دامپروری قدمتی دارد نزدیک به تاریخ حیات بشر؛ انسان‌ها در هر زمان به طریقی دام و طیور را نگهداری و از گوشت و سایر محصولات آن ها استفاده کرده اند و این موضوع در هیچ دوره‌ای کمرنگ نشده است.
پیشرفت دانش و افزایش جمعیت جوامع بشری سبب تغییراتی در این عرصه شده است. در کشور ما دامپروری سال‌ها به شکل سنتی رواج داشته و با اینکه در بخش‌هایی صنعتی شده، اما همچنان خلاء‌هایی وجود داشته که با وجود ورود علم دامپزشکی، مانع بهبود کمی و کیفی تولید می‌شده؛ ورود دانش بنیان‌ها به صنعت دامپروری و حوزه دامپزشکی سبب شده نه تنها چالش‌های تولید خوراک دام و طیور و وابستگی به واردات کمتر شود، بلکه حتی فرآورده‌های جانبی که زمانی دورریز محسوب می‌شدند فرآوری و صادر شوند.
کمک دانش بنیان‌ها به فرآوری محصولات بدون مصرف
شهرام موحدی مدیرکل دامپزشکی استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: یکی از سیاست‌های سازمان دامپزشکی کشور افزایش صادرات فرآورده‌های خام دامی به منظور ارزآوری بیشتر بوده که در این راه تلاش شده از همکاری شرکت‌های دانش بنیان استفاده شود.
او گفت: با همراهی دانش بنیان‌ها کارگاه‌هایی راه اندازی شده تا فرآورده‌هایی که پیش از این مصرفی نداشت، فرآوری و در قالب فرآورده خام دامی، صادر شود که این امر نه تنها در ارزآوری و اشتغالزایی موثر است بلکه به حفظ محیط زیست هم کمک می‌کند.
هرگونه فرآورده‌ای که از دام زنده یا دام کشتار شده به دست می‌آید، فرآورده خام دامی محسوب می‌شود که شامل فرآورده خام دامی خوراکی و غیر خوراکی است. هیچ فرآورده خام دامی بدون دریافت گواهی بین المللی دامپزشکی صادر نمی‌شود.
مدیرکل دامپزشکی استان اصفهان می‌گوید: سال گذشته ۳۰ میلیون دلار، پنجه مرغ، پای مرغ، پودر گوشت، آلایش خوراکی مرغ، آلایش غیرخوراکی دام، پودرآب پنیر و خامه پاستوریزه، کنستانتره شیر، پر شترمرغ، پاچه گاوی و روغن صنعتی طیور، از استان اصفهان به خارج از کشور صادر شد.
به گفته موحدی، در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ صادرات فرآورده‌های خام دامی افزایش یافت به طوریکه صادرات خامه پاستوریزه و استریلیزه، حدود ۷ برابر شد و صادرات پودر ماهی ۱۰۶ درصد، پای مرغ، ۸۵ درصد و پودر گوشت ۳۱ درصد افزایش یافت.
عمان، ویتنام، تایلند، عراق، قطر، افغانستان، ارمنستان، پاکستان، سوریه، بنگلادش، امارات متحده عربی، گرجستان، کویت، مالزی، لبنان، رومانی، کنیا، سودان، استرالیا، روسیه و جمهوری آذربایجان مشتریان فرآورده‌های خامی دامی صادر شده از استان اصفهان بوده اند.
دانش بنیان‌ها پیشرو در تولید مکمل‌های غذایی دام و طیور
شرکت سینا تسنیم سپاهان یکی از شرکت‌های دانش بنیان همکار اداره کل دامپزشکی استان اصفهان است. این شرکت در سال ۱۳۸۷ با ایده محوری تولید پماد گیاهی برای درمان بیماری ماستایتیس دامی کار خود را آغاز کرد. شرکتی که هدف آن کمک به قطع واردات دارو و مکمل‌های خوراکی ویژه دام، طیور، آبزیان و حیوانات خانگی بود، اکنون به عنوان شرکتی دانش بنیان، ۱۶ قلم از محصولات کاربردی این حوزه را تولید می‌کند.
فرحناز صاحب زاده مدیر عامل شرکت سینا تسنیم سپاهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: امنیت غذایی، امروز برای همه کشور‌ها از موضوعات مهم است و تامین خوراک دام و طیور جزو چالش‌های اساسی این حوزه به شمار می‌رود.
