جنگل‌های زاگرس در میان آفت و آتش/ دیر بجنبیم بلوطستان ۱۱ استان بیابان می‌شود

رویشگاه زاگرس از شهرستان پیرانشهر در آذربایجان غربی شروع می‌شود و تا حوالی فیروزآباد در فارس امتداد می‌یابد تا منطقه‌ای با طول ۱۳۰۰ و عرض ۲۰۰ کیلومتر از خاک ایران را به خود اختصاص دهد.

۶ میلیون هکتار مساحت جنگل‌های زاگرس است و ۲ هزار و ۳۷۲ گونه گیاهی شناسایی‌شده، ۶۱ گونه پستاندار، ۲۷ گونه ماهی، ۱۶۷ گونه پرنده و ۳۷ گونه خزنده در جنگل‌های زاگرس زیست می‌کنند.

همچنین ۱۸۰ گونه درختی و درختچه‌ای، بیش از ۲۵ گونه جنگلی ‏و مرتعی، ۷۰ درصد عشایر و ۵۰ درصد واحد دامی کشور در منطقه زاگرس قرار دارد تا این اکوسیستم به‌عنوان یک منطقه استراتژیک در کشور مطرح باشد.

متوسط بارش در جنگل‌های زاگرس حدود ۸۰۰ میلی‌متر در سال است و بیش از ۵۰ درصد آب کشور را تأمین می‌کند. این عرصه جنگلی ۴۰ درصد جنگل‌های ایران را شامل می‌شود.

فارس، لرستان و خوزستان در بین ۱۱ استان زاگرس‌نشین رتبه‌های اول تا سوم وسعت رویشگاه‌های جنگلی و درختی را به خود اختصاص داده‌است و بلوط با پوشش حدود ۷۰ درصد بخش اعظم گونه‌های جنگلی زاگرس را تشکیل می‌دهد.

تنش در رویشگاه زاگرس

جنگل‌های زاگرس در سال‌های اخیر به دلایلی مانند عدم زادآوری، خشک‌سالی و نفوذ ریزگرد‌ها دچار ضعف فیزیولوژیک شده و علاوه بر آن آتش‌سوزی‌های ادامه‌دار در فصل گرما و آفات خشکیدگی درختان بلوط را رقم زده‌است.

تخریب دامنه‌دار زاگرس تا جایی پیش رفته‌است که کیا دلیری دبیر مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور در یکم فروردین ۱۴۰۰ گفته‌است که بخش وسیعی از مناطق جنگلی زاگرس قابل‌ترمیم نیست.

نابودی جنگل‌های زاگرس در حالی رخ می‌دهد که پیش از این معصومه ابتکار رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست در ۱۲ مرداد ۱۳۹۴ گفته بود که تخریب جنگل‌ها و تغییرات کاربری در حوزه منابع طبیعی یکی از دغدغه‌های جدی دولت و سازمان حفاظت محیط‌زیست است و عزم جدی برای مقابله با این بحران وجود دارد.

او همچنین از اجرای مانور اطفای حریق در ۱۴ استان کشور خبر داد و اعلام کرده بود که این مانور‌ها آمادگی، برنامه‌ریزی، هماهنگی و همکاری بیشتر بین‌بخشی در مهار سریع آتش‌سوزی جنگل‌ها را در پی دارد.

خاکستر از جنگل‌های زاگرس می‌روید

رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست در حالی بر برگزاری مانور‌های اطفای حریق در مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها صحه گذاشته بود که ۵۲ درصد آتش‌سوزی جنگل‌ها در کل کشور از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ در جنگل‌های زاگرس رخ داده‌است.

بنا به گفته هوشنگ بازوند استاندار وقت لرستان میزان خسارت به جنگل‌های این استان به‌عنوان یکی از استان‌های شاخص در پوشش گیاهی غرب کشور بر اثر آتش‌سوزی در سال ۱۳۹۴ هزار و ۷۱۴ هکتار بوده‌است.

