احتمالا زیاد شنیده‌اید یا برای خودتان هم پرسش‌هایی درباره چند و، چون احکام پیش آمده است. مخصوصا اگر اهل انجام دقیق فرائض دینی باشید، روزمره با این تردید‌ها و پرسش‌ها مواجه می‌شوید. تلویزیون نزدیک یک سال است که مجموعه برنامه‌ای را راهی آنتن می‌کند که احکام را به زبانی ساده و با تکنیک رئال‌موشن بیان می‌کند و به تصویر می‌کشد. اگر خاطرتان نمی‌آید نمازتان را خواندید یا نه و حکم آن چیست یا پرسش‌هایی درباره احکام روزه، غسل و دیگر واجبات دارید با تماشای این برنامه از شبکه سه سیما می‌توانید سریع و به آسانی پاسخ‌های خود را دریابید. «احکام به زبان ساده» در این مدت همان قدر که مخاطبان و همراهانی داشته، نقد‌هایی را هم به خود جلب کرده که گاهی شیوه و بیان طنازانه آن را نشانه رفتند.
امروز با مجید خسروانجم، طراح و کارگردان این مجموعه گپ زده ایم و از نگاهش در طراحی آیتم‌ها و نقدها پرسیده ایم.
بیشتربخوانید
مجموعه «احکام به زبان ساده» که دومین فصل آن این روز‌ها روی آنتن شبکه سه سیما می‌رود، تلاش دارد به زبانی ساده احکام را برای مخاطبان با سنین مختلف و از قشر‌های گوناگون بیان کند. این برنامه با تکنیک رئال‌موشن، بیاناتش را تصویری می‌کند و چاشنی طنز هم در تصویرسازی به آن می‌افزاید. طراحی و کارگردانی آیتم‌ها را مجید خسروانجم برعهده دارد که در گفتگو با خبرنگار جام‌جم بیان می‌کند: طراحی آیتم‌ها با خودم است، اما موقع نوشتن میزانسن با ابوالفضل باقری همکاری دارم که فیلمبرداری، تدوین و... را برعهده دارد و با خلاقیتش خیلی به کار کمک می‌کند.
زبان ساده تصویر
هدف این برنامه از نام آن مشخص است؛ بیان احکام به زبان ساده. خسروانجم دراین باره توضیح می‌دهد: خیلی از ما احکام اولیه را هم نمی‌دانیم و ممکن است هنگام نیاز برای تصمیم‌گیری درباره شیوه انجام یکی از فرایض مثل نماز، وضو، روزه و... دچار تردید و مشکل شویم. شاید اطلاعات برخی در حد شنیده‌هایشان از روحانی محل و... باشد و اطلاعات دقیقی نداشته باشند. ممکن است افراد به منابع معتبر رجوع نکنند که این به خاطر تنبلی یا نداشتن فرصت کافی در روز است. به همین خاطر در این برنامه سعی کردیم احکامی را که بیشتر مبتلابه جامعه است مطرح کنیم تا در فرصتی کوتاه مخاطبان اطلاعات کافی را دریافت کنند. تصویری‌بودن کار و زبان ساده آن هم باعث می‌شود به راحتی در ذهن بینندگان بماند.
از این کاریکاتوریست - که کارگردانی و طراحی این آیتم‌ها را برعهده دارد- درباره منبعی که براساس آن متن هر قسمت نوشته می‌شود، می‌پرسیم و این‌که آیا از رساله یک مرجع برای دریافت این اطلاعات استفاده می‌کنند. او پاسخ می‌دهد: متن از سازمان صداوسیما به دست ما می‌رسد. تا جایی که اطلاع دارم از نظر تمام مراجع استفاده می‌کنند، اما، چون حوزه حساسی است یک کارگروه از روحانیون تشکیل شده است که با دفتر رهبری در ارتباط هستند. البته گاهی برخی متن‌ها محل دعوی و سوال می‌شد، چون در بسیاری از احکام میان مراجع اختلاف وجود دارد. ۱۰قسمت اول در فصل نخست برنامه را خودم نوشتم. اما به دلیل حساسیت مسائل مطرح‌شده و اهمیت صحیح‌بودن آنها، درخواست کردیم برای بقیه قسمت‌ها متن‌ها از سازمان به دست تهیه‌کننده برسد تا ایشان هم به من بدهند.
خسروانجم درباره زمانی که صرف ساخت هر آیتم می‌شود، می‌گوید: معمولا سه چهار ساعت نوشتن میزانسن، چهار پنج ساعت اتودزدن و تهیه وسایل، سه چهار ساعت ضبط و سه چهار ساعت هم تدوین هر آیتم زمان می‌برد. تقریبا باید دو روز کاری به این کار زمان اختصاص دهیم.
