خشکسالی بیش از ۲۰ سال است که گریبان خراسان جنوبی را گرفته و هر ساله فشار این معضل بر استان بیشتر می‌شود.
کشاورزی، صنعت، دامداری و سایر حوزه‌های اقتصادی و غیر اقتصادی در خراسان جنوبی از خشکسالی تأثیر پذیرفته اند و آفت خورده اند.
منابع آبی خراسان جنوبی به دلیل کمبود بارش در سال آبی با کاهش رو به رو شده و ذخایر سد‌ها نیز هر روز کمتر و کمتر می‌شود و برای حل این مشکلات باید چاره اندیشی کرد.
آب فقط در یک پنجم سد‌های استان موجود است
حجم کل سد‌های موجود در خراسان جنوبی ۷۵ میلیون مترمکعب است که هم اکنون ۱۵.۷ میلیون مترمکعب آب در این سد‌ها موجود است و این میزان نیز رو به پایان است.
سروری مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: وجود ۱۵.۷ میلیون مترمکعب آب در سد‌های استان نشان دهنده این است که تنها یک پنجم معادل ۲۰ درصد سد‌های استان آب دارند.
او گفت: در مدت مشابه پارسال، ۱۷.۲ میلیون مترمکعب آب در سد‌های خراسان جنوبی موجود بوده است که امسال کاهش ده درصدی دارد و دلیل آن کمبود بارش نسبت به پارسال است.
نهرین طبس یکی از سد‌های خراسان جنوبی است که آب شرب شهر طبس را تأمین می‌کند و هم اکنون همانند سایر سد‌های استان شرایط خوبی ندارد.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: سد نهرین طبس هم اکنون یک میلیون و ۴۴۰ هزار مترمکعب آب دارد و پارسال حجم آب موجود در سد نهرین یک میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب بوده است.
کشاورزی، زخم خورده خشکسالی
خشکسالی ضربات مهلکی را طی ۲۰ سال به پیکره خراسان جنوبی وارد کرده است؛ از خشک شدن چاه‌ها و آبرسانی سیار به روستا‌ها گرفته تا کاهش سطح تولید محصولات کشاورزی و کاهش بازدهی در این حوزه که کشاورزان و بهره برداران را ناامید کرده است.
گندم از جمله محصولات راهبردی خراسان جنوبی است که تولید آن در شهرستان‌های مختلف انجام می‌شود و خشکسالی اثر سوء فراوانی بر تولید این محصول دارد.
یکی از گندم کاران شهرستان سربیشه گفت: در سال‌های گذشته از هر هکتار سطح زیرکشت گندم، ۸ تُن محصول برداشت می‌شد، اما امسال این رقم به ۵ تُن در هکتار رسیده است.
او خشکسالی را عامل کاهش بازدهی دانست و گفت: غیر از گندم محصولات دیگری نیز به خاطر خشکسالی با کاهش رو به رو شده اند؛ در اخبار شنیده ام که تولید سیر در دستگردان کاهش چند درصدی داشته است؛ وقتی در سربیشه با این آب و هوای سرد برداشت محصول کاهش می‌یابد، در آب و هوای گرم طبس کاهش تولید امری طبیعی است.
قطع آب مشترکین بد مصرف
۵۰ میلیون مترمکعب میزان آب تولیدی در خراسان جنوبی است که ۸۲ درصد آن در بخش خانگی مصرف می‌شود و این آمار نشان دهنده اهمیت صرفه جویی در مصرف آب در بخش خانگی است.
امامی مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی گفت: اعلام شده است که در تمام کشور از ابتدای تیر، انشعاب آب مشترکین بدمصرف قطع می‌شود.
او گفت: در خراسان جنوبی مشترک بدمصرف چندانی نداریم و بیشتر مشترکین در بازه الگوی مصرف از آب استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید
امامی گفت: ۳۵۰ هزار مشترک آب در خراسان جنوبی وجود دارد که ۹۸ درصد این مشترکین، مربوط به بخش خانگی اند و یکی از معضلات این بخش، باغ ویلا‌ها هستند که مصرف آب بالایی دارند.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی گفت: الگوی مصرف آب در خراسان جنوبی بین ۱۴ تا ۱۵ مترمکعب برای هر نفر است که در باغ منازل روستایی، الگوی مصرف نصف این مقدار است.
او گفت: هر مترمکعب آب مصرفی که در باغ منازل بیش از الگوی مصرف باشد، با قیمت ۲۰ هزار تومان محاسبه می‌شود.