خاکسترشدن بلوطستان لرستان سال ۱۳۹۴ در حالی رخ داد که این استان یکی از سه استان اجرای مانور مقابله با آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌ها از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در همان سال انتخاب و این مانور در خرم‌آباد با حضور قائم مقام سازمان محیط‌زیست برگزار شده بود.

لاک‌پشت‌ها زنده‌زنده سوختند

از سوی دیگر در آتش‌سوزی سه روزه کوهدشت که سال ۱۳۹۴ رخ داد آمار ۸۰۸ هکتاری خسارت از سوی مسئولان اعلام شد؛ این در حالی بود که فعالان محیط‌زیست از خسارت به بیش از هزار هکتار از عرصه‌های جنگلی این شهرستان خبر دادند.

حیوانات در این آتش‌سوزی در امان نماندند، لاک‌پشت‌ها زنده‌زنده در آتش سوختند و سنجاب‌ها نیز در شعله‌های بی‌مهار سوگوار شدند و علاوه بر آن گونه‌های گیاهی مانند بلوط، پسته وحشی، کِیکُم و زالزالک نیز در آتش نابود شد.

آتش‌سوزی ادامه‌دار جنگل‌های کوهدشت به همین سال محدود نشد، بلکه حریق جنگل‌های این شهرستان نیز در مرداد ۱۳۹۹ به‌مدت سه روز طول کشید و صعب‌العبوربودن مراتع کوه گاچال در بخش کوهنانی بر وسعت این آتش‌سوزی افزود. وسعت این حریق بنا به اعلام مسئولان ۲۰ هکتار اعلام شد.

ابراهیم‌های زاگرس

آتش‌سوزی‌های چندروزه در حالی هنوز بر رخت سبز بلوطستان سیاه می‌شود که ۱۵ هزار هکتار از بلوط‌های کهمره سرخی استان فارس سال ۱۴۰۰ در آتش‌سوزی هفت روزه به خاکستر تبدیل شد.

در کنار آتش‌سوزی بلوطستان از پوست و گوشت چهار نفر از اهالی کردستان در سال ۱۳۹۷ نیز تلی از خاکستر رویید و «شریف باجور»، «امید حسین‌زاده» از فعالان زیست‌محیطی کردستان، «رحمت حکیمی» و «محمد پژوهی» نیز از نیرو‌های جنگل‌بانی مریوان در آتش سوختند.

داغ بلوطستان بر جان‌های شعله‌ور به این سال منحصر نبود، بلکه رشید نامداری گراوند از کوهدشت در مرداد ۱۳۹۵ هنگام مهار حریق مراتع بخش طرهان جان باخت تا بوی بلوط‌های سوخته هنوز هم از قبرستان سوخته محیط‌زیست بلند باشد.

یغمای ریشه‌های زاگرس با آفات

حکایت نابودی جنگل‌های زاگرس به اینجا ختم نمی‌شود. آفات به‌وجود آمده از خشک‌سالی جنگل‌های بلوط این رویشگاه را با خشکیدگی مواجه کرده و آفت سوسک چوب‌خوار، قارچ زغالی و آفت جوانه‌خوار بلوط نیز در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و لرستان رخنه کرده‌است.

خشکیدگی جنگل‌های بلوط زاگرس در حالی رخ می‌دهد که خداکرم جلالی معاون وقت وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در ۳۰ آذر ۱۳۹۲ از احیای رویشگاه زاگرس خبر داده و گفته بود که مطالعه پدیده خشکیدگی درختان بلوط به پایان رسیده‌است و اقدام احیای این جنگل‌ها به‌صورت پایلوت در استان‌های دارای بیشترین مناطق بحرانی انجام می‌شود.

آفات در رویشگاه زاگرس برخلاف سخنان معاون وقت وزیر جهاد کشاورزی همچنان می‌تازد، به‌طوری‌که ۱.۵ میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس بر اساس اطلاعات دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها در سال ۱۴۰۰ دچار آفات شده‌است.

درختان فدای سد

توسعه ناپایدار نیز در سال‌های اخیر تخریب رویشگاه زاگرس را شدت داده‌است، به‌طوری‌که هزاران درخت برای احداث جاده، آبگیری سد و خطوط انتقال گاز قطع می‌شوند.