به گفته او یکی از مباحث مهم، جایگزینی منابع پروتئینی به جای سویا و ذرت وارداتی و به موازات آن استفاده از مکمل‌های غذایی دام و طیور، به خصوص مکمل‌های گیاهی به عنوان جایگزین آنتی بیوتیک‌های شیمیایی است که علاوه بر افزایش جذب مواد غذایی و بازده خوراک دام موجب کاهش تلفات دام، طیور و آبزیان و افزایش تولیدات پروتیینی می‌شود.
مدیرعامل این شرکت دانش بنیان معتقد است شرکت‌های دانش بنیان در خصوص تولید مکمل‌ها پیشرو و با ظرفیت بالای تولید آماده همکاری با مزارع و مجموعه‌های صنعتی پرورش دام و طیور هستند.
صاحب زاده که شرکتش وظیفه ارزیابی آمادگی صادرات محصولات دامی، شناسایی بازار هدف، امکان سنجی و تحقیقات بازار، اخذ گواهینامه و مجوز بین المللی را برعهده دارد می‌گوید: از سال گذشته بنا به ضرورت و نیازسنجی، در زمینه تولید انواع نانو جاذب‌های کاربردی در حوزه‌های مختلف کشاورزی و دامپروری و صنایع دیگر نیز به فعالیت پرداختیم.
او همسو نبودن دیدگاه‌ها و دغدغه‌های بخش خصوصی و دستگاه‌های دولتی برای رفع نیاز‌های فناورانه و زیرساختی را، از عمده چالش‌های اساسی در تولید و توسعه محصولات دانش بنیان می‌داند و می‌گوید: در صورتی که موانع پیش روی این شرکت‌ها برداشته شود بستر افزایش تولید و صادرات و قطع وابستگی فراهم می‌شود؛ در این زمینه به خصوص شرکت‌های کوچک و نوپا نیاز به حمایت دارند.
گروه بین المللی سپاهان دانه، کار خود را در سال ۱۳۸۵ با تمرکز بر استفاده از علوم و فنون نوین و بهره گیری از فناوری روز دنیا برای دستیابی به کاملترین سبد محصولات مرتبط با خوراک دام و طیور، آغاز کرد.
تولید و عرضه نشدن خوراک استاندارد و سرشار از مواد مغذی برای رشد بهتر دام و طیور، در کشور دغدغه من از زمان دانشجویی بود. این را حمیدرضا قلمکاری مدیرعامل گروه بین المللی سپاهان دانه می‌گوید و اضافه می‌کند نداشتن کارخانه‌های تولید خوراک دام و طیور و استفاده از روش‌های سنتی که بهره وری پایینی دارد حلقه‌های مفقوده این صنعت به شمار می‌آیند.
مدیرعامل این شرکت دانش بنیان می‌گوید: یکی از برنامه‌های ما، انتقال و بومی سازی دانش تولید انواع مواد اولیه اساسی و تولید محصولات راهبردی در صنعت خوراک دام و طیور است تا کشور را از واردات این مواد بی نیاز کند.
به گفته قلمکاری، کیلات آلی منگنز - متیونین، ویتامین‌های گروه B کپسوله شده، مکمل ریز جلبک اسپیرولینا و دیواره سلولی مخمر غنی از جمله موادی هستند که می‌توان آن‌ها را در ردیف محصولات ارزشمندِ فناورانه و دانش محور جانمایی کرد.
او از توکسین بایندر ۶ جزئی به عنوان یکی از رهاورد‌های چندین سال کار پژوهشی شرکتش نام می‌برد و می‌گوید: این محصول که با مجوز رسمی سازمان دامپزشکی کشور تولید و توزیع می‌شود، در مقادیر اندک به خـوراک دام و طیور اضافه می‌شود تا از طریق جذب و یا تجزیه مایکوتوکسین‌ها از بروز آثار منفی این سموم قارچی در دستگاه گوارش جلوگیری کند.
مدیرعامل این شرکت دانش بنیان از دولت می‌خواهد موانع صادرات خوراک دام و طیور را حذف کند.
صنعت دام و طیور و دامپزشکی کشور، امروز ظرفیت‌های اولیه برای رشد و شکوفایی را دارد و اگر بخواهیم چالش‌هایی مثل کمبود نهاده‌های دامی سبب التهاب بازار نشود و دورریز‌هایی مثل پنجه و پای مرغ را به محصولاتی با ارزش افزوده تبدیل کنیم، باید به دانش بنیان‌ها اعتماد کنیم.
دانش بنیان‌ها نشان داده اند در هر حوزه‌ای که وارد شده اند توانسته اند با تکیه بر دانش و تلاش جوانان ایرانی گره‌ها را باز کنند. بهره مندی بیشتر از این حضور گره گشا نیازمند حمایت بیشتر دستگاه‌های اجرایی است.
گزارش از معصومه اکبری