آبی که به خانه‌ها نرسیده هدر می‌رود
از جمله راهکار‌های صرفه جویی و حل مشکل کم آبی در خراسان جنوبی می‌توان به اصلاح شبکه‌های توزیع و انتقال آب در استان اشاره کرد.
در خراسان جنوبی حدود ۴۰ درصد از منابع آبی در خطوط فرسوده توزیع و انتقال به هدر می‌رود که با استفاده از اعتبارات ملی و استانی می‌توان درصد فرسودگی را کاهش داد.
امامی مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی گفت: ۱۲۵ کیلومتر شبکه فرسوده آب با اعتباری بالغ بر ۳۰ میلیارد تومان از محل اعتبارات سال مالی ۱۴۰۰ در استان بازسازی شده است.
او گفت: در بخش روستایی تعداد زیادی کنتور خراب و فرسوده داریم که ۱۲ درصد هدررفت آب مربوط به این بخش و انشعابات غیرمجاز است.
امامی گفت: امسال اعتبارات خوبی از ردیف‌های مختلف برای اصلاح و بازسازی شبکه‌های فرسوده مصوب شده است.
اجرای سند سازگاری با کم آبی در ۵ سال
قرارگاه حفاظت از منابع آب به عنوان یکی از بازو‌های کمک کننده در حل مشکلات کم آبی، راهکار‌هایی را برای جبران خشکسالی پیشنهاد کرده که یکی از آن‌ها تدوین سند سازگاری با کم آبی است.
در آخرین جلسه این قرارگاه که در ۹ خرداد امسال برگزار شد، تصمیمات مختلفی اخذ شد تا بتوان با اجرایی کردن آن‌ها بخشی از مشکلات را جبران کرد.
عباس زاده معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی در این جلسه با اشاره به تدوین سند سازگاری با کم آبی استان، گفت: بر اساس برنامه سند استانی باید تا سال ۱۴۰۵ برای مقابله با کم‌آبی و سازگاری با شرایط خشکسالی برنامه جامعی تهیه و اجرا شود.
او گفت: بخش عمده‌ای از این برنامه به تصویب رسیده و قرار است بخش مهم دیگر این سند در حوزه صنعت و کشاورزی تا یک‌ماه آینده بررسی و برای اجرا به دستگاه‌های متولی ابلاغ شود.
عباس زاده گفت: یکی دیگر از اقدامات مهم در زمینه کاهش مصرف منابع آبی استان اصلاح شبکه توزیع است، زیرا در حال حاضر به میزان ۳۵ تا ۴۰ درصد هدر رفت آب داریم که در صورت اصلاح شبکه، ۲ برابر آب مصرفی حوزه صنعت در استان صرفه‌جویی می‌شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان را یکی دیگر از راهکار‌های جبران کم آبی در استان عنوان کرد.
او گفت: سالانه ۹۰۰ میلیون مترمکعب از ذخایر آبی استان برداشت می‌شود و در ۵ سال آینده باید ۱۷۵ میلیون آن کاهش یابد.
ضرورت برنامه ریزی و اجرای برنامه‌های مختلف برای مقابله با کم آبی
کم آبی معضل امروز و دیروز خراسان جنوبی نیست بلکه بیش از ۲۰ سال است گریبان استانمان را گرفته و گویا تمامی ندارد.
بارش‌های کم، برداشت زیاد از منابع آب زیرزمینی، فرسودگی شبکه‌های توزیع آب و عدم صرفه جویی در مصرف از جمله عوامل مهم در بروز و گسترش خشکسالی است.
در صورتی که قرار باشد در خراسان جنوبی مشکل کم آبی حل شود، باید در حوزه کشاورزی از شیوه‌های نوین آبیاری بهره گرفت و به سمت و سوی کشت محصولات کم آب بر پیش رفت.
در حوزه خانگی و صنعت نیز باید با اصلاح الگوی مصرف و عدم ایجاد و گسترش صنایع پر آب بر، از گسترش بحران جلوگیری کرد؛ کمبود آب نه تنها در کوتاه مدت بلکه در بلند مدت نیز اثرات سوء خود را به اشکال مختلف از جمله فرونشست زمین پدیدارمی کند.
برنامه ریزی و تدوین اسناد جامع برای مقابله با کم آبی و همراه کردن ضمانت اجرایی برای آن ها، بخش زیادی از مشکلات را در کویر خشک شرق ایران حل می‌کند.
گزارش از سید محمد علی سجادی