زمانی که قرار است بودجه سالانه کشور تهیه و تدوین شود، هر سال رسانه‌ها گزارشی از کشور‌های دیگر منتشر می‌کنند که آن‌ها با مالیات کشورشان را اداره می‌کنند، اما براساس گزارشی که در چند روز گذشته مطرح شده برخی فعالان صنفی مانند وکلا، مالیات صفر پرداختند و تعداد زیادی از آن‌ها معاف شدند. برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند معافیت‌های مالیاتی یکی از عوامل کسری بودجه است.
برخی دیگر فرار مالیاتی را تا ۲۰۰هزار میلیارد تومان برآورد می‌کنند، اما مسئولان سازمان امور مالیاتی می‌گویند بین ۵۰تا ۸۰هزار میلیارد تومان است. هرچند سازمان مالیاتی معتقد است به‌منظور مقابله با فرار‌های مالیاتی، اقدامات گسترده‌ای انجام داده، اما یک ضرب‌المثل است که می‌گوید وقتی بهترین قفل وجود دارد یعنی بهترین دزد فعال است. به بیان بهتر هرچه قوانین سازمان امور مالیاتی سخت‌تر باشد باز هم افرادی هستند که بتوانند قانون را دور بزنند. وزارت امور اقتصادی و دارایی در دولت سیزدهم از بانک مرکزی خواست اطلاعات حساب‌های تجاری را به سازمان امور مالیاتی تحویل دهد و همین موضوع باعث شد تا صد‌درصد درآمد پیش‌بینی شده در بودجه محقق شود. چندی پیش اعلام شد کارت‌به‌کارت مشمول مالیات می‌شود که خبرنگار ما این موضوع را از سازمان مالیاتی پیگیری کرد و نتیجه این شد که کارت‌به‌کارت معمولی مشمول مالیات نیست بلکه کارت‌به‌کارت‌هایی زیر چتر مالیاتی قرار می‌گیرند که به‌منظور فرار از پرداخت آن باشد؛ به این صورت که افراد از حساب تجاری به حساب‌های دیگر پول را منتقل می‌کنند.
فرار مالیاتی چیست؟ برای پاسخ به این پرسش کافی است در اینترنت یک جست‌وجوی ساده انجام دهید و با انواع تعاریف آشنا شوید، اما از نظر اقتصادی به هر نوع تلاش و کار قانونی یا غیرقانونی یک کسب‌وکار با هدف پرهیز از پرداخت مالیات قانونی یا کمتر پرداخت کردن آن، به هر روش که انجام شود، فرار مالیاتی می‌گویند. فرار مالیاتی یک اصطلاح رایج در رابطه با کار‌هایی است که به پرداخت نکردن بدهی مالیاتی نسبت داده می‌شود و به این منظور است که مؤدی کمتر از میزانی که قانونا موظف است بپردازد، می‌پردازد.
یکی از مهم‌ترین مواد قانونی در جرم‌انگاری فرار مالیاتی مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم می‌شود که بر این اساس، هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر است، در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰درصد مالیات پرداخت نشده خواهد بود. براساس تبصره یک این ماده ۱۹۹ قانون، حتی برای متخلفان دولتی نیز مجازات پیش‌بینی شده است و آمده: «در مواردی که مکلفین به کسر مالیات، وزارتخانه، شرکت یا مؤسسه دولتی یا شهرداری باشد، مسئولان امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند بود.»
در ایران، فرار مالیاتی بیشتر از طریق استفاده از کارت‌های بازرگانی دیگران، صدور فاکتور‌های صوری و دو دفتره بودن، حساب‌های اجاره‌ای، دستگا‌ه‌های کارتخوان بی‌هویت، قاچاق کالا، اعلام نکردن سود واقعی، فعالیت‌های پنهان اقتصادی، دور زدن قانون، کتمان و ارائه نکردن اطلاعات شغلی و ممیز‌محور بودن سازمان مالیات رخ می‌دهد. برخی شرکت‌ها به‌منظور پرداخت نکردن مالیات، افرادی را به‌عنوان حسابداران مالیاتی یا مشاور مالیات استخدام می‌کنند تا دفتر روزنامه (دفتر مربوط به درآمد و هزینه) شرکت را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که کمترین میزان مالیات را بپردازند. این ترفند تا همین سال گذشته بسیار رواج داشت تا این‌که وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام کرد پولی که به حساب‌های کارتخوان واریز شود به‌عنوان درآمد تلقی شده و مشمول مالیات است.
کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای
آمار و ارقام نشان می‌دهد فرار‌های مالیاتی دارندگان کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای بیشتر از سایر بخش‌هاست که طی آخرین اظهارنظر از سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، حدود ۳۰هزار میلیارد تومان در این بخش فرار مالیاتی وجود دارد که همه آن‌ها به سبب صدور کارت‌های یکبار مصرف یا همان کارت‌های اجاره‌ای بازرگانی است. فرار مالیاتی در ایران در بازه چهار دهه گذشته به طور میانگین سهم ۱۱درصدی از تولید ناخالص داخلی داشته است.
