شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی امت اسلام در دوران حیات امام جعفر صادق (ع) ششمین امام شیعیان به گونه‌ای بود که به دلیل ایجاد فضایی باز، ادیان و مذاهب مختلف پدید آمده بودند و شرایط مکتب تشییع نیز در اثر توطئه‌های دشمنان و نقشه‌های دقیق آنان، رو به اضمحلال و نابودی بود که در این شرایط حساس و تاریخی امام صادق (ع) با تشکیل کرسی درس به تبیین معارف و مبانی تشیع و نشر و تبلیغ اسلام پرداخت و روایات بسیار زیادی را بیان فرمود و در حقیقت روح مجددی در کالبد شیعه دمید و به همین دلیل است که این مذهب را به جعفری منسوب می‌کنند.
با این تفاسیر امام صادق (ع) در واپسین دقایق و لحظات عمر شریفش سفارش و توصیه‌ای به خاندان و اصحاب می‌کنند که نشان از اهمیت والای آن مسئله دارد که حضرت از میان هزاران موضوعی که می‌توانست نسبت بدان‌ها سفارشی داشته باشد؛ اما در خصوص نماز توصیه کردند و این امر حاکی از آن است که نماز به عنوان ستون دین در اسلام از جایگاه ممتازی برخوردار است و مسلمانان باید نسبت به این فریضه الهی توجه لازم و اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.
امام صادق (ع) در آخرین لحظات حیاتشان دستور دادند تا خانواده و نزدیکان بر بالینش حاضر شوند که پس از جمع شدن همگان گرد آن حضرت؛ فرمود: إِنَّهُ لاَ یَنَالُ شَفَاعَتَنَا مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلاَةِ. شفاعت ما شامل کسی که نماز را سبک بشمارد، نمی‌شود.
ابعاد سبک شمردن نماز
اگر بخواهیم ابعاد موضوع سبک شمردن نماز که امام صادق (ع) در خصوص آن به مؤمنین هشدار داده است را برشمریم به مواردی همچون تأخیر در اقامه نماز، با عجله خواندن نماز، کسالت و بی حالی در حین نماز و بی توجهی نسبت به آنچه در نماز به زبان می‌آوریم اشاره کرد.
سبک شمردن نماز دارای مراتب و درجاتی است که در آیات و روایات متعددی به مراتب و مصادیق سبک شمردن نماز اشاره شده است.
از بارزترین مصادیق سبک شمردن نماز این است که انسان نماز خود را بدون آنکه عذری داشته باشد به تأخیر بیندازد به گونه‌ای که یا در آخر وقت خوانده شود و یا به طور کلی نماز قضا گردد که امام صادق (ع) در تفسیر آیه ۴ و ۵ سوره مبارکه ماعون که آمده؛ فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ، پس وای بر نمازگزارانی که از نمازشان غافلند، فرموده، مراد از بی اعتنایی به نماز در این آیه، تأخیر آن از اول وقت بدون عذر است.
سبک نشمردن نماز آخرین سفارش امام صادق (ع) به شیعیان
حجت الاسلام ناصر رفیعی از اساتید حوزه علمیه قم در گفتگویی در خصوص اهمیت نماز در اسلام اظهار داشت: تعبیر من به نماز نسبت به سایر عبادات این است که نماز گذرنامه است، وقتی ما از این دنیا می‌رویم و وارد محشر می‌شویم درست مثل کسی که می‌خواهد از کشور خارج شود، اگر ارز داشته باشد، وسایل هم داشته باشد، بلیط هم داشته باشد، باز می‌گویند گذرنامه ات کجاست؟ و نماز اساس است. اگر این گذرنامه بود، وسایل دیگر هم به درد می‌خورد، ولی اگر گذرنامه نبود، بقیه کار‌ها هم مقید نخواهد بود و در آیه ۲۳۸ بقره داریم که از نمازتان محافظت کنید مخصوصاً نمازی که برایتان سخت است.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: در روایت بحثی بنام کوچک شمردن نماز و بحث تضییع نماز داریم، کسی که نماز می‌خواند، اما نماز را خوب ادا نکند، نماز او را نفرین می‌کند و می‌گوید؛ تو مرا ضایع کردی، خدا تو را ضایع کند و اگر نماز را خوب ادا کند می‌گوید، مرا حفظ کردی، خدا تو را حفظ کند و خود نماز دعا می‌کند.
وی با بیان اینکه در یک روایت تعبیری به نام سرقت از نماز داریم افزود: سارق‌ترین مردم کسی است که از نمازش سرقت کند، یعنی از نماز کم بگذارد از سویی کسی که خیلی سریع نماز می‌خواند؛ مثل کلاغی که به زمین نوک می‌زند است که پیامبر اکرم (ص) فرمود اگر این فرد بمیرد بر دین من نمرده است.
رفیعی با اشاره به دیگر ابعاد سبک شمردن نماز اظهار داشت: از دیگر مصادیق سبک شمردن نماز عبارت است از سبک شمردن در گفتار به عنوان نمونه بگوییم نماز را خواندیم یا نماز را بخوانیم تا راحت بشویم.
فضیلت نماز اول وقت مثل فضیلت آخرت به دنیا است
وی گفت: سبک شمردن نماز در وقت نیز از دیگر مصادیق سبک شمردن نماز است چرا که وقتی شما با فردی قرار دارید نباید لحظات آخر به دیدن فرد بروید، ما می‌توانیم در طی شش ساعت نماز بخوانیم، ولی وقتی نماز را به تأخیر می‌اندازیم یعنی به تعبیر امام رضا (ع) آن‌را سبک می‌شماریم و فضیلت نماز اول وقت مثل فضیلت آخرت به دنیا است.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: برخی که می‌خواهند نماز بخوانند حواسشان به تلویزیون، به بچه، جایی که رفت و آمد می‌شود هم هست و نماز را دست و پا شکسته می‌خوانند که این نیز از مصادیق سبک شمردن نماز است؛ مکانی پیدا کنید که خلوت باشد، زمانی پیدا کنید که واسع باشد یعنی وقت زیاد باشد، فراغت قلب داشته باشید یعنی چیزی در ذهنتان نباشد، با این حال نماز بخوانید.
وی افزود: با اذان و اقامه نماز را شروع کنید، در رکوع حداقل سه بار سبحان الله یا سبحان ربی العظیم و بحمده باشد، بعضی‌ها این را خیلی تند می‌گویند که سبک شمردن در ادا یعنی بدون توجه می‌خوانند، اگر برای هر رکعت دو دقیقه وقت بگذاریم خوب است.
رفیعی افزود: رسول گرامی اسلام در روایتی میفرمایند که اِنّی اخاف علیکم استخفافاً بالدین یعنی اینکه من از سبک شمردن دین توسط امتم هراس دارم، برخی ادعای مسلمان بودن دارند، اما نماز را یکی در میان می‌خوانند، اهل خمس نیستند و حجاب کامل اسلامی را رعایت نمی‌کنند، اهل رباخواری هم هستند، اینگونه افراد دین را سبک شمرده‌اند.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: سبک شمردن دین که فقط با توهین و فحش دادن به دین ایجاد نمی‌شود، بلکه رعایت نکردن اصول دین نیز نماد سبک شمردن دین است. مومنانی که روز و شب می‌گذرد و به قرآن و نماز توجه نمی‌کنند اینان دین را و نماز سبک شمرده‌اند.
منبع: مهر