وقتی آوای وحش در سایه سودجویی بشر خاموش می‌شود

با تغییر شیوه زندگی و دور شدن بشر از طبیعت، افراد بسیاری تلاش کرده اند طبیعت را به خانه هایشان بیاورند. برخی با کاشت انواع گل و گیاه، برخی با نگهداری پرندگان خوش آواز و در سال‌های اخیر حتی افرادی به نگهداری گونه‌های حیات وحش از جمله خزندگان در خانه روی آورده اند.

برای این منظور تجارت و قاچاق جانوران مختلف هم با فراز و نشیب وجود داشته و چیزی که در این بین نادیده گرفته شده، گرفتن احساس آزادی و امنیت از حیوان بینوایی است که به ناچار از سکونت‌گاه اصلی اش کوچانده شده است.

در حالی که باغ وحش‌های شهری هم مورد انتقاد دوستداران محیط زیست قرار گرفته اند، دیده می‌شود افرادی دست به ایجاد باغ وحش‌های خصوصی برای خلوت خود و اطرافیانشان زده اند؛ مثل همین باغ وحشی که کشف آن در یکی از باغ‌های خمینی شهر به تازگی خبرساز شده است.

ماجرای کشف باغ وحش در یکی از باغ‌های خمینی شهر

۲۸ فروردین امسال، خانمی به یکی از کلانتری‌های خمینی شهر مراجعه می‌کند و به پلیس اطلاع می‌دهد که همسرش یک شیر ماده آفریقایی و تعدادی پرنده را در باغشان نگهداری می‌کند. خبری که اوایل تیر، رسانه‌ای شد.

سرهنگ غلامرضا براتی فرمانده انتظامی شهرستان خمینی‌شهر گفت: در پی اطلاع از نگهداری حیوانات نادر و کمیاب در باغی شخصی، بررسی موضوع به صورت ویژه در دستور کار ماموران فرماندهی انتظامی شهرستان خمینی‌شهر قرار گرفت.

او می‌گوید: پلیس پس از اقدامات هوشمندانه با هماهنگی مرجع قضایی و همراهی نماینده اداره حفاظت محیط زیست شهرستان، موفق به کشف یک قلاده شیر ماده آفریقایی و ۶۴ پرنده کمیاب در این باغ شد.

دو روز بعد خبر رسید صاحب باغ وحش هم که پیش از رسیدن ماموران انتظامی از محل متواری شده بود بازداشت و تحویل مراجع قضایی شده است.

به گفته فرمانده انتظامی شهرستان خمینی‌شهر، حیواناتی که در این باغ وحش شخصی نگهداری می‌شدند به اداره حفاظت محیط زیست تحویل و براساس آخرین اطلاعات دریافتی پرنده‌ها به باغ پرندگان اصفهان و شیر هم به باغ وحش صفه منتقل شده اند.

خرید و فروش و نگهداری حیات وحش جرم است

خرید و فروش، جابجایی و نگهداری حیات‌وحش و حتی اجزای پیکر بی جان آن‌ها مانند شاخ، گوشت، پوست، سم و پنجه همچنین تاکسیدرمی جانوران، غیرقانونی است. این را سعید یوسف‌پور، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان می‌گوید و یادآور می‌شود  حیواناتی که نگهداری آن‌ها غیرقانونی است، اهلی نیستند و جزو گونه‌های وحشی به شمار می‌آیند.

به گفته فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان، علاوه بر شیرآفریقایی که در باغ وحش شخصی در خمینی شهر کشف شد، مواردی از نگهداری پرنده‌های وحشی در معرض خطر انقراض همچنین آهو و قوچ و میش را در منازل و باغ‌های شخصی، شاهد بوده ایم.

یوسف‌پور می‌گوید: با توجه به عضویت ایران در کنوانسیون "منع تجارت گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض" (سایتش)، ما ازنظر بین‌المللی هم تعهداتی برای حفاظت از این‌گونه‌ها داریم.

نگهداری سنجاب غیرقانونی است

او می‌گوید: برخی از مردم اطلاع ندارند که حتی نگهداری حیواناتی مانند سنجاب غیرقانونی است، زیرا سنجاب، گونه وحشی محسوب می‌شود.

به گفته فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان، درحالی‌که سنجاب با جمع‌آوری دانه‌ها به بقای جنگل‌ها و زادآوری درختان جنگلی کمک می‌کند؛ سودجویان برای زنده گیری آنها، گاه ده‌ها هکتار از جنگل‌های زاگرس را به آتش می‌کشانند و درختان را قطع می‌کنند.

یوسف‌پور معتقد است  بدون شک اگر مردم این موارد را می‌دانستند برای نگهداری سنجاب در خانه‌های خود اقدام نمی‌کردند.

گردش مالی بالای قاچاق حیات وحش

او می‌گوید: قاچاق حیات‌وحش گردش مالی بالایی دارد و قاچاقچیان گاه به دلیل آگاهی نداشتن از قوانین، حیوانات را قاچاق می‌کنند و به فروش می‌رسانند.

