به جز برهه‌ای کوتاه، تیم‌های ملی جوانان ایران در ادوار گذشته بازیکنان کمی را در حد پوشیدن پیراهن تیم ملی امید و بزرگسالان به فوتبال ایران معرفی کرده و به نظر می‌رسد چرخه استعدادیابی آنطور که باید، صورت نگرفته است.
تیم‌های ملی فوتبال پایه شامل تیم‌های نوجوانان، جوانان و امید، پلی برای پرروش بازیکنان جوان و آماده‌سازی این بازیکنان برای حضور در رده سنی بزرگسالان در تمام کشور‌ها در نظر گرفته می‌شود. اگر چه حضور بازیکنان در این رده سنی تضمین کننده موفقیت آن‌ها در رده سنی بزرگسالان نیست، اما هر ساله و در هنگام برگزاری مسابقات قهرمانی قاره و جهان، استعدادیاب‌های بزرگ برای پیدا کردن بازیکنان مستعد به این مسابقات می‌روند.
بسیاری از بازیکنان آسیایی و شاغل در قاره‌های آفریقا و آمریکا هر ساله از همین طریق به تیم‌های خوبی مانند آژاکس، پورتو، بنفیکا و تیم‌هایی با آکادمی‌های قدرتمند مانند چلسی، بایرن مونیخ و بارسلونا منتقل می‌شوند.
هر چند بازیکنان زیادی بعد از رده سنی جوانان استعداد خود را پرورش می‌دهند، اما در همین رده سنی هم می‌توان فوتبالیست‌هایی را پیدا کرد که نسبت به همسن و سال‌های خود از توان بسیار زیادی برخوردار هستند. مارادونا، پله، مسی و ستاره‌های زیادی از رده سنی جوانان توانستند استعداد خود را نشان دهند و راه موفقیت را از این رده سنی طی کنند.
در ایران هم بازیکنان مختلفی از رده پایه نامی برای خود دست و پا کردند. در سال‌های اخیر امید نورافکن، مهدی قایدی و قبل‌تر از آن سردار آزمون، کاوه رضایی، محسن مسلمان، پیام صادقیان، علیرضا جهانبخش و سعید عزت‌اللهی توانستند با درخشش در تیم‌های ملی نوجوانان و جوانان، در تیم‌های بزرگسالان هم بازی کنند.
با این حال، نکته‌ای که بیش از هر چیزی به چشم می‌آید این است که اکثر بازیکنان شاغل در تیم‌های پایه در ایران نمی‌توانند در رده بزرگسالان هم موفقیت خود را تکرار کنند. شاید این مسئله ناشی از تلاش کمتر این بازیکنان برای یادگیری و یا استعدادیابی ناقص باشد که خیلی از بازیکنان در سنین ۲۴، ۲۵ سالگی دیده می‌شوند و به تیم‌های بزرگ راه پیدا می‌کنند.
در این گزارش، نگاهی به ادوار مختلف تیم‌ملی جوانان خواهیم داشت و موفقیت بازیکنان این تیم را در رده بزرگسالان بررسی خواهیم کرد که کدام بازیکنان توانستند پا را فراتر گذاشته و حتی در رده باشگاهی و ملی بدرخشند.
این گزارش از آغاز قرن بیست و یکم میلادی شروع می‌شود که تیم ملی جوانان ایران با هدایت حمید درخشان در تهران به رتبه چهارم قهرمانی آسیا دست یافت و راهی جام جهانی شد، اما در ادامه ماجرای تخلف و وجود بازیکنان صغر سنی در تیم ملی اثبات شد که حمید درخشان از تیم ملی کنار گذاشته شد و در ادامه ایران از حضور در سال ۲۰۰۲ محروم شد.
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۰۰
سعید لطفی، جواد کاظمیان، مهرزاد معدنچی و ایمان مبعلی
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۰۲
محروم (به علت استفاده از بازیکنان صغر سنی در دوره گذشته)
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۰۴
عادل کلاه کج، میلاد می‌داودی، مهرداد اولادی، امیرحسین فشنگچی
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۰۶
کمال کامیابی‌نیا، شهرام گودرزی
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۰۸
شجاع خلیل زاده، کریم انصاری فرد، جلال الدین علی محمدی، محسن مسلمان، علی حمودی، کمال کامیابی نیا و بختیار رحمانی
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۱۰
ایمان صادقی، امید عالیشاه، مرتضی پورعلی گنجی، کاوه رضایی، پیام صادقیان، علیرضا بیرانوند، یعقوب کریمی، محمدرضا خانزاده، علیرضا جهانبخش، هادی محمدی، اکبر ایمانی
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۱۲
روزبه چشمی، محمدحسین کنعانی‌زادگان، احمد عبدالله‌زاده، فرشید اسماعیلی، علیرضا جهانبخش، بهنام برزای، سردار آزمون، محمدحسین مرادمند، محمد دانشگر، احسان پهلوان
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۱۴
پیام نیازمند، احمد گوهری، مجید حسینی، آرمین سهرابیان، میلاد سرلک، صادق محرمی، سعید عزت اللهی، علی قلی‌زاده، سعید آقایی
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۱۶
علی شجاعی، عارف غلامی، رضا شکاری، مهدی محمدخانی، امید نورافکن، عارف آقاسی، ابوالفضل رزاق‌پور، مهدی قایدی
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۱۸
امیرمهدی جانملکی، محمد خدابنده‌لو، محمدرضا آزادی، علیرضا رضایی
تیم ملی جوانان در سال ۲۰۲۰
یاسین سلمانی
بازیکنان دو، سه دوره اخیر تیم ملی جوانان هنوز در تیم ملی امید حضور دارند و احتمالا طی سال‌های آینده بازیکنان بیشتری از این تیم راهی تیم‌های باشگاهی بزرگتر شوند و حتی لباس تیم ملی بزرگسالان را به تن کنند.
منبع: ایسنا