شاید به این نکته تخصصی فکر نکرده باشید که حتی بازیگری در آثار تاریخی جنس متفاوتی را طلب می‌کند و بدون هیچ تعارفی باید گفت هر بازیگری از پس نقش‌های تاریخی بر نمی‌آید چرا که بیان، بدن، نوع گویش، تسلط بر اجرای کلاسیک، روایی و تبحر و خلاقیت در گرفتن لحن‌های مرتبط به زمان و جغرافیای داستان از نکاتی است که بازیگر این ژانر باید بر آن مسلط باشد. با چند تن از بازیگران دارای تجربه در حوزه کار‌های تاریخی جای خالی و کمبود تولیدات در این گونه سریال‌سازی را بررسی کردیم.
بیشتربخوانید
«شب دهم» امروز با سی میلیارد تومان ساخته می‌شود
یکی از بازیگرانی که با سریال شب دهم درخشید و به واسطه سبقه تئاتری و توانمندی‌هایش در نقش یاور در مقابل حسین یاری ره صدساله را با یک سریال ماندگار طی کرد و در میان مخاطبان و البته صاحب‌نظران با اقبال مواجه شد پرویزفلاحی پور بود که حالا با موضوع تولیدات تلویزیونی با محتوای تاریخی و مذهبی با خبرگزاری برنا همراه شد.
پرویز فلاحی‌پور بازیگر تئاتر و تلویزیون که در آثاری همچون سریال کلانتر، مرد هزار چهره، دلنوازان، خانه امن نقش‌آفرینی کرده است و این روز‌ها دو سریال «بی‌نشان» و «آتش سرد» را در انتظار اکران دارد در پاسخ به این سوال که چرا در تولیدات کار‌های مذهبی به ویژه ماه محرم موفق عمل نکرده‌ایم و مشخصا کنداکتور ما خالی است گفت: دقیقا نمی‌دانم دلیل این قضیه چیست، اما حدس می‌زنم به دلیل کمبود بودجه و صرفه‌جویی بوده باشد. این روز‌ها شاهد این هستیم که یا کار‌های کوچک تولید می‌شود یا آثار قبلی را مجدد بازپخش می‌کنند. البته خود من بعد از تاسوعا عاشورا سریال «بی‌نشان» ساخته راما قویدل و «آتش سرد» ساخته رضا ابوفاضلی را آماده پخش دارم که کار‌های محرمی محسوب نمی‌شوند، اما مضمون آن‌ها درباره شهادت، مسائل اخلاقی و مذهبی است که بی‌ربط با این ایام هم نیست.
بازیگر نقش (یاور) در سریال شب دهم ادامه داد: سریال شب دهم کار درجه‌یکی بود که آن زمان باعث شد مردم من را بیشتر بشناسند. فکر می‌کنم اگر الان با این اوضاع اقتصادی بخواهند چنین سریالی بسازند باید حدود بیست_سی میلیارد بودجه بگذارند. نمی‌دانم این سرمایه در توان صداوسیما باشد یا نه.
فلاحی‌پور عنوان کرد: به هر حال نباید تاثیر کار‌های هنری را دست کم گرفت. این تولیدات روی مخاطب و عزاداری‌های او تاثیرگذار است. من فکر می‌کنم اگر بودجه باشد در این ژانر کار‌های بیشتری ساخته می‌شود، چون خود تلویزیون آگاه است که این آثار مخاطبان بسیاری خواهد داشت.
محمد فیلی: نویسنده آثار مذهبی را از کار پشیمان می‌کنند!
شاید منفورترین کاراکتر تاریخ اسلام را بازی کنی و برای نمایش این شخصیت سیاه تاریخی به جز حس در بازیگری مجبور باشی به سراغ تکنیک بروی و برای نشان دادن تمام زوایای منفی یک شخصیت نوع و جنس بازی‌ات را تغییر بدهی. محمد فیلی که این روز‌ها مشغول بازی در سریال سلمان فارسی است به رغم کارنامه پر و پیمانش با مختارنامه و با شخصیت شمر جایگاه بازیگری‌اش را تثبیت کرد تا در روز‌های منتهی به عاشورا مهمان این گفتگو باشد.