حدود ۲ هزار و ۵۰۰ اصله درخت بلوط با ساخت سد کارون سه در سال ۱۳۹۴ از بین رفت. ۶۳ آبادی به زیر آب رفت و بیش از ۱۵ هزار نفر آواره شهر‌های اطراف شدند.

از بین رفتن خاک زاگرس در حالی رخ داده‌است که یک هکتار خاک حاصلخیز جنگلی دارای ۳۰۰ میلیون زیستمند همچون بی‌مهرگان، حشرات ریز و کرم‌هاست که می‌توانند اصول خاک را حفظ کنند.

جنگل‌های زاگرس احیا شود

مظفر افشار پدر بلوط ایران گفت که ۱۱ استان کشور رویشگاه زاگرس را در خود جای داده‌است و رودخانه‌های کارون، کرخه، زاینده‌رود، رود‌های دز، سیمره و کشکان نیز از این رویشگاه سرچشمه می‌گیرد.

او دوسوم ۴۵ درصد رویشگاه زاگرس را مختص به بلوط دانست و اعلام کرد که اگر جنگل‌های بلوط تخریب شود سفره‌های آب زیرزمینی در زاگرس از بین می‌رود و نیز سکونت در زاگرس محال می‌شود.

پدر بلوط ایران به راهکار‌های احیای بلوطستان زاگرس اشاره و تأکید کرد که مدیریت کلان کشور باید برای حفظ این اکوسیستم غنی پای کار بیایند، زیرا یکی از عوامل تخریب این رویشگاه چرای بی‌رویه دام است.

قطع درختان ۸۰۰ ساله برای چند گونی زغال

افشار گفت که بلوط پس از بارش برف از زیر خاک جوانه می‌زند، اما ورود دام مانع رشد این گونه گیاهی می‌شود و باید با تغییرات اساسی دامداری سنتی با حمایت دولت به صنعتی تبدیل شود.

او اعلام کرد که ادارات منابع طبیعی و محیط‌زیست در رأس حفاظت از جنگل‌های بلوط قرار دارد و علی‌رغم نقش این ادارات درختی با قدمت ۸۰۰ سال برای چند گونی زغال در روستا‌های لرستان قطع می‌شود و باید نفت و گاز را به قیمت ارزان در اختیار روستاییان قرار داد.

افشار گفت که کرایه حمل یک بشکه نفت در برخی روستا‌های لرستان تا همین چند ماه اخیر ۱۲ هزار تومان بود که این نرخ هم‌اکنون به ۵۵ هزار تومان رسیده‌است و روستاییان برای سوخت به قطع درختان روی آورده‌اند.

رویشگاه زاگرس در حالی منابع غنی خود را در ۱۱ استان کشور ارزانی داشته‌است که خشکیدگی ریشه‌های مونس کهن مردم این دیار را دستخوش زوال کرده‌است، به‌طوری‌که احسان سهرابی رئیس وقت اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی لرستان در آذر ۱۴۰۰ گفته بود که بیش از ۵۵۰ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط این استان دچار خشکیدگی شده و یا در معرض این آسیب قرار گرفته‌است.

تخصیص اعتبارات ناچیز برای مقابله با زوال زاگرس

تغییرات آب‌وهوایی، نوسانات بارندگی و دما، گسترش مکانی و زمانی گردوغبار از کانون‌های غربی در کشور‌های مجاور و داخل کشور، عوامل فیزیوگرافی و عوامل انسانی از مهم‌ترین دلایل رخداد خشکیدگی در حالی بیان شده که تنها ۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با زوال جنگل‌های لرستان تخصیص یافته‌است.

شیرزاد نجفی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان گفت که یک میلیون و ۲۱۹ هزار هکتار جنگل در این استان وجود دارد که گونه غالب این جنگل‌ها بلوط است و این گونه ۹۰ درصد جنگل‌های لرستان را تشکیل می‌دهد.

او عوامل طبیعی و انسانی را در خشکیدگی درختان بلوط دخیل دانست و اعلام کرد که تغییر اقلیم، گرم‌شدن کره زمین و کمبود آب نیز در تخریب این گونه گیاهی نقش داشته‌است.