نقدها و نظر‌ها
در این مدت در فضای مجازی، گاهی با آیتم‌هایی از این برنامه برخورد کردیم که نقد‌هایی بر آن نوشته شده است. نقد‌هایی درباره شیوه ارائه اطلاعات یا تصاویر طراحی‌شده برای آن. خسروانجم در این باره بیان می‌کند: خیلی وقت‌ها انتقاد‌هایی درباره برنامه مطرح می‌شود. مثلا در فضای اینستاگرام برخی طلبه‌ها نسبت به احکام مطرح‌شده در برنامه انتقاد دارند. بعضی‌ها نسبت به اجرا نقد‌هایی را مطرح می‌کنند. مثلا یکی می‌گفت چرا کسی که در این آیتم نماز می‌خواند چاق و زشت است؟ من هم پاسخ دادم مگر افراد چاق یا به زعم شما زشت، بنده خدا نیستند و نماز نمی‌خوانند؟! حتی برخی تندتر رفتند و بیان کردند دارید به مقدسات توهین می‌کنید. در صورتی که هدف برنامه آشنایی بیشتر اقشار مختلف مردم با احکام به زبانی ساده و شیرین است. کنار این نقدها، بازخورد‌های مثبت فراوانی هم گرفتیم. کسانی هستند که حکمی را نمی‌دانستند و با دیدن این برنامه آن را یاد گرفتند. حتی کسانی به ما می‌گویند بیننده پروپاقرص تلویزیون نیستند، اما وقتی این آیتم‌ها پخش می‌شود، همه را ساکت می‌کنند تا آن را ببینند.
او همچنین درباره ادامه‌یافتن فصل دوم این برنامه می‌گوید: اگر فصل دوم هم مثل فصل اول ۵۰ قسمت باشد، حدود ۲۰،۲۵تای آن را کار کردیم و تقریبا نیمی از آن مانده است. زمان آیتم‌ها حدود یک دقیقه است، اما گاهی کمتر یا بیشتر هم می‌شود.
جذابیت در تولید محتوا
از خسروانجم می‌پرسیم در طراحی این آیتم‌ها بیشتر به چه عنصری توجه دارند و حفظ جنبه کمدی تا چه اندازه برای گروه سازنده اهمیت دارد. او می‌گوید: جذابیت عنصر مهمی است که در تمام آیتم‌ها آن را در نظر داریم. شما اگر بهترین حرف‌های دنیا را بزنید، اگر جذاب نبوده و ظاهر خوبی نداشته باشد، شنیده نمی‌شود. در کار رسانه و امر تولید محتوا، جذابیت خیلی مهم است. البته گاهی در همین کار اجرا‌های جذابتری به ذهنمان می‌رسد و می‌توانیم میزانسن دیدنی‌تری بچینیم، اما می‌بینیم ممکن است نقض غرض ایجاد شود و مفهوم به‌درستی انتقال پیدا نکند، به همین خاطر مجبوریم از آن بگذریم. یادم هست صحبت از موارد مانع رسیدن آب به پوست هنگام وضو بود که از دستان خودم و لوازم آرایش استفاده کردم، البته این بخش به اندازه آیتم لاک دیده نشد. در این آیتم ایده اصلی چیز دیگری بود، اما آن را اجرا نکردیم، چون فکر کردم ممکن است نقض غرض ایجاد شود و اصل حرف مورد توجه قرار نگیرد. خیلی مراقبیم که داریم راجع به احکام حرف می‌زنیم.
این طراح درباره استفاده از عنصر جذابیت می‌افزاید: من چند سال است در حوزه رئال‌موشن کار می‌کنم. یک سال است دارم در حوزه احکام کار می‌کنم. سایر رئال‌موشن‌هایی که کار می‌کنیم اجتماعی و تجاری است. برای آنها دستم خیلی بازتر بوده، چون احکام خیلی حساس‌تر است. به همین خاطر گاهی مجبورم جذابیت - که همیشه برایم اولویت دارد - را قربانی کنم تا حرف اصلی را بزنم. حرف اصلی و مهم گاهی جای جذابیت را تنگ می‌کند.
پاسخ یک نقد
خسروانجم: در تمام آیتم‌ها دستان خودم دیده می‌شود، چون خودم همه طرح‌ها را می‌کشم. در همین برنامه با همین دست‌های مردانه، نقش عروس را بازی کردم و مهریه گرفتم. به خاطر افزودن جنبه طنز به برنامه این طراحی را انجام دادیم. البته پیش از بازخورد‌هایی که از آیتم لاک و موانع رسیدن آب هنگام وضو گرفتیم، چنین حرف‌هایی مطرح نشده بود. این بازخورد نسبت به لاک هم دلایل مختلف دارد. شبکه من و تو که در حوزه موج‌سازی زرد قوی عمل می‌کند هم به این موضوع پرداخت. در فضای مجازی هم زیاد دیده شد. ما سعی کردیم در هر یک از آیتم‌ها نوعی متفاوت بودن را بگنجانیم. حالا این مورد به‌خصوص، سوار موج رسانه‌ای شد. طبیعی و ممکن است روزی دیگر برای یک برنامه دیگر اتفاق بیفتد. خاصیت رسانه است. ما از عمد به این سبک اجرا کردیم، وگر نه می‌توانستیم آستین دستمان باشد تا مو‌های آن مشخص نشود. اما به این طریق نوعی تناقض ایجاد کردیم تا وجه کمدی به آن ببخشیم. یکی از شیوه‌های کمدی، ایجاد نقیضه است. خاطرم هست این نقیضه‌سازی را در یکی از آیتم‌ها مربوط به غسل هم داشتیم.
منبع: روزنامه جام جم