صنعت خودروسازی ایران از اوایل دهه ۳۰ شمسی تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است.
صنعتی پر سر و صدا و پر حاشیه؛ از تولید پیکان و سمند گرفته تا واردات روز افزون خودرو‌های خارج و در نهایت خداحافظی با شرکای تجاری در طول ۶۰ سال، تجربه صنعت خودروسازی ایران بوده است.
بیشتر بخوانید
صنعت خودرو ایران همانند سایر صنایع کشور، از ابتدا درگیر چالش‌ها و سختی‌هایی شد به گونه‌ای که روز‌های آغازین فعالیت صنعت خودروسازی ایران با مونتاژ برخی مدل‌های خودرویی همچون خودرو‌های نظامی و شهری جیپ کلید خورد.
البته لازم به ذکر است که خودرو جیپ در هیچ کشوری ارتباط مستقیمی با سیاست نداشته بلکه هر کشوری برای بقای خود در تجهیزات ارتش از آن بهره می‌گرفته است.
پس از مونتاژ خودرو‌های نظامی و جیپ، ایران به یکباره وارد چرخه تولید خودرو شد. به گونه‌ای که می‌توان از آن زمان به بعد را به چهار دهه مهم خودروی همچون پیش از انقلاب اسلامی، دهه ۶۰، دهه ۷۰ و دهه ۸۰ تقسیم کرد.
برخلاف امروز که هر خودرویی با نام و مدلی خاص به بازار عرضه می‌شود، اما اولین خودرو وارد شده به ایران نه نام خاصی و نه مدل خاصی داشته است. بلکه به ساده‌ترین شکل ممکن یعنی کالسکه‌ای با بخار و آتش بود.
اولین اتومبیل تهران از جمله سواری‌های فورد، کروکی و کلاچی محسوب می‌شدند که با لاستیک‌های توپر شناخته می‌شدند که بیشتر شبیه به وانت‌های امروز بودند.
این ماشین‌ها که به ماشین لاری معروف بودند از زمان مظفرالدین شاه به بعد در ایران مرسوم شدند.
صنعت خودروسازی ایران، شاهد حضور شرکت‌های بزرگ و کوچک بسیاری در تاریخچه خود بوده است که بخشی از آن‌ها موفق نشدند به هدف و مقصود خود برسند و در نیمه راه از مسابقه تولید یا مونتاژ ماشین جا ماندند.
در این میان اما، چندین شرکت همچون گروه خودروسازی ایران خودرو، گروه خودروسازی سایپا، کرمان موتور و پارس خودرو از ابتدای فعالیتشان تاکنون، خوش درخشیده و در خط مقدم تولید اتومبیل کشورمان حضور دارند.
لازم است بدانید که تعداد خودروسازان داخلی در ایران تنها به چهار کمپانی اشاره شده بسنده نمی‌شود، بلکه سایر خودروسازان و یا مونتاژ کنندگان دیگری در کشور هستند که وظیفه تولید و عرضه قطعات خودرو، مونتاژ و همچنین تولید خودرو را برعهده دارند.
صنعت مونتاژ قطعات، سهم قابل‌توجهی در فرآیند تولید خودرو در ایران دارد. امروزه بیش از ۵۰۰ شرکت در زمینه تولید قطعات خودرو برای کشورمان فعالیت می‌کنند.
مدیرعامل شرکت ورق خودروی چهارمحال و بختیاری گفت: تأمین حداکثری نیاز صنایع خودروسازی به محصولات گالوانیزه با کیفیت مطابق با استاندارد‌های بین‌المللی اولویت اصلی این شرکت است.
آقای شجاعی در نشست فنی با کارگروه تخصصی گروه خودروسازی سایپا گفت: رویکرد مدیریت در شرکت ورق خودروی چهارمحال و بختیاری، فراهم‌سازی زیربنا‌ها و آماده‌سازی بستر برای حرکت به سمت افزایش تولیدات با کیفیت خودرویی است و این امر با جدیت دنبال می‌شود.
اتمام موفقیت‌آمیز طرح بهینه‌سازی خط تولید و توانمند شدن این شرکت برای تولید گرید‌های ویژه برای استفاده در بدنه نمایان خودرو نشان از این اراده دارد و این شرکت هم‌اکنون این آمادگی را دارد که با تمام توان و ظرفیت کل نیاز گروه خودرو سازی سایپا و دیگر خودروسازان را حل کند.
آقای حسنی رئیس خرید فلزات گروه خودرو سازی سایپا گفت: تولید ۱۲ قطعه بدنه خودرو در این گروه از محصولات ارسالی شرکت ورق خودروی چهارمحال و بختیاری مشکلات بخش خودروسازی را حل نموده است که با ادامه این روند و بومی سازی تکنولوژی تولید محصولات ویژه گالوانیزه در شرکت ورق خودرو، گروه خودروسازی سایپا می‌تواند با تکیه بر این شرکت بی نیازی خود به واردات محصولات گالوانیزه را اعلام نماید.
