جنگل‌های گیلان به عنوان بخشی از جنگل‌های هیرکانی شمال کشور شامل گونه‌های پهن برگ از جمله بلوط، افرا، ون، راش و انجیلی هستند که نقش مهمی در کنترل آب‌های سطحی و تغذیه آب‌های زیرزمینی، حفظ و تولید خاک، تعدیل در آب و هوای یک منطقه، مبارزه با آلودگی هوا و تلطیف آن دارند.
حال آنکه این منابع خدادادی سال هاست به بهانه ساخت جاده‌ها یا شهرک‌ها و گاه برای فروش چوب‌های درختان قطع شده، چه قانونی و چه غیرقانونی در معرض نابودی هستند.
ساخت و ساز‌های غیرمجاز، قطع بی رویه درختان، قاچاق چوب، تخریب جنگل در فصل کوچ توسط دام و دامدار، بی احتیاطی مردم و آتش‌سوزی‌ها از دیگر عوامل تمام شدن منابع جنگلی شمال به شمار می‌آیند.
استان گیلان دارای ۵۶۵ هزار هکتار جنگل است.
طرح ملی زراعت چوب یکی از طرح‌های حفاظتی جنگل‌های هیرکانی است که بر اساس قانون ششم توسعه در استان‌ها اجرایی شده است.
تأمین چوب آلات مورد نیاز صنایع بدون خسارت به منابع طبیعی، حفظ درختان جنگلی، پیشگیری از قاچاق چوب، کاهش واردات، صرفه جویی ارزی، کاهش فشار بر جنگل و ایجاد فرصت شغلی از اهداف این طرح است.
طرح ملی زراعت چوب، در ۳ نوع زمین انجام می‌شود؛ اول عرصه‌هایی که مالکیت ملی دارند و انفال هستند.
این زمین‌ها در قالب طرح‌های مصوب، در مورد اجاره و پرداخت حقوق دولت و بهره مالکانه، برای مدت ۳۰ سال در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌گیرد تا عملیات زراعت چوب را در این زمین‌ها انجام دهد. مالکیت این زمین‌ها منتقل نمی‌شود و فقط در قالب اجازه بهره‌برداری از زمین اتفاق می‌افتد.
زمینهای نوع دوم، شامل عرصه‌های دولتی هستند که در اختیار ارگان‌ها و نهاد‌های مختلف قرار دارند؛ این دستگاه‌ها خودشان ابراز تمایل کرده‌اند که این عرصه‌ها مورد استفاده زراعت چوب قرار بگیرند. این عرصه‌ها شناسایی شده و در اختیار صاحبان صنایع، سرمایه‌گذاران و افرادی که تمایل به زراعت چوب دارند، قرار داده می‌شود.
نوع سوم زمین ها، اراضی شخصی است. این افراد اگر تمایل به زراعت چوب داشته باشند، برای أخذ تسهیلات معرفی و نهال رایگان و اصلاح شده برای آنان فراهم می‌شود.
بیشتر بخوانید
زراعت چوب از بزرگ‌ترین طرح‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای حفاظت از جنگل‌ها و منابع طبیعی است که با اجرای آن تلاش شده هم از تخریب جنگل‌ها جلوگیری شود و هم فرصتی برای آیندگان فراهم شود که از این نعمت خدادادی بهره‌مند شوند.
این طرح ملی از حدود ۳ سال قبل تاکنون در گیلان در حال اجرا است.
بر اساس برنامه ششم توسعه؛ گیلان مکلف به زراعت چوب در ۶ هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی ملی است که این طرح با مشارکت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، استانداری، سپاه قدس، سازمان جهاد کشاورزی، دانشگاه گیلان، دانشگاه آزاد اسلامی و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان دنبال می‌شود.
طبق آمارها؛ اجرای این طرح تاکنون ۶ هزار اشتغال مستقیم و ۱۲ هزار اشتغال غیرمستقیم در گیلان داشته است.
زراعت چوب با رویکرد حفاظت از عرصه‌های جنگلی و کاهش قاچاق چوب به ارتقاء تولیدات و پویایی صنایع سلولزی در استان می‌انجامد.
این طرح اگر منجر به افزایش تولید در واحد سطح، افزایش سطح صنوبرکاری، بهبود کیفیت محصول و همچنین کاهش زمان تولید شود، می‌تواند اقتصاد گیلان را رونق بخشد.
کمک به اقتصاد و معیشت کشاورزان با استفاده از زراعت چوب در اراضی مستثنیات مردمی و حفظ جنگل‌ها و کمک به محیط زیست از دیگر اهداف این طرح اعلام شده است.
استاندار گیلان در آخرین جلسه ستاد زراعت چوب استان گفت: تعهدات این طرح باید به صورت فازبندی در مدت ۲ سال اجرایی شود.
اسدالله عباسی، بهره‌وری بیشتر برای کشاورزان را در اجرای طرح زراعت چوب با اهمیت دانست و گفت: به هر میزان که نیازمندی‌های صنایع سلولزی، پالت سازان و مشاغل مرتبط با چوب تأمین شود، شاهد کاهش قاچاق خواهیم بود.
