توپخانه به عنوان یکی از ادوات رزمی مهم، از دهه‌ها پیش تاکنون در میدان رزم حضوری جدی داشته و در اکثر دوران‌ها به عنوان یک سلاح کم دقت شناخته میشد که یا در نقش یک محصول مخرب برای نابودی اهدافی با اندازه بسیار بزرگ به کار رفته، یا در تعداد بالا و حجم شلیک سنگین استفاده می‌گردید تا بر نقطه یا نقاط خاص مورد نظر اثر گذار باشد. اما در سال‌های اخیر و همگام با صنایع نظامی و نیرو‌های مسلح مهم دنیا، در داخل کشورمان نیز متخصصان این حوزه، اقدامات موثر و مهمی را در حوزه نقطه زنی و هشومندسازی توپخانه انجام داده اند.
در ایام پیش از پایان سال گذشته، وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح از ۱۰ دستاورد دفاعی مربوط به حوزه رزم زمینی رونمایی کرد. عمده این دستاورد‌ها در حقیقت نمونه‌های ارتقاء یافته از سامانه‌هایی هستند که پیش از این در کشور دیده شده بودند و در مواردی هم دستاورد‌هایی کاملا جدید مشاهده شده است.
راکت مشهور ایرانی در دوران دفاع مقدس با «نقطه‌زنی» بازگشت/ برد «فجر ۵»؛ کابوس بزرگ اسرائیل و آمریکا دو برابر شد +عکس
مهمات توپخانه‌ای هدایت شونده ۱۵۵ م. م بصیر برد بلند (کراسنوپل)، مهمات ۱۳۰ م. م برد بلند، خمپاره هدایت لیزری ۱۲۰ م. م با نام میعاد، نسل جدید موشک ضد زره دهلاویه، راکت‌های سری آرش با افزایش دقت، موشک آذرخش، موشک الماس، راکت فجر ۵ هدایت شونده، راکت فلق ۲ و خودروی تاکتیکی ارس-۳ موارد رونمایی شده در مراسم امروز بودند. در ادامه نگاهی به برخی از این دستاورد‌ها خواهیم داشت.
گلوله‌های توپخانه در مسیر افزایش برد
به صورت خاص، توجه ویژه‌ای به بحث واحد‌های توپخانه‌ای گلوله زنی و راکتی در این رونمایی شده است. مهمات بصیر به عنوان نمونه ایرانی گلوله هدایت لیزری نزدیک به یک دهه است که در کشور ما وارد خدمت شده و از هدایت لیزری برای یافتن هدف بهره برده و دقت بسیار بالایی در هدف قرار دادن اهداف ثابت و متحرک دارد. در گلوله بصیر مدل اولیه برد اعلام شده در حدود ۲۰ کیلومتر است و البته برای مدل جدیدتر عدد دقیقی اعلام نشده است.
گلوله توپخانه بصیر با برد افزوده شده - عبارت LR نوشته شده روی گلوله احتمالا مخفف واژه Long Range به معنی برد بلند است
برای افزایش برد گلوله‌های توپخانه‌ای معمولا بحث استفاده از پیشران‌های راکتی مطرح می‌شود و بسته به نوع سیستم پیشران و وزن گلوله مورد نظر می‌تواند در فاصله‌های مختلفی برد گلوله را افزایش بدهد. همانطور که در ابتدا گفته شد برد خاصی برای این گلوله جدید اعلام نشده، ولی با نگاهی به نمونه‌های خارجی از همین کلاس می‌توان اعدادی بین ۲۵ تا ۳۵ کیلومتر را به صورت تخمینی برای این مهمات اعلام کرد.
مسئله مهمات با برد افزوده فقط به گلوله بصیر محدود نبوده و گلوله‌های توپ ۱۳۰ میلی متری با برد افزوده هم بخش دیگری از رونمایی وزارت دفاع بود. توپ‌های ۱۳۰ میلی متری از سال‌ها پیش هم در نیروی زمینی ارتش و هم سپاه پاسداران حضور داشته و جزو ادوات پر تعداد توپخانه‌ای کشور به حساب می‌آید. گلوله‌های ۱۳۰ میلی متری به صورت استاندارد بردی در حدود ۲۷ کیلومتر دارند.