بازیگر سریال‌های بانوی سردار، هاتف، گسل که سینما را با خروج ابراهیم حاتمی‌کیا تجربه کرده است؛ به نکات جالبی در خصوص تولیدات نمایشی در ژانر تاریخ اسلام اشاره می‌کند. محمد فیلی در پاسخ به این سوال که چرا در تولیدات کار‌های مذهبی به ویژه ماه محرم موفق عمل نکرده‌ایم و مشخصا کنداکتور ما خالی است گفت: به اعتقاد من کار‌های تصویری بیشتر در ذهن تماشاگر می‌نشیند و تاثیر بیشتری از مدل‌های دیگر خواهد داشت. در این سال‌ها دیده‌ایم که سخنرانان بسیاری در خصوص ایام محرم صحبت می‌کنند پس باید گفت برنامه‌های این فرمی برای مردم یکنواخت شده است. اما کار نمایش در هر مدیومی به جزئیات ماجرا می‌پردازد و می‌تواند مسائل مذهبی را با هنر آمیخته کند تا تاثیرگذارتر و باورپذیرتر شود.
بازیگر نقش شمر در سریال مختارنامه می‌افزاید؛ برای نمونه سریال «مختارنامه» سال‌هاست که پخش می‌شود، اما همچنان مخاطب‌های خاص خودش را دارد. بار‌ها شنیده‌ام که افراد می‌گویند ما هشت یا ۱۰ بار این سریال را دیده‌ایم. این تاثیر کار نمایش و شخصیت‌های جذاب نمایشی است که نباید آن را دست کم گرفت، چون مخاطب با آن ارتباط برقرار می‌کند وتاثیر مستقیم روی باور بیننده دارد.
بازیگر سریال «روزی روزگاری» درخصوص کمبود و افت کیفی آثار در این گونه از فیلمسازی نیز عنوان کرد: در ساخت یک کار تاریخی_مذهبی به سختی به یک قصه‌ی واحد می‌رسیم چرا که با ممیزی‌ها و سخت گیری‌های بسیاری مواجه می‌شود. برای ساخت این آثار باید متون بسیاری خوانده شود. برای مثال وقتی سریال مختارنامه را نگاه می‌کنید متوجه می‌شوید زمان و مطالعات بسیاری روی آن گذاشته شده است. در نتیجه باید اثری خلق شود که مورد توجه عموم باشد. رسیدن به این نتیجه واحد مشکل‌آفرین شده است.
محمد فیلی در ادامه اضافه کرد: نوشتن فیلمنامه در این زمینه آنقدر سخت است که آن شخصی هم که شروع به نوشتن می‌کند پشیمان می‌شود. به همین دلیل نگارش یک فیلمنامه و ساخت یک اثر هیئتی را می‌طلبد که مشتاقانه پای آن بنشینند. این کار با یک فیلمنامه و قصه روز که راحت‌تر نوشته و اجرا می‌شود کاملا متفاوت است.
در تولید آثار تاریخی از نظر زمان و مکان شکاف عمیقی وجود دارد/ بازی بازیگر آثارمذهبی باید باورپذیر باشد!
محمد صادقی جزو بازیگران تحصیل‌کرده سینما و تلویزیون است. او با بازی در سریال پر سر و صدای «خواب و بیدار» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده توانمندی خودش را برای ایفای یک نقش تاریخی به این کارگردان کارنامه‌دار نشان داد تا در سریال «ولایت عشق» ایفاگر نقش مامون یکی از کاراکتر‌های خاکستری سریال‌های تاریخ اسلام در رسانه ملی باشد. او در گفتگو با خبرگزاری برنا از تولیدات سریال‌های تاریخی با محوریت تاریخ اسلام به مناسبت روز‌های محرم می‌گوید.