محمدرضا سلمانی مشاور کیفیت خرید فلزات گروه خودرو سازی سایپا نیز درخواست این شرکت را مبنی بر ارسال ۴ نمونه ورق ویژه استحکام بالا و فوق کششی را به شرکت ورق خودرو اعلام نمود.
شرکت ورق خودروی چهارمحال و بختیاری موفق شده است عالی‌ترین گواهینامه بین‌المللی خودروسازی IATF ۱۶۹۴۹ را اخذ نماید و ضمن رعایت الزامات این استاندارد‌های مرتبط و نیز اجرای طرح بهبود خط تولید خود هم‌اکنون قادر است همه نیاز خودروسازان بزرگ کشورمان همچون گروه خودروسازی سایپا و گروه صنعتی ایران خودرو را تأمین نماید.
احمد مختار مدیرعامل کارخانه تولید قطعات پلیمری خودرو گفت: یکی از قطعه‌های مورد نیاز خودروسازان کشور در بخش سخت افزاری ضربه گیر است که هم اکنون این قطعه فقط در چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود و به نوعی این استان عهده دار تولید این قطعه برای صنعت خودرو در کشور شده است.
وی افزود: با وجود تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران به ویژه در صنعت خودروسازی، محققان شرکت دانش بنیان پلیمر خودرو در چهارمحال و بختیاری توانستند ایران را در زمینه تولید قطعات پلی پروپیلن انبساطی به خودکفایی برسانند.
سجاد رستمی رئیس سازمان صمت چهارمحال و بختیاری گفت: با تولیدات کیفی این شرکت، ایران در ردیف ۲۰ کشور برتر تولیدکننده این محصول قرار گرفت.
کارخانه تولید قطعات پلیمری انبساطی (پروپیلن) خودرو چهارمحال و بختیاری در شهرک صنعتی بروجن و در فاصله ۶۵ کیلومتری شهرکرد مرکز استان واقع شده است.
یک شرکت تولیدی در شهرک صنعتی شهرکرد دومین کارخانه تولید کننده تیغه برف پاک کن در کشور و اولین تولید کننده‌ای است که صد درصد روند تولید قطعات برف پاک کن را انجام می‌دهد.
آقای ابراهیمی مدیرعامل کارخانه تولید تیغه برف پاک کن گفت: از سال ۹۳ وارد فعالیت در این عرصه شدم و توانستم برای اولین بار تیغه برف پاک کن را در کشور تولید کنم.
وی افزود: در حال حاضر ۴۰ نیروی کار آقا و خانم به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این شرکت روزانه در دو شیفت کاری از ساعت ۸ تا ۲۲، مشغول به کار هستند.
ابراهیمی اضافه کرد: روزانه دو هزار تیغه برف پاک کن و سالیانه یک میلیون قطعه در این کارخانه تولید می‌شود.
مدیر تولید این واحدصنعتی هم با بیان اینکه تیغه برف پاک کن یک قطعه مصرفی است به همین دلیل محصولات خارجی کیفیت بالا و ضمانت ندارندگفت: کیفیت محصول تولیدی ما ضمن اینکه با نمونه‌های وارداتی برابری می‌کند استاندارد و ضمانت پس از فروش نیز دارد.
یک عمده فروش لوازم یدکی هم در این خصوص گفت: تیغه برف پاک کن‌های خودرو مورد نیاز فروشگاه خود برای مشتری‌ها را از همین کارخانه تهیه می‌کنیم و این تیغه‌ها کیفیت بهتر از نمونه‌های خارجی و قیمت مناسب دارد.
عمده فروش لوازم یدکی دیگر نیز افزود: انواع تیغه‌های برف پاک کن چینی، تایوانی و ایرانی برای فروش داریم، اما تیغه‌های برف پاک کن ایرانی به دلیل کیفیت بالا مشتری بیشتری دارند.
کنترل کیفیت تیغه‌های برف پاک کن خودرو به عنوان یکی از پایه‌های اساسی و مورد توجه شرکت در تولید محصولات است که مرادی مسئول کنترل کیفی کارخانه گفت: تمامی قطعات از لحاظ اصطکاک، پین، لاستیک در آزمایشگاه این کارخانه کنترل و بسته بندی می‌شوند.
آقای ابراهیمی مدیرعامل کارخانه تولید تیغه برف پاک کن نیز گفت: ما امروز دانش تولید این محصول را داریم و صد درصد تولید قطعات برف پاک کن را می‌توانیم انجام دهیم و در صورت حمایت جدی به صادرات نیز خواهیم رسید.
