شهادت ثالثه پس از اقرار به یگانگی خداوند متعال و رسالت نبی مکرم اسلام با عبارات مختلفی همچون «أشهَدُ أَنّ عَلیاً، ولی الله»، «أشهَدُ أَنّ عَلیاً اَمیرالمؤمنین حقاً» و «أشهَدُ أَنّ عَلیاً حُجَّةُ الله» صورت می‌گیرد.
جدای از اینکه پیشینه اقرار به شهادت ثالثه در اذان و اقامه نماز خود موضوعی تاریخی بوده که در برخی از کتب تاریخی منعکس شده است، نزد فقهای عظام بحثی فقهی به شمار می‌آمده، از این رو احکام آن در کتب فقهی این بزرگان آمده است. بزرگان تشیع براین باورند که شهادت ثالثه در اصلِ تشریع اذان نبوده است، اما به لحاظ حکم فقهی آن اختلاف نظر وجود دارد.
برخی گفتنِ آن را جایز ندانسته‌اند، همانند شیخ صدوق و شیخ طوسی در برخی از کتب خود؛ برخی گفتن آن را بدون قصد جزئیت جایز میدانند، همانند بسیاری از فقهای معاصر؛ در برخی از موارد نیز امری مطلوب خوانده‌اند و گفتن آن را به قصد استحباب مطلق جایز میدانند، بلکه آن را در مواردی و با وجود شرایطی از آن جهت که از شعائر ایمان و نماد تشیع است، واجب میدانند. تعدادی نیز مدعی آن هستند که شهادت ثالثه از اجزاء مستحب اذان و اقامه است، همانند مرحوم مجلسی اول در کتاب بحار الانوار.
نظر مراجع تقلید معاصر:
▫️- حضرت امام خمینی (ره): «اَشْهَدُ انَّ عَلِیاً وَلِی اللّٰهِ» جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از «اَشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ» به قصد قربت گفته شود.
▫️- حضرت آیت‌الله خامنه‌ای: گفتن «اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیّاً وَلیُّ اللهِ» به عنوان شعار تشیّع خوب و مهم است، ولی جزء اذان و اقامه نیست و باید به قصد قربت مطلقه گفته شود.
▫️- حضرت آیت‌الله سیستانی: «أَشْهَدُ أنَّ عَلِیاً وَلی الله» جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از «أَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ الله» به قصد قربت گفته شود.
▫️- حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی: «اَشْهَدُ أَنَّ عَلِیاً وَلِیُّ اللّٰهِ» (یعنی گواهی می‌دهم که علی ولیّ خدا بر همه‌ی خلق است) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از «اَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ» به قصد تبرّک گفته شود، لکن به صورتی که معلوم شود جزء آن نیست.
▫️- حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی: سزاوار است پس از «أشهد أنّ محمداً رسول الله» به قصد تبرّک و تیمّن، شهادت به ولایت و امامت بلافصل حضرت امیرالمؤمنین و سایر معصومین (علیهم السلام) به نحوی که جزو اذان و اقامه محسوب نگردد، ذکر شود؛ و بی‌تردید اگر در شرایطی ترک این شهادت موجب تضعیف ولایت و تشیع گردد، ذکر آن لازم است.
▫️- حضرت آیت‌الله وحید خراسانی: «اشهد انّ علیا ولیّ اللّه» جزء اذان و اقامه نیست، ولی، چون ولایت آن حضرت مکمّل دین است، شهادت به آن در هر حال و از جمله بعد از «اشهد انّ محمّدا رسول اللّه» از أفضل قربات است.
▫️- حضرت آیت‌الله سبحانی: «اَشْهَدُ انَّ عَلِیاً وَلِی اللّٰهِ» جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، به قصد قربت مطلقه و زینت اذان و اقامه گفته شود.
▫️- مرحوم حضرت آیت‌الله خوئی: «اَشْهَدُ انَّ عَلِیاً وَلِی اللّٰهِ» جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أشهد أن محمداً رسول الله" به قصد قربت گفته شود.
▫️- مرحوم حضرت آیت‌الله بهجت: بعید نیست مستحب بودن اقرار به ولایت امیر المؤمنین علی بن ابی طالب - علیه السّلام - در اذان، در صورتی که به نیت مطلوب بودن گفته شود.
▫️- مرحوم حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی: جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللّٰهِ به قصد قربت گفته شود.
▫️- مرحوم حضرت آیت‌الله میرزا جواد تبریزی: شهادت بر ولایت علی علیه السلام و اولاد طاهرینش جزء اذان و اقامه نیست، لکن شعار شیعه شده است، در اذانی که در مجامع عمومی گفته می‌شود نباید شهادت بر ولایت ترک شود، اما در حال فرادی و مثل آن، ترک کردن مانعی ندارد، و الله العالم.
▫️ - مرحوم حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی: «أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیاً وَلِی الله» جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از «أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله»، به قصد قربت گفته شود.
منبع:خبر حوزه