براساس قانون امور حسبی که تکمیل کننده قانون مدنی در بحث‌های پیرامون ارث و وصیت است، اصولا وصیت باید به همان شیوه قانونی نگارش شود که در این قانون پیش بینی شده است و با توجه به مواد مختلف این قانون در می‌یابیم که وصیت نامه باید به صورت کتبی نوشته شود و به شیوه وصیت نامه رسمی، وصیت نامه سری و یا وصیت نامه خود نوشت تنظیم گردد؛ با این حال در مواردی ممکن است وصیت توسط متوفی به شیوه لفظی و زبانی صورت گرفته باشد که به آن وصیت شفاهی و یا وصیت نامه شفاهی گفته می‌شود.
حکم وصیت نامه شفاهی
آموزه‌های دین مبین اسلام مبین این مطلب است که وصیت کردن توسط متوفی مستحب موکد می‌باشد و اگر شخصی قبل از فوت خود وصیتی کرده که به موجب آن بعد از فوت وی مالی به شخصی تعلق گیرد (وصیت تملیکی) و یا انجام امر یا اموری به عهده دیگری قرار گیرد (وصیت عهدی)، عمل کردن به چنین وصیتی واجب می‌باشد و تفاوتی میان کتبی بودن وصیت یا شفاهی بودن آن وجود ندارد.
حکم وصیت نامه شفاهی یا لفظی آن است که توسط موصی له یا وصی به انجام برسد و در این خصوص اختلافی وجود ندارد؛ لکن گاهی شخص متوفی به صورت شفاهی یا لفظی امری را وصیت می‌کند، ولی ورثه متوفی به دلیل اینکه وصیت شفاهی را نشنیده اند یا به هر دلیلی مفاد آن را قبول ندارند، از پذیرش اعتبار وصیت شفاهی یا لفظی توسط متوفی خودداری می‌کنند و از عمل نمودن به آن نیز خودداری می‌ورزند.
با این حال باید دانست که اگر متوفی به صورت شفاهی به امری وصیت کرده باشد، وصیت شفاهی واجب شرعی محسوب شده و عمل نمودن به آن ضروری است؛ چرا که آخرین خواست متوفی همان امر بوده است. لازم به ذکر است که شخص متوفی نمی‌تواند بیشتر از یک سوم از اموال خود را مورد وصیت قرار بدهد و وصیت مازاد بر ثلث نیازمند تنفیذ یا رضایت سایر ورثه خواهد بود.
اعتبار وصیت نامه شفاهی در دادگاه
بر اساس قانون امور حسبی، وصیت نامه باید طبق احکام و قواعد قانونی نگارش شده و به صورت وصیت رسمی، وصیت سری و وصیت خود نوشت تنظیم گردد و هر وصیتی که به ترتیب مذکور در این فصل واقع نشده باشد، در مراجع رسمی معتبر نبوده و قابل پذیرش نیست.
البته به موجب ماده ۲۹۴ همین قانون، اگر اشخاص ذی نفع در ارث متوفی، وصیت شفاهی یا لفظی متوفی را قبول کرده باشند و به صحیح بودن آن اقرار کرده باشند، وصیت شفاهی متوفی نیز صحیح و مورد قبول خواهد بود.
به عنوان مثال، اگر پدر خانواده به صورت شفاهی در حضور همه فرزندان وصیت کند که یک سوم از اموال وی بعد از فوت او به یکی از فرزندانش تعلق گیرد، علیرغم اینکه وصیتی صحیح و معتبر است و به حکم اسلام قابل اجرا خواهد بود؛ اگر سایر فرزندان از پذیرش وصیت شفاهی وی خودداری نماید، شخصی که به نفع او وصیت شفاهی شده است نمی‌تواند با شهادت در دادگاه وصیت شفاهی را اثبات نماید؛ مگر اینکه اشخاص مذکور خودشان وصیت شفاهی را قبول کنند و به آن اقرار کرده باشند که در این صورت وصیت شفاهی اعتبار پیدا کرده و قابل اجرا خواهد بود. اعتبار بخشیدن به وصیت نامه شفاهی متوفی که توسط ورثه به عمل می‌آید تحت عنوان تنفیذ وصیت شفاهی نیز شناخته شده است و ذی نفع می‌تواند به دادگاه مراجعه و دادخواست تنفیذ وصیت نامه شفاهی را ارائه دهد.
منبع: میزان