۴۷ درصد آتش‌سوزی جنگل‌های کشور در زاگرس

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان تأکید کرد که شخم زیرش‌کوب و وجود دام در جنگل مانع بارآوری درختان بلوط می‌شود و علاوه بر آن آتش‌سوزی نیز این درختان را تهدید می‌کند.

نجفی گفت که حدود ۴۷ درصد از آتش‌سوزی جنگل‌های کشور در رویشگاه زاگرس رخ می‌دهد و تجدید حیات در زاگرس به‌علت پیری و دیرزیستی درختان بلوط تقریباً به صفر رسیده‌است.

او اعلام کرد که حدود ۱۶ عامل در تخریب جنگل‌های زاگرس مؤثر است که سدسازی، اجرای پروژه‌های عمرانی، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، چرای دام و رشد جمعیت مهم‌ترین عامل‌های تخریب این جنگل‌هاست.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان بیان کرد که جنگل و مراتع دی‌اکسید کربن هوا را جذب می‌کنند، اگر این گاز در هوا زیاد باشد هوای اطراف زمین را گرم می‌کند و در این شرایط ابر‌ها خنک نشده و بارش کمتری داریم.

اعتبارات ناچیز برای مقابله با زوال بلوط

نجفی گفت که اکولوژی‌ها در صورت هرگونه دستکاری نخست مدارا را تحمل می‌کنند، اما سپس با صدماتی مانند ریزگردها، خشک‌شدن درختان جنگلی، ورود سیل، کم‌آبی و آلودگی هوا از خود واکنش نشان می‌دهند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان اعلام کرد که کمبود آب شیرین، تغییر اقلیم و جنگل‌زایی سه چالش روبه‌روی ما در آینده است، به‌طوری‌که شرایط توپوگرافیک این استان، شیب تند، عدم انجام آبخیزداری، بحران آب و تغییرات اقلیم منجر به خشک‌سالی می‌شود.

نجفی گفت که حدود ۵۶۳ هزار هکتار از جنگل‌های لرستان معادل ۴۶ درصد از سطح جنگل‌های این استان دچار زوال است و هر هکتار عملیات بهسازی در جنگل به‌طور متوسط یک میلیارد تومان هزینه نیاز دارد.

او سقف اعتبارات خشکیدگی بلوط را بسیار ناچیز برشمرد و اعلام کرد که خشکیدگی درختان بلوط به خشک‌سالی و تغییر اقلیم مرتبط است، از سوی دیگر جنگل‌های زاگرس چندین برابر سد‌ها آب تولید می‌کنند و به‌ازای هزینه یک سد به جنگل‌های زاگرس کمک نشده‌است.

جذب ۶۸ تن گردوغبار با جنگل‌های زاگرس

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان با اعلام این نکته که ارزش اکولوژیستی هر درخت بلوط ۲۰۰ هزار دلار معادل شش میلیارد تومان در حال حاضر است گفت که آستانه تحمل بلوط ۴۳ درجه گرماست و دولت باید اعتبارات ویژه‌ای به جنگل‌های زاگرس همانند جنگل‌های ارومیه اختصاص بدهد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان اعلام کرد که ۲۰ میلیارد تومان در سفر رئیس‌جمهور برای مقابله با زوال بلوط تخصیص داده شده که این مقدار ناچیز است و باید اعتبار ویژه‌ای به این کار اختصاص دهند.

او به برخورد با مسببان نابودی جنگل‌های بلوط تأکید و بیان کرد که برداشت زغال در جنگل‌های زاگرس ممنوع و قاچاق است و با مسببان این اقدام به‌شدت برخورد می‌شود.

نجفی گفت که جنگل‌های زاگرس به حفظ منابع آب و خاک کشور کمک می‌کند و هر هکتار جنگل سالیانه به‌طور متوسط زیر ۵۰۰ تا ۲ هزار و ۵۰۰ متر آب را ذخیره و ۶۸ تن گردوغبار را نیز جمع‌آوری می‌کند.