فرمانده سپاه قدس گیلان نیز از اختصاص ۱۰ هزار هکتار از اراضی این نهاد به متولیان امر و متقاضیان به منظور کاشت نهال و اجرای طرح زراعت چوب در استان خبر داد و گفت: در حوزه زراعت چوب با هماهنگی جهاد کشاورزی، اجرای طرح «حاج قاسم» را در استان از چندی پیش آغاز و پرورش نهال نیز در استان انجام شده است.
به گفته سردار محمد عبدالله‌پور، تاکنون برای ۵ هزار و ۲۰۰ کشاورز صنوبرکار اشتغال مستقیم، ۱۰ تثبیت اشتغال قریب شرکت صنایع چوبی، تثبیت اشتغال ۳۰۰ نفری و اشتغال یک‌هزار و ۵۰۰ راننده و کارگر برش درخت به طور غیرمستقیم در گیلان ایجاد شده است.
طبق اعلام منابع طبیعی گیلان، ۴۵ درصد نیاز چوبی سالانه کشور معادل ۵ میلیون مترمکعب مربوط به این استان است و لذا قاچاق چوب آلات معمولا از سایر استان‌ها به گیلان می‌آید.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در این خصوص می‌گوید: تعداد پرونده‌های قاچاق چوب در استان گیلان امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸۶ درصد و حجم چوب قاچاق نیز ۷۰ درصد افزایش یافته است.
به گفته سرهنگ محمد قربانی‌لرد، ۳۶۴ فقره پرونده قاچاق چوب در ماه‌های فروردین و اردیبهشت در استان گیلان تشکیل شده است.
او حجم چوب قاچاق کشف شده در این مدت را ۲۷۷ مترمکعب اعلام کرد و گفت: ۳۴۱ نفر نیز در همین راستا در استان گیلان دستگیر شدند و تعداد ۲۳۱ وسایل نقلیه نیز در این بین توقیف شده است.
بیشتر بخوانید
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی گیلان می‌گوید: افزایش میزان کشفیات چوب قاچاق این تصور را ایجاد می‌کند که جنگل‌ها در حال غارت شدن هستند، در حالی‌که همه قاچاق کشف شده از جنگل‌های هیرکانی نیست.
سرهنگ قربانی‌لرد، درصد کمی از پرونده‌های قاچاق چوب را از جنگل‌های هیرکانی دانست و گفت: بیشترین قاچاق چوب بر اثر این است که افرادی که در اراضی ملی زراعت چوب می‌کنند، اجرت‌المثل را پرداخت نکرده و این خود تحت عنوان کالای قاچاق محسوب می‌شود، در واقع این افراد اگر اجرت‌المثل دولت را پرداخت کنند، برداشت آنان دیگر قاچاق چوب نیست.
درصد قابل توجهی از کشفیات قاچاق چوب در استان مربوط به خودرو‌هایی است که از خارج استان مانند استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی اقدام به حمل چوب می‌کنند.
او می‌گوید: بیش از ۷۰ درصد از ۲۷۷ مترمکعب چوب قاچاق کشف شده در گیلان مربوط به چوب‌هایی است که از خارج از استان و استان‌های دیگر وارد گیلان شده و یا در نتیجه انجام ندادن مراحل قانونی در طرح زراعت چوب است.
بر این اساس و با توجه به گسترش صنایع چوبی و نیاز روزافزون به چوب، اجرای طرح زراعت چوب با تأمین مواد اولیه صنایع چوبی به کمتر شدن نیاز به واردات و کاهش قاچاق چوب کمک می‌کند.
کارشناسان ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، درآمدزایی برای جوامع محلی، استفاده از زمینهای بایر، تنفس واقعی‌تر جنگل و طمع کمتر برای قطع درختان جنگلی، تأمین مواد اولیه صنایع سلولزی، تأمین نیاز صنایع چوبی کشور و احتیاج به واردات کمتر را از مزایای توسعه زراعت چوب می‌دانند.
بیشتر بخوانید
کشور ما سالانه به ۱۱ میلیون مترمکعب چوب احتیاج دارد در حالی که تولید سالانه چوب در کشور ۲ و نیم تا ۳ میلیون متر مکعب است.
همسان نبودن تولید و تقاضا باعث می‌شود که بخشی از نیاز چوبی کشور از طریق واردات یا به صورت قاچاق از درختان ارزشمند جنگل‌ها تأمین شود.
در این میان زراعت چوب نسخه شفابخشی است که اگر مورد حمایت دولت، سازمان‌ها و ارگان‌ها قرار بگیرد، علاوه بر کمک به گسترش و رونق صنایع، می‌توان به کاهش قاچاق چوب و حفظ گونه‌های ارزشمند درختان جنگلی امیدوار بود.
مرتضی نعمتی
میخوان درختای صد ساله رو ببرن و به جاش نهال بکارن که پنجاه شصت سال طول میکشه تا یه درخت درست و درمون بشه
زمینهای شمال نباید به زراعت چوب اختصاص پیدا کند، زیرا تولید محصولات کشاورزی مهم تر است و زمین های شمال باید به کشت برنج و ... اختصاص پیدا کند.