به گفته فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان، آینده متعلق به کشور‌هایی است که تنوع ژنتیکی بالایی داشته باشند و این ذخایر ژنتیکی پشتوانه محکمی برای تولید غذا، دارو و درمان بیماری‌ها شوند.

یوسف پور می‌گوید: بنابراین بر لزوم محافظت از گونه‌های مختلف جانوری به‌عنوان ذخایر ارزشمند ژنتیکی و سرمایه‌های بی‌بدیل کشور تاکید داریم.

او از شهروندان خواست در صورت مشاهده نگهداری حیات‌وحش و گونه‌های حیوانی نامتعارف در منازل و باغ‌های شخصی، موارد را از طریق شماره تلفن۱۵۴۰ به اداره کل حفاظت محیط‌زیست گزارش کنند یا پلیس را از موضوع مطلع کنند، زیرا این موارد، قاچاق و جرم مشهود به شمار می‌آید.

صاحب باغ وحش خصوصی در انتظار رای دادگاه

سرهنگ جمشید محبت خانی  فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور گفت: بر اساس قانون صاحب باغی که شیر ماده و ۶۴ قطعه پرنده قاچاق در آن نگهداری می‌شده مرتکب تخلف شده است.

او می‌گوید: متهم اکنون با قرار وثیقه آزاد است، اما پرونده او در مراجع قضایی در دست بررسی است و امیدواریم به زودی حکم صادر شود.

باغ وحش برای حیوانات زندان است

زندگی کردن حیوانات در باغ وحش هزار و یک مشکل دارد. این را شاهین حسینی کارشناس امداد و نجات و زنده‌گیری حیوانات می‌گوید و مثال می‌زند،به بهانه نظافت غذای کافی به حیوانات نمی‌دهند تا حیوان فضولات کمتری دفع کند و کار نظافت باغ وحش سخت نشود.

او مشکل بعدی را مربوط به کوچک بودن فضای نگهداری حیوانات می‌داند و می‌گوید: حیواناتی مانند شیر و یوزپلنگ را که باید در فضا‌های چند هزار متر مربعی زندگی کنند در قفس‌های سی متری نگهداری می‌کنند و همین امر سبب افسردگی و انزوای حیوان می‌شود.

به گفته کارشناس امداد و نجات و زنده‌گیری حیوانات، مشکل دیگر این است که محیط زندگی حیوانات در باغ وحش متناسب با نیاز و ویژگی‌های آن‌ها نیست؛ مثلاً برخی حیوانات باید روی خاک بخوابند، برخی دیگر روی سنگ‌های بزرگ و برخی، روی درخت؛ اما در باغ وحش نه آن درخت مورد نظر هست نه سنگ‌های بزرگ و نه خاک مناسب.

حسینی می‌گوید: تلاش‌های بسیاری برای جمع آوری باغ وحش‌ها کرده ایم و یا اینکه دست کم فضای بیشتری در اختیار حیوانات قرار بگیرد، اما جوابی دریافت نکردیم.

انتقال مرگبار گونه‌های حیات وحش به باغ وحش

او می‌گوید: در باغ وحش‌های خارج از کشور فضای نگهداری حیوانات زیاد است و تغذیه آن‌ها هم مانند حیوانات آزاد طبیعت است، اما در کشور ما حیوانات پیر و مریض را طعمه شیر و ... می‌کنند؛ گونه‌هایی هم که با قیمت‌های گزاف خریداری می‌شوند به سبب سازگار نبودن با اقلیم ایران، زود تلف می‌شوند.

کارشناس امداد و نجات و زنده‌گیری حیوانات، به عنوان مثال می‌گوید: یک شیردریایی برای زندگی در آب به دریاچه احتیاج دارد، اما شیر دریایی وارداتی را که ۸ متر داشت در استخری ۳۰ مترمربعی نگهداری می‌کردند که حیوان، یک ماهه، تلف شد.

دو جگواری که از آفریقا خریداری شده بودند یکی در هواپیما و دیگری سه ماه بعد در باغ وحش تلف شدند یا گورخر‌های وارداتی در مسیر انتقال فرودگاه به باغ وحش جان دادند. حسینی با بیان این موارد معتقد است: بسیاری از این حیوانات به دلیل نبود علم، تجربه، امکانات و شرایط نگهداری در باغ وحش‌های ایران جان خود را از دست می‌دهند.

حیوان باید در زیستگاه طبیعی خود زندگی کند، با این حال همواره شکارچیانی بوده و هستند که آزادی و حتی جان آن‌ها را با هدف منفعت طلبی می‌گیرند. به نظر می‌رسد هم برای نگهداری حیوانات در باغ وحش‌ها باید فکری کرد و هم قوانین را چنان بازدارنده تعریف کرد که افرادی با شکار، خرید و فروش و نگهداری گونه‌های حیات وحش، به آن‌ها آسیب نزنند.