مالیات پزشکان چه شد؟
سازمان امور مالیاتی اعلام کرده تا ابتدای مهر ماه، ساماندهی کارتخوان برای پزشکان را عملی خواهد کرد. پزشکانی هم که تا مدت زمان تعیین‌شده نسبت به اجرای قانون ممانعت کنند، از نظر سازمان امور مالیاتی، فرار مالیاتی محسوب می‌شوند و طبق قانون با آن‌ها برخورد جدی خواهد شد. در عین حال کسانی که تا پایان مهر ماه قانون را اجرا نکنند، جریمه شده و ۲درصد از درآمدشان به عنوان جریمه مطالبه خواهد شد و این جریمه نیز غیرقابل بخشش است. همین موضوع دلیلی بود که شاهین مستوفی، مدیرکل دفتر حسابرسی سازمان امور مالیاتی در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت تاکید کند پزشکان سال گذشته، بیشترین میزان مالیات را پرداخته‌اند. ۱۵اسفند بود که سامانه سوت‌زنی مالیات راه‌اندازی شد و بر اساس آن، هر پزشکی یا فعال اقتصادی که از ارائه دستگاه کارتخوان برای بیماران یا افراد به منظور ارائه خدمات امتناع می‌کرد، مشمول پرداخت مالیات می‌شد. حتی اعلام شد مردم می‌توانند در صورت نبودن کارتخوان در مطب یک پزشک، به شماره ۱۵۲۶اطلاع دهند تا پیگیری و برخورد‌های لازم از سوی سازمان انجام پذیرد. مستوفی در این زمینه می‌گوید، پزشکان و دندانپزشکان با توجه به میزان تعداد اظهارنامه‌ای که تسلیم کردند بیشترین میزان مالیات را پرداخته‌اند.
کمترین و بیشترین استان‌های مالیاتی
براساس گزارشی که سازمان امور مالیاتی در اختیار ما قرار داده تهران اولین استان در پرداخت مالیات است. با توجه به این‌که تهران حدود ۱۱اداره کل در شهر و کل استان دارد، بیشترین میزان مالیات مربوط به پایتخت است. همچنین اصفهان نیز در رتبه دوم قرار دارد. استان‌های خراسان شمالی و ایلام نیز در پایان جدول پرداخت مالیات قرار دارند و کمترین درآمد‌های مالیاتی کشور مربوط به این دو استان است.
اصناف مالیاتی
مستوفی، مدیرکل دفتر حسابرسی سازمان امور مالیاتی می‌گوید، پزشکان و دندانپزشکان و وکلا بیشترین مالیات را پرداختند و صنف مسافرخانه‌ها با متوسط یک میلیون و ۶۰۰هزار تومان کمترین صنف در پرداخت مالیات است. این در حالی است که طبق اعلام سامانه ملی انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، سال گذشته ۲۰هزار و ۸۶۵ وکیل مشمول معافیت ابرازی شدند و ۱۹هزار و۲۵۳ وکیل هم مالیات قطعی صفر دارند. بر اساس استعلام صورت گرفته از سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در سال۱۴۰۰، ۶۳درصد از وکلا در سال قبل مالیات پرداخت نکرده‌اند. طبق پاسخ سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، تعداد وکلای ثبت‌نام شده ۶۳هزار و ۶۷۹ نفر است که از این تعداد ۲۰هزار و ۸۶۵وکیل در سال قبل مشمول معافیت ابرازی هستند و ۱۹هزار و ۲۵۳ وکیل هم مالیات قطعی صفر دارند. ۲۳هزار و۵۶۱ وکیل دیگر سال گذشته در مجموع بیش از ۶۸میلیارد و ۱۸۹میلیون تومان مالیات پرداخته‌اند.
آن‌طور که مستوفی به خبرنگار ما گفته، اطلاعات حساب افراد شاغل در اختیار سازمان امور مالیاتی است و راه فرار مالیاتی در حال بسته شدن است. حتی کتمان آن نیز مشمول جریمه خواهد شد و افراد دیگر امکان دور زدن قانون را ندارند. سال گذشته تنها ۳۷درصد از وکلا مالیات پرداختند و با این حال در رتبه سوم قرار گرفته‌اند.
از استخدام مشاوران مالیاتی تا کمک به خیریه
پرداخت به‌موقع مالیات: پرداختن به‌موقع مالیات به شما این امکان را می‌دهد تا تخفیف مالیاتی، مشمول مودی خوش حساب شود. محاسبه و ثبت استهلاک دارایی‌های مستهلک‌شونده، اظهار کردن مبلغ درآمد سال قبل در اظهارنامه مالیاتی سال جاری، پیگیری قوانین مربوط به معافیت‌های مالیاتی، نگه داشتن کوچک‌ترین فاکتور‌های هزینه‌ای، کمک کردن به مراکز خیریه و موسسات عام‌المنفعه، به اشتراک گذاشتن دارایی‌ها و درآمد‌ها با افراد مطمئن و معتمد و استفاده از منزل به عنوان دفتر کار، از جمله ترفند‌هایی است که برخی افراد به کار می‌گیرند تا مالیات کمتری بپردازند.
اگر مودیان در فصل تسلیم اظهارنامه‌های مالیاتی، مدارک خود را تحویل سازمان مالیات ندهند باید جریمه‌ای معادل ۵درصد قیمت اموال اظهارنشده طبق تشخیص قطعی پرداخت و در صورت تسلیم اظهارنامه خلاف واقع، موظف به پرداخت جریمه‌ای معادل ۲.۵درصد مابه‌التفاوت بهای مندرج در اظهارنامه با رقم مورد تشخیص دارایی - که ملاک احتساب مالیاتی قطعی است- خواهد شد. برخی شرکت‌ها به‌منظور پرداخت نکردن مالیات، افرادی را به‌عنوان حسابداران مالیاتی یا مشاور مالیات استخدام می‌کنند تا دفتر روزنامه (دفتر مربوط به درآمد و هزینه) شرکت را به‌گونه‌ای تنظیم کند که کمترین میزان مالیات را بپردازند. این ترفند تا همین سال گذشته بسیار رواج داشت تا این‌که وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام کرد پولی که به حساب‌های کارتخوان واریز شود به عنوان درآمد تلقی شده و مشمول مالیات است.
منبع: جام جم