شیوع آفت جوانه‌خوار در ۲ هزار هکتار از جنگل‌های لرستان

نقش اکولوژیستی جنگل‌های زاگرس برای آب و خاک کشور نه‌تن‌ها سبب جذب اعتبار ویژه برای محافظت از این جنگل‌ها نشده، بلکه آفاتی مانند کرم جوانه‌خوار رمق بلوطستان این دیار و به‌ویژه لرستان را ستانده‌است.

این آفت مناطق سپیددشت، چم‌چیت، بیشه، شول‌آباد و دادآباد لرستان را درگیر کرده‌است تا شیرزاد نجفی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان در ۲۳ فروردین ۱۴۰۱  از شیوع این آفت در حدود ۲ هزار هکتار از جنگل‌های لرستان خبر بدهد.

او شهرستان‌های خرم‌آباد، دورود، الیگودرز، چگنی، کوهدشت، پلدختر، سلسله و دلفان را مستعد شیوع کرم جوانه‌خوار بلوط خواند و گفته بود که عملیات محلول‌پاشی با محلول BT در سطح این شهرستان‌ها برای مقابله با این آفت در دستور کار قرار گرفته‌است.

آلودگی ۷۴ هزار از جنگل‌های زاگرس به آفت

کرم جوانه‌خوار بلوط نه تنها لرستان بلکه استان‌های حوزه زاگرس را نیز آلوده کرده‌است، به‌طوری‌که امیرمسعود جلالی در ۱۵ تیرماه ۱۴۰۱ گفت که ۷۴ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط این منطقه درگیر آفت برگ‌خوار و جوانه‌خوار بلوط است.

مجید توکلی عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان گفت که جنگل‌های لرستان جزیی از جنگل‌های زاگرس است که این جنگل‌ها نیز به‌عنوان جنگل‌های حفاظتی تعریف شده‌است و کارکرد اکوسیستمی دارد.

او به نقش جنگل‌های زاگرس در پیشگیری از وقوع سیل‌های احتمالی، ترسیب کربن، حاصلخیزی خاک، جلوگیری از فرسایش خاک و ایجاد تنوع زیستی اشاره و اعلام کرد که چوب درختان این منطقه و سایر محصولات فرعی با توجه به نقش حفاظتی‌ای که جنگل‌های زاگرس دارد، ارزش بهره‌برداری و اقتصادی را ندارد.

عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان بیان کرد که جنگل‌های زاگرس با توجه به نقش زیست‌بومی‌ای که برای محیط دارند، از ارزش بیولوژیک فوق‌العاده‌ای هم برخوردار است و اصلاً به جنبه بهره‌وری اقتصادی برای این جنگل‌ها نباید نگریست بلکه باید جنگل‌های زاگرس را حفاظت کرد.

توکلی تأکید کرد که معیشت بخشی از مردم منطقه رویشی زاگرس مانند جمع‌آوری گیاهان دارویی و خوراکی، برداشت قارچ، زراعت در عرصه‌های جنگلی یا مرتعی، دامداری و تولید زغال تا حدودی وابسته به جنگل‌ها شده و همین عامل آینده این زیست‌بوم را در وضعیت مبهمی قرار داده‌است.

جنگل‌های زاگرس توان بهره‌برداری ندارد

عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان گفت که برداشت بیش از حد گیاهان دارویی و خوراکی نسل این‌گونه گیاهان را در خطر انقراض قرار داده‌است و باید این گیاهان را به‌جای برداشت گیاهان دارویی و خوراکی از عرصه‌های طبیعی کشت کرد.

او تأکید کرد که جنگل‌های زاگرس حتی توان بهره‌برداری در محصولات فرعی را ندارد و فشار بهره‌برداری منجر به انقراض این جنگل‌ها می‌شود.

توکلی بیان کرد که جنگل‌های زاگرس جنگل‌هایی آسیب‌دیده است و با توجه به خشک‌سالی‌های مداوم، طغیان آفات، تنش‌های مختلف محیطی و اقلیمی نمی‌توان از این جنگل‌ها به کسب درآمد رسید.

عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان گفت که نقش اکولوژیک جنگل‌های زاگرس برای ما ناشناخته است و به‌همین دلیل اغلب به جنبه‌های درآمدزایی از این جنگل‌ها تمرکز می‌شود، در حالی که با توجه به شرایط موجود باید تک‌تک درختان را حفظ کرد.

توکلی بهره‌برداری از میوه بلوط را برای تغدیه دام و یا محصول فرعی‌ای مانند جَفت دانست و بیان کرد که میوه‌های جنگلی منبع تغذیه بسیاری از حیات‌وحش بوده و این میوه‌ها پس از ریزش ممکن است دوباره در معرض رویش قرار گیرند و به زادآوری منتهی شود.

۳۰ گونه مختلف آفت پروانه برگ‌خوار

او اعلام کرد که چرای بی‌رویه دام و رمه‌گردانی در جنگل‌های زاگرس سبب تخریب پوشش گیاهی و از بین رفتن بذر‌های بلوط شده‌است و باید معیشت مردم را به مشاغل جایگزین سوق داد تا اقتصاد مردم این منطقه محدود به درختان جنگلی و گیاهان مرتعی زاگرس نباشد.

عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان گفت که باید با اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی نسبت به مشارکت مردم در حفاظت و احیای جنگل‌های زاگرس اقدام کرد، زیرا با توجه به تخریب فزاینده در این منطقه نمی‌توان چشم‌انداز روشنی برای جنگل‌های زاگرس متصور شد.

توکلی با اشاره به آفات جنگل‌های زاگرس گفت که آفاتی مانند برگ‌خوارها، چوب‌خوار‌ها و بیماری‌های قارچی هر ساله خسارات بالایی به این عرصه جنگلی وارد کرده‌است و زاگرس دیگر توان تحمل این آفات و بیماری‌ها را ندارد.

او با ذکر این هشدار که حدود ۳۰ گونه مختلف آفت پروانه برگ‌خوار و ۱۵ سوسک چوب‌خوار مهم در جنگل‌های زاگرس وجود دارد، اعلام کرد که جمعیت حشرات و آفات در این عرصه افزایش یافته است، به‌گونه‌ای که در حال تغذیه از درختان هستند و خشکیدگی جنگل را رقم زده‌است.

۵۰۰ آفت درختان در زاگرس

عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان، نقش تنش‌های محیطی را در افزایش جمعیت آفات و عوامل بیمارگر زاگرس بسیار مؤثر دانست و می گوید که مقاومت درختان در برابر آفات کاهش یافته‌است و به‌آسانی در برابر عوامل قارچی بیمارگر و آفات تسلیم می‌شوند.

توکلی گفت که خشکیدگی سرشاخه‌های درختان زاگرس در چند دهه اخیر بسیار شایع شده و اغلب به زوال درختان و درختچه‌ها در این منطقه رویشی منجر شده‌است.

او تأکید کرد که زوال تنها مختص به درختان بلوط نیست و درختان و درختچه‌های دیگر مانند گون‌ها، ارژن‌ها و بادامک‌ها نیز در حال زوال هستند.

به گفته توکلی حدود ۵۰۰ آفت درختان و درختچه‌ها در جنگل‌های زاگرس وجود دارد، تأکید کرد که نقش آفات برگ‌خوار، چوب‌خوار و بذرخوار در این جنگل‌ها بسیار مشهود است.

لزوم اجرای طرح استراحت در جنگل‌های زاگرس

عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان اعلام کرد که بهره‌برداری از چوب درختان زاگرس طی چند سال اخیر در حال افزایش است و این چوب‌ها به‌صورت قاچاق به‌صورت صنایع چوبی به شمال و یا سایر نقاط کشور ارسال می‌شود.

توکلی بیان کرد که جنگل‌های هیرکانی در شمال کشور در طرح استراحت پنج ساله اجازه هیچ‌گونه بهره‌برداری را ندارد و صاحبان صنایع چوب بخشی از خوراک خود را از استان‌های غرب کشور به‌صورت قاچاق تهیه می‌کنند.