وی تأکید کرد: اگر خودروسازان قطعات مورد نیاز را از تولیدکنندگان داخلی خریداری کنند، هم برای آن‌ها مقرون به صرفه خواهد بود و هم با جلوگیری از خروج ارز، اشتغالزایی در صنایع کوچک و زودبازده افزایش می‌یابد.
ابراهیمی مدیرعامل کارخانه از مسئولان خواست، تسهیلات مناسب داده شود تا به تولید انبوه رسیده و صادرات داشته باشند.
وی همچنین مشکل تأمین مواد اولیه مخصوصاً ورق‌های فولادی را از دغدغه‌های دیگر این واحد صنعتی بیان کرد.
آقای منزوی سرپرست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استاندار چهارمحال و بختیاری در پاسخ به این مشکل گفت: تهیه مواد اولیه از طریق بورس و به قیمت ارزان‌تر مهمترین کمک سازمان صمت استان به این کارخانه است.
سالانه بیش از ۲۰ میلیون تیغه برف پاک کن به منظور تأمین نیاز شرکت‌های خودروسازی وارد ایران می‌شود.
براساس آمار گمرک ایران، چین بزرگترین واردکننده تیغه برف پاک کن به ایران است و برف پاک کن از ۱۰ کشور جهان از جمله آلمان، چین، فرانسه، جمهوری کره، امارات متحده عربی و ... وارد ایران شده است.
اگر کارخانه‌های تولید خودروسازی از این واحد صنعتی حمایت کنند تا چندسال آینده ۱۰۰ درصد نیاز کشور از این کارخانه تأمین خواهد شد.
صنعت خودرو به علل مختلف هم‌اکنون به یکی از عوامل اصلی نارضایتی مردم از شرایط اقتصادی تبدیل شده و واردات با حداقل محدودیت‌ها و کاهش تعرفه‌ها، فعلا راه چاره ساماندهی بازار و کاهش قیمت‌ها است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ۱۹ اردیبهشت در دیدار جمعی از کارگران، قاچاق و واردات بی‌رویه کالا‌هایی را که تولید داخلی و با کیفیت دارند، خنجری بر قلب تولید کشور خواندند و گفتند: بر اساس آمار‌های کارشناسان، هر یک میلیارد دلار واردات از اجناس دارای تولید داخلی مانند کفش، پوشاک و لوازم خانگی، به تعطیلی ۱۰۰ هزار فرصت شغلی در کشور منجر می‌شود.
ایشان در این زمینه افزودند: البته خودروساز‌ها از این حرف سوء استفاده نکنند، زیرا وضع آن‌ها تعریفی ندارد و مقصود، آن جا‌هایی است که تولید خوب و با کیفیت دارند.
همین اشاره و تاکیدات و گلایه‌مندی معظم‌له که برای دومین بار در ماه‌های گذشته عنوان می‌شود، نشان از اهمیت مساله، لزوم فعالیت مجدانه خودروسازان برای ارتقای کیفی محصولات و پیگیری دقیق و همه‌روزه وزارت صنعت، معدن و تجارت در این زمینه خطیر دارد.
خودروسازان همواره اعلام کرده‌اند با تکیه بر توان مهندسان، مجموعه‌های دانش‌بنیان و جامعه کارگری خود از همه مشکلات بیرون خواهد رفت و در مسیر ارتقای کیفیت و افزایش تولید گام بر می‌دارند.
این در حالی است که در ماه‌های گذشته و حتی پس از این انتقادات، گرانی و بی‌کیفیتی، همچنان دو مشخصه اصلی تولیدات خودروسازان داخلی است.
در همین راستا دیده شده مدیران ارشد ایران‌خودرو اقدام به امضای میثاق‌نامه عدم تولید خودروی ناقص کرده‌اند! اتفاقی که بی‌تردید در جهان خودروسازی بی‌نظیر است.
یا مدیرعامل سایپا اعلام کرده که به‌منظور ارتقای کیفی تولیدات این گروه در سه ماه گذشته ۲۴۰ پروژه تعریف شده که اجرای آن‌ها نیازمند یک‌هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان نقدینگی است.
شکی نیست خودروسازی به عنوان یکی از مهمترین صنایع و لوکوموتیو صنعتی کشور می‌تواند نقش بی‌بدیلی در توسعه صنعتی و بهبود رشد اقتصادی کشور داشته باشد. با این حال، حمایت‌ها از این صنعت به‌ویژه در یک دهه گذشته و به‌ویژه ممنوعیت واردات خودرو، فضای گلخانه‌ای و انحصاری برایشان فراهم کرده که تولیدات خود را با هر کیفیتی به دست مصرف‌کنندگان می‌رسانند و از انتقادات نیز ابایی ندارند.
وقت آن رسیده تا مدیران این صنعت، با اصلاح شیوه‌ها و فرآیندها، بهبود کیفی را در تولیدات خود رقم بزنند و به قول معروف «طرح نو در اندازند».
گزارش از افسانه احمدی فارسانی