فرونشست زمین و بروز بحران های محیط زیستی

بر اساس آمار مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در سال ۱۴۰۰ میزان فرونشست زمین در رفسنجان کرمان به ۳۰ سانتی متر، در اصفهان به ۱۸ سانتی متر و در جنوب غرب تهران به ۲۵ سانتی متر در سال رسیده است همچنین حدود ۱۰ هزار کیلومترمربع یعنی ۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناک فرونشست قرارگرفته است.

فرونشست زمین می‌تواند بر بحران‌های زیست محیطی دیگری مانند زلزله نیز تاثیر بگذارد.

اسماعیلی بیدهندی گفت: در نقاط مختلفی از زمین در زیرلایه‌های زمین سفره‌های آب زیرزمینی یا آبخوان‌ها را داریم که بطور طبیعی توسط نزولات جوی و همچنین آب‌های جاری تغذیه می‌شوند؛ زمانی که میزان برداشت از این سفره‌های آب زیرزمینی بیش از میزان یا نرخ تغذیه گرایی آن‌ها باشد به مرور سفره‌های آب زیرزمینی و لایه‌های خاکی که منابع آبی را در دل خود جای داده تهی‌تر شده و بافتی اسفنجی پیدا می‌کنند که این بافت باعث می‌شود تا تحت تاثیر نیروی جاذبه‌ی زمین لایه‌های بالاتر به سمت پایین حرکت کرده و در اصل فرو بنشینند که تحت تاثیر این فرونشست، فضای خالی بین ذرات خاک پر شده و فضای اسفنجی به یک فضای متراکم با کمترین میزان نفوذپذیری تبدیل می‌شود؛ هر چه میزان اختلاف بین میزان برداشت آب از سفره‌های آب زیرزمینی و میزان تغذیه این سفره ها، برداشت بیشتر باشد فرونشست بیشتری رخ میدهد.

او گفت: به واسطه حفر تعداد زیادی حلقه چاه‌های غیر مجاز و نیز برداشت بی رویه از چاه‌های مجاز موجود که توسط کشاورزان و نیز مجموعه‌های صنعتی و خدماتی حفر شده اند، شاهد تهی شدن سفره‌های آب زیرزمینی و به دنبال آن رخ دادن پدیده فرونشست در دشت‌های مختلفی از کشور هستیم، متاسفانه زمانی که لایه‌های خاک فرونشست پیدا می‌کنند سفره‌های آب زیرزمینی قابلیت احیاء خود را از دست داده و دیگر احیاء نمی‌شوند.

به گفته این کارشناس محیط زیست، در نتیجه فعالیت‌های کشاورزی که در آن منطقه وجود داشته به مرور زمان کم می‌شود و به مرحله‌ای می‌رسد که به دلیل عدم وجود آب کافی و در دسترس، فعالیت کشاورزی از بین می‌رود و نیز زمین‌ها و اراضی قبلا در حال بهره برداری تحت فعالیت‌های مختلف زراعی و باغی بوده اند به حال خود رها می‌شوند و در نتیجه جریان‌های هوا به صورت باد و ذرات خاک موجود در این اراضی لم یزرع به هوا بلند شده و توده‌های ریزگرد جدیدی را به وجود می‌آورند و این اراضی تبدیل به یک کانون ریزگرد جدید می‌شود.

اسماعیلی بیدهندی گفت: پدیده‌ی فرونشست و پدیده‌ی زلزله پدیده‌هایی هستند که ارتباط مستقیم به ساختار و بافت لایه‌های زمین دارند و به نوعی می‌توانند بر هم تاثیر بگذارند.

پیش از این نیز نماینده استان تهران در شورای عالی استان‌ها گفته بود فرونشست زمین یکی از پدیده‌های مخاطره آمیز زیست محیطی است که بیشتر استان‌های کشور و به ویژه کلانشهر‌ها درگیر آن شده‌اند.