او اعلام کرد که اداره منابع طبیعی با تمام توان با هرگونه قاچاق چوب مقابله می‌کند، اما تعداد بهره‌برداران در حال افزایش است و باید امکانات و نیرو‌های بیشتری را برای حفاظت از جنگل‌های زاگرس مهیا کرد.

عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان به لزوم حفظ تعادل زیستی در اکوسیستم زاگرس تأکید و تصریح کرد که احیای جنگل‌های این منطقه در دستور کار است، اما باید کاشت درختان در زاگرس متناسب با شرایط محیط باشد تا با صرف هزینه‌های گزاف به فنا نرود.

قلع‌وقمع درختان ۳۰۰ ساله در لرستان

توکلی بیان کرد که که یکی از معضلات پیش روی احیای جنگل‌های زاگرس وجود دام در این عرصه است، به‌طوری‌که بذر‌ها و نهال‌های کاشته‌شده در همان مراحل اولیه رشد توسط دام‌ها از بین می‌رود.

او تقویت حفاظت را اولویت اول جنگل‌های زاگرس دانست و با اعلام این هشدار که باید از قلع‌وقمع درختان ۳۰۰ ساله در مناطقی مانند قلایی خرم‌آباد برای برداشت محصولات فرعی مانند گز علفی جلوگیری کرد، گفت که این درختان در حالی پس از برداشت این محصول خشک می‌شود که با قیمت ناچیر ۴۰۰ هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد.

عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان تأکید کرد که درختان زاگرس محل پناه هزاران موجود زنده است و نباید به‌صرف برداشت چند محصول فرعی و یا آتش‌سوزی‌ها این زیست‌بوم ارزشمند را با تهدید بیشتر مواجه کرد.

توکلی بیان کرد که گونه‌های گیاهی مانند بن سرخ، ریواس، آویشن کوهی، موسیر و آنغوزه به‌دلیل بهره داری بی‌رویه در زاگرس در حال انقراض است و باید عرصه جنگلی زاگرس را قبل از آن که دیر شود محافظت کرد.

مهار آتش با بیل

۵۰ درصد جنگل‌های زاگرس در حالی در صورت عدم محافظت در ۴۲ سال آینده از بین می‌رود که ارتفاع متوسط توده‌های جنگلی این منطقه در سال ۱۳۹۳ از ۱۲ متر به هشت متر و علاوه بر آن چتر تاج پوشش ۷۵ درصدی درختان زاگرس به کمتر از ۲۵ درصد کاهش یافته بود.

عوامل نابودگر زاگرس هنوز هم استمرار دارد و تداوم تخریب این رویشگاه در صورتی رخ می‌دهد که اسحاق جهانگیری معاون اول سابق رئیس‌جمهور در ۴ مرداد ۱۴۰۰ گفته بود که موضوع حفاظت از جنگل‌ها به‌ویژه جنگل‌های زاگرس باید به یکی از اولویت‌های اصلی کشور تبدیل شود.

او همچنین از تدوین سند جامع حفاظت و مدیریت پایدار بوم‌سازگان زاگرس خبر داد و بیان کرده بود که باید نگاه بلندمدت برای حفظ منابع طبیعی و جنگل‌ها داشت.

اظهارات معاون اول سابق رئیس‌جمهور برای حفاظت از جنگل‌های زاگرس به محمد مخبر معاون اول فعلی رئیس‌جمهور نیز کشیده شده‌است و او در ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ گفت که برنامه‌ها و طرح‌هایی باید به‌صورت زمان‌بندی‌شده برای حل مسائل جنگل‌های زاگرس در کنار اقدامات فوری و عملیاتی، برای توسعه این منطقه تدوین شود و با جدیت در دستور کار قرار بگیرد.

جنگل‌های زاگرس در حالی سال‌های اخیر همواره درگیر با آفت و آتش بوده است که ۶۳ درصد این عرصه بر اثر حریق از بین رفته و هنوز بالگردی به رویشگاه زاگرس اختصاص نیافته‌است تا جوامع محلی با بیل و شاخه‌های درخت آتش از بلوطستان ۱۱ استان کشور بزدایند و بوی کبک سوخته صورت بیابان‌شده زاگرس را خراش دهد.

منبع تسنیم