تاریخ خاورمیانه است که در 31 مرداد سال 809 شمسی در دشت چالدران به وقوع پیوست. این جنگ مانند خیلی از اتفاقات تاریخی نیست که در پاورقی یک مجله بتوان درباره‌اش سخن گفت.
چالدران نبردی مهم است که نتایج آن همچنان در حال مشاهده است. در واقع نبرد چالدران بود که با تعیین مرزهای امپراطوری صفوی و امپراطوری عثمانی، خاورمیانه مدرن را شکل داد.
جواد زاهدی می گوید: شکل گیری سلسله صفویه که از آغازین سال‌های ۱۵۰۰ میلادی با ورود شاه اسماعیل صفوی به تبریز و غلبه بر حاکم قراقویونلو‌ها آغاز می‌شود و دوره جدیدی در تاریخ ایران است که حکومت واحد و توانمندی (دولت ملی) بعد از ۹۰۰ سال از زمان ساسانیان در ایران ایجاد می‌گردد.
کارشناس مسائل سیاسی افزود: اهمیت دوره صفویه در این است که علاوه بر شکل‌گیری دولت مقتدر واحد و ایجاد دولت ملی، قلمرو جغرافیایی ایران در زمان شاه عباس اول به حدود گستره‌ی ساسانیان رسید و به گواه صفحه‌های تاریخ، این وحدت ملی با شاه اسماعیل صفوی که ملوک طوایف ۱۳ گانه‌ای را که در بخش‌هایی از ایران حکومت می‌کردند از میان برد و زمینه تشکیل ایران واحد را فراهم کرد.
وی تاکید کرد: یکی از وقایع مهم دوران صفویه که از آن با عنوان تاریخ جدید ایران یکپارچه نام برده می‌شود جنگ چالدران است که نتیجه این جنگ، شکست سپاه ایران بود، در این جنگ نابرابر، سازماندهی سپاه قدیمی ایران در برابر لشکر عثمانی با جنگ افزار‌های جدید (توپ) ارمغانی جز شکست نداشت که حاصل آن زخمی شدن شاه اسماعیل و شهادت خیل عظیمی از سپاه ایران در دشت چالدران بود.
زاهدی گفت: جنگ چالدران که در آغاز دوره گذار ایران به دولت ملی بوقوع پیوست نشان داد که با سلاح دستی چون شمشیر و تیر و کمان و قدرت بازو به اصطلاح نبرد جوانمردانه نمی‌توان به جنگ، جنگ افزار‌های جدید رفت و در موقعیت این چنینی باید به فکر تشکیل ارتش مدرن با تجهیزات مدرن‌تر بود.
کارشناس علوم سیاسی افزود: این نبرد با کمک تکنولوژی توپ آتش به نفع عثمانی به پایان رسید. پیروزی آن‌ها موجب استحکام حکومت عثمانی بر شرق ترکیه و عمده‌ی کردستان و عراق شد.
زاهدی تصریح کرد: نبرد چالدران تاثیر بزرگی بر شکل گیری خاورمیانه مدرن گذاشت. مهمترین میراث نبرد چالدران را می‌توان شکل گیری کشور دولت - ملت شیعه در فلات ایران دانست.
وی اظهار کرد: شکست صفویان در چالدران مانع برپایی امپراتوری وسیعی در خاورمیانه شد، چراکه آن‌ها نتوانستند کنترل شرق ترکیه و عراق را بدست بگیرند. این رویداد منجر به شکل گیری مرزهای امروزی بین ایران، ترکیه و عراق شد.
هادی طباطبایی جنگ چالدران را یکی از مهمترین نبرد‌های خاورمیانه و حتی تاریخ منطقه عنوان کرد و گفت: در این جنگ که در سال ۹۲۰ قمری اتفاق افتاد، قشون بزرگ‌ترین امپراطوری دوران خود که نام و آوازه اش لرزه بر کشور‌های اروپایی می‌انداخت به کشور ایران که پس از مدت‌ها دست به دست شدن بین سلسله‌های مختلف دارای یک حکومت مرکزی بسیار مقتدر شده بود حمله کرد.
کارشناس تاریخ می گوید: به دلیل جوان بودن حکومت صفوی و درگیری قشون صفوی با ازبک‌ها در مرزهای شرقی قشون ایران بسیار کمتر از قشون عثمانی بود به طوریکه تعداد لشکر ایران را از چند هزار نفر تا حداکثر ۲۰ هزار نفر ذکر کرده اند در حالیکه قشون عثمانی بسیار بیشتر بود و مجهز به توپ و تفنگ نیز بودند؛ شکست قشون صفوی را در پی داشت.
وی ادامه داد: علی رغم آشنایی ایرانیان با توپ و تفنگ از سال‌ها قبل به دلایل مختلف در این جنگ صفویان از این جنگ افزار‌ها استفاده نکردند که در همین باعث ضربه خوردن سریع لشکر صفوی شد که برخی دلیل عدم استفاده ایران از این جنگ افزار‌ها را اعتقادات مذهبی و منش مردانگی ذکر کرده اند.
طباطبایی افزود: علیرغم اینکه قشون ایران زودتر از عثمانی به دشت چالدران رسیده بود حمله پیش دستانه به دشمن نکرد و اجازه داد تا رقیب استراحت کند و برخی دیگر دلیل عدم استفاده را در کوچک بودن قشون صفوی در مقایسه با عثمانی ذکر کرده اند که در صورت استفاده از آن می‌توانست چابکی و چالاکی قشون را از بین ببرد.
کارشناس تاریخ اظهار کرد: علی رغم شکست ایران در این جنگ، همواره از این نبرد به عنوان حماسه یاد می‌شود که دلیل آن رشادت و فداکاری ایرانیان در این جنگ است. شهدای این جنگ در نهایت فداکاری جنگیدند و چند تن از بزرگ‌ترین عالمان و سرداران و امرای صفوی در این جنگ به شهادت رسیدند.
طباطبایی تاکید کرد: جنگ چالدران به عنوان نخستین جنگ عثمانی و صفوی محسوب می‌شود که علی رغم شکست صفوی باعث جلب توجه نگاه‌ها به یک قدرت جدید که با عنصر شیعی در منطقه خاورمیانه روی کار آمده بود شد و به نوعی باعث تثبیت این امپراطوری نوپا گردید.
۳۱ مرداد ۸۹۳ هجری شمسی برابر با ۱۵۱۴ میلادی میان ایران و عثمانی جنگی درگرفت که بعد‌ها به چنگ چالدران مشهور شد. جنگ چالدران که از آن با عنوان مهمترین جنگ پارتیزانی تاریخ ایران و شاه جنگ ایرانیان یاد می‌شود، در محلی به همین نام در شمال آذربایجان غربی در ۲۰ کیلومتری شهر خوی میان قوای ارتش نوین عثمانی و سپاهیان سنتی شمال‌غرب کشور به وقوع پیوست.
گزارش از الیاس گندمی