محمد صادقی با توجه به جنس، نوع بازی، لحن و توانمندی‌هایی که در ایفای نقش‌های تاریخی دارد در آثار کارگردان‌های مهمی مانند: محمدرضا ورزی و داود میرباقری دیده می‌شود. او در این گزارش همراه با ما بررسی می‌کند تولیدات نمایشی با محوریت تاریخ اسلام را و در پاسخ به این سوال که چرا ما در تولیدات کار‌های مذهبی به ویژه ماه محرم موفق عمل نکرده‌ایم و مشخصا کنداکتورمان خالی است می‌گوید: در دهه‌های هفتاد، هشتاد و اوایل نود کار‌های تاریخی ارزشمند بسیاری تولید می‌شد که از پشت دوربین تا مقابل آن افراد نخبه در کار‌ها مشارکت می‌کردند و آثار باکیفیتی برای مخاطب تولید می‌شد، اما مدتی است که تولید اینگونه کار‌ها متوقف شده و شاهد افت کیفی آشکاری هستیم که دلیل آن پنهان نیست. وقتی فیلمنامه نامناسب باشد و افرادی که کار را تولید می‌کنند مانند گذشته افرادی اهل فن و متخصص نباشند طبیعتا منجر به ساخت کار‌های بی‌کیفیت می‌شود. البته برای رسیدن به پاسخ دقیق‌تر در این زمینه معتقدم که باید به سراغ تهیه‌کنندگان رفت.
او در ادامه اضافه کرد: معتقدم بسیار خوب است که به مقاطع زمانی و برهه‌های مختلف تاریخ ورود و در خصوص آن‌ها برنامه‌سازی کنیم. من نقش امیرکبیر و میرزا کوچک خان جنگلی را بازی کرده‌ام؛ درست است که این آثار در زمینه‌های دیگری است، اما این آثار هم می‌توانند فیلم‌های ارزشمندی باشند چرا که دوره‌های مختلف تاریخی را برای مخاطب به نمایش می‌گذارند.
بازیگر نقش مامون در سریال «ولایت عشق» عنوان کرد: در تولید فیلم‌های تاریخی از نظر زمان و مکان شکاف عمیقی وجود دارد. برای مثال می‌خواهیم زمان هزار سال پیش را نشان بدهیم و یا مکان جایی است که برای ما نامانوس است. طبعا این شکاف‌ها کار بازیگران را دشوارتر می‌کند. بازیگر باید تلاشی که در جهت آماده‌سازی می‌کند بسیار مفصل‌تر، دقیق‌تر و باورپذیرتر باشد. گاهی کار‌های تاریخی را می‌بینیم که همه‌چیز اثر خوب است، اما وقتی به بازیگران نگاه می‌کنیم برایمان باورپذیر نیستند و مخاطب یک انسان امروزی را در کار مشاهده می‌کند که نتوانسته نقشش را به درستی ایفا کند.
او ادامه داد: وقتی بازیگر این آماده‌سازی را به اقتضای آن زمان و مکان خاص انجام می‌دهد و خودش را برای بازی در آن اثر آماده می‌کند حالا باید بازی خودش را به روز کند تا بیننده‌ی امروزی بتواند با آن ارتباط برقرار کند. این امر یک چالش جدید را پیش پای بازیگر می‌گذارد و تازه کار دشوار ایفای نقش او از اینجا آغاز می‌شود؛ بنابراین نقش‌آفرینی در آثار تاریخی به مراتب دشوارتر از ژانر‌های دیگر است.
محمد صادقی در انتها اشاره کرد: نکته دیگری که قابل توجه است و به باورپذیرتر بودن آثار تاریخی-مذهبی کمک می‌کند این است که در کنار گریم، طراحی صحنه، تدارکات و... بازی‌ها درست و باورپذیر باشد. اگر بازی‌ها نقص داشته باشند و عمیق نباشند متاسفانه ارزش کار بچه‌های دیگر هم از بین می‌رود. کسانی که در فیلم‌های ارزشی بازی می‌کنند اگر در کنار مطالعه، عقیده و باور قلبی به این مسائل داشته باشند قطعا اثری تاثیرگذارتر تولید خواهند کرد.
منبع: برنا