اگر گرد و خاک را در نظر بگیریم هوای تهران از خیلی‌وقت پیش‌ها آلوده بود؛ «ماساجی اینووه» سیاح ژاپنی که در عهد مظفری به تهران آمده بود در سفرنامه‌اش نوشته است: «در خیابان‌های تهران خط‌آهن برای واگن اسبی کشیده‌اند و درشکه هم زیاد تردد دارد، اما شهر پر از گرد و خاک است که هم درشکه‌سواران و هم پیاده‌ها را آزار می‌دهد. از این‌رو زندگی در تهران برای کسانی که بیماری ریه دارند تحمل‌ناشدنی است».
اما آلودگی ناشی از تردد وسایل نقلیه موتوری را که در نظر بگیریم ماجرا به اواخر دهه ۲۰ شمسی می‌رسد که نخستین زمزمه‌های حراست از هوای تهران به گوش دولتمردان رسید و بعد در دهه ۳۰ بحث‌هایی در دولت مطرح شد درباره «دود ناشی از اتوبوس‌های گازوییل‌سوز و کامیون‌ها و دود حاصل از کارخانه‌های اطراف، کوره‌ها، حمام‌ها و امثال این‌ها». گویا طرح‌هایی هم مطرح شده بود که البته جدی گرفته نمی‌شد و در دهه ۴۰ شمسی جمعیت تهران و تعداد خودرو‌های مونتاژی و وارداتی زیاد و زیادتر شد و ماجرا رسید به دهه ۵۰ شمسی که بالاخره یک قانونی برای آلودگی هوا نوشتند و تصویب کردند؛ نامش «آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی هوا» بود.
نمایی از ترافیک محدوده مرکزی تهران در دهه ۳۰ شمسی
طرح حرکت یک روز در میان اتومبیل‌ها!
آیین‌نامه‌ای که مجلس شورای ملی درباره آلودگی هوا در سال ۱۳۵۴ شمسی تصویب کرد درباره این‌جور مسائل بود: «معرفی انواع سوخت‌های مجاز و شرایط و ضوابط مصرف آن، استانداردسازی کارخانجات و کارگاه‌ها، انتقال برخی از کارخانه‌ها به نقاط دیگر، رعایت استاندارد‌ها توسط تولیدکنندگان وسایل نقلیه موتوری و صدور گواهینامه استاندارد‌های آلودگی هوا برای وسایل نقلیه موتوری». اما از دی ماه سال ۱۳۵۶ بود که ماجرا داغ شد؛ اداره هواشناسی تهران با آغاز فصل سرما چندبار درباره آلودگی هوا هشدار داده بود و بالاخره اوایل دی رئیس اداره هواشناسی رفت به تلویزیون ملی و این‌طوری شد: «وی خودرو‌های دودزا را عامل اصلی آلودگی معرفی کرد و آلودگی هوا در محدوده شهرری تا میدان سپه [میدان امام خمینی (ره) فعلی]را فراتر از حد مجاز خواند و پیشنهاد کرد که در این محدوده در ساعات اولیه صبح و همین‌طور غروب، تردد خودرو‌های دودزا کمتر شود». بعد هم روزنامه اطلاعات تیتر زد: «آلودگی هوای تهران به مرز خطر رسیده است» و آلودگی هوای تهران شد سوژه داغ رسانه‌ها.
خیلی‌ها نمی‌دانند که همان‌موقع بود که نخستین‌بار طرح زوج و فرد مطرح شد و اسمش «طرح حرکت یک روز در میان اتومبیل‌ها» بود و این‌طوری بود: «طبق توضیحات راهنمایی و رانندگی تهران، بر اساس این طرح کلیه دارندگان وسائط نقلیه شخصی تهران ملزم خواهند بود با توجه به فرد یا زوج بودن شماره پلاک اتومبیل خود در روز‌های مشخصی از هفته یعنی یک روز در میان، وسیله نقلیه خود را در محدوده مشخصی [محدوده‌ای بین خیابان انقلاب تا خیابان مولوی]به حرکت درآورند. در طرح پیشنهادی حتی پیش‌بینی شده بود که پلاک‌های زوج و فرد با دو رنگ متمایز سبز و قرمز مشخص شوند تا کنترل خودرو‌ها در محدوده تعیین‌شده، راحت‌تر باشد».
نخستین اعلان رسمی درباره طرح زوج و فرد در تهران در سال ۱۳۵۶ شمسی
مونوکسید کربن دهه ۵۰؛ ده برابر حد مجاز!
با داغ‌شدن بحث آلودگی هوا در سال ۱۳۵۶ جلسات متعددی درباره آلاینده‌های هوای تهران با حضور مسئولان نهاد‌های مرتبط برگزار شد و بنا به گزارش روزنامه‌ها وضعیت آلاینده‌ها و حال و هوای بحث‌ها این‌گونه بود: «بر اساس آمار کارشناسان محیط زیست، ۹۰ درصد آلودگی، از فعالیت بیشتر از یک میلیون و پنجاه هزار وسیله نقلیه موتوری ناشی می‌شد که از این مقدار بیش از ۷۸ درصد سهم ترافیک خودرو‌های بنزینی بود. چنین اوضاع و احوالی مقدار مونوکسید کربن را به ده برابر میزان مجاز رسانده بود. مسئول چنین وضعی، در درجه نخست مسئولانی دانسته شدند که تنظیم‌کننده مقررات در جهت مصالح عمومی بودند و بعد هم مردمی که از نقش و سهم‌شان در آلودگی هوا ناآگاه بودند و از دستگاه‌های دولتی در این زمینه مطالبه‌ای نداشتند».
ترافیک خودرو‌ها در میدان فردوسی تهران در دهه ۵۰ شمسی
القصه، از همان دهه ۵۰ شمسی انواع طرح‌های ترافیک در تهران اجرا شدند که در دهه‌های بعدی نیز مدام تغییر کردند و به‌روز شد. قوانینی هم که برای کنترل آلودگی هوا شکل گرفتند همین شرایط را تجربه کردند و مدام به‌روز شده‌اند، ولی زور آلاینده‌ها بیشتر است و رسیده‌ایم به امروز که خودرو‌ها و آلاینده‌های مختلف بلای جان هوای تهران شده‌اند. البته خاک و غبار و ریزگرد‌ها هم گاهی از کشور‌های همسایه می‌آیند و تهران را تعطیل یا نیمه تعطیل می‌کنند مثل این‌روزها؛ تا چه پیش آید و رؤیای هوای پاک چه‌زمان بالاخره دست‌یافتنی شود!
منبع: فارس
همیشه عقل ما پنجاه سال بعد متوجه میشود زمانیکه اکثرا مرده ایم
همیشه عقل ما پنجاه سال بعد متوجه میشود زمانیکه اکثرا مرده ایم
همیشه عقل ما پنجاه سال بعد متوجه میشود زمانیکه اکثرا مرده ایم