مهمات ۱۳۰ میلی متری با برد افزوده در مراسم رونمایی وزارت دفاع
مهمات ۱۳۰ میلی متری با برد افزوده ساخت چین در خدمت ارتش سوریه
باز هم به دلیل نبود رقم دقیق در رونمایی وزارت دفاع باید به سراغ نمونه‌های مشابه خارجی برویم. در یک نمونه ارائه شده توسط کشور چین برای این مهمات با پیشران راکتی، برد سلاح مذکور به ۴۴ کیلومتر رسیده که افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد. این نمونه از مهمات در اختیار ارتش سوریه نیز مشاهده شده است.
دو راکت هدایت شونده برای افزایش دقت آتش
راکت‌های ۱۲۲ میلی متری آرش با سیستم هدایت اینرسیایی، مدتی قبل در جریان بازدید مسئولین از یک نمایشگاه دفاعی دیده شده بودند، ولی این اولین بار است که این سیستم تسلیحاتی به صورت رسمی رونمایی می‌شود. راکت‌های سری آرش در حقیقت سلاح اصلی سامانه راکت انداز گراد با کالیبر ۱۲۲ میلی متری هستند. این سامانه در دوره جنگ تحمیل در حجم بسیار بالایی هم توسط ما و هم رژیم بعث مورد استفاده قرار گرفته و هنوز هم مدل‌های ارتقاء یافته آن جزو تسلیحات خوب در بخش توپخانه راکتی به حساب می‌آید.
راکت آرش - به بالک‌های اضافه شده بر روی بدنه دقت کنید
اطلاعات رسمی در خصوص آرش وجود ندارد، ولی با توجه به ظاهر و بالک‌های اضافه شده، می‌توان این گونه برآورد کرد که یک بسته هدایت اینرسیایی برای این پرتابه‌ها تعریف شده که باعث افزایش دقت آن‌ها در میدان نبرد می‌شود. ترکیب پرتابگر‌های گراد با این راکت‌های هدایت شونده بعلاوه سیستم‌های کنترل آتش دیجیتال و بهره بردن از پرنده‌های بدون سرنشین می‌تواند دقت و قدرت تخریب فوق العاده بالایی را در اختیار واحد‌های نیروی زمینی سپاه و ارتش قرار بدهد.
راکت‌های فجر ۵ هدایت شونده با کالیبر ۳۳۳ میلی متر نیز از جمله دیگر چهره‌های آشنا در این رونمایی بودند. راکت فجر از جمله قدیمی‌ترین سامانه‌های تولید ایران است که در طول چند دهه اخیر همواره تحت ارتقاء و به روز رسانی قرار گرفته و مدل هدایت شونده آن نیز چندی است که در مراسم‌های مختلف دفاعی رویت شده، سیستم‌های اپتیکی و اینرسیایی برای سری فجر ۵ توسعه پیدا کرده و دقت خوبی را برای ان‌ها به ارمغان آورده است.
دو راکت از سری فجر به رنگ سفید در انتهای سالن مشخص است - موشک ضد زره الماس و حامل آن در وسط تصویر و با دایره قرمز مشخص شده است
راکت فجر ۵ هدایت شونده بردی بیش از ۶۰ کیلومتر در مدل استاندارد داشته و وزن سر جنگی آن در حدود ۱۱۲ کیلوگرم است. این راکت می‌تواند با ترکش‌های خود شعاعی در حدود ۵۰۰ متر را پوشش دهد. در خصوص برد مدل‌های جدید فجر ۵ البته برآورد‌ها و ارقام متفاوتی مطرح شده و برخی از اطلاعات این امکان را مطرح می‌کند که ممکن است در برخی از مدل‌ها این عدد به ۱۵۰ تا ۱۹۰ کیلومتر هم رسیده باشد.
گزینه‌های جدید برای فرماندهان پیاده نظام
در حوزه پشتیبانی آتش و به صورت استاندارد وظیفه حمایت از یگان‌های پیاده در خط مقدم، عمدتا بر عهده واحد‌های توپخانه گلوله زنی یا راکتی است. ولی برای شرایط خاص و به منظور داشتن حداقلی از توان منحنی زنی، سیستم‌های خمپاره انداز یا برخی راکت انداز‌های سبک توسعه پیدا کرده و معمولا در سازمان رزم در اختیار فرماندهان پیاده در خط مقدم قرار می‌گیرند.
در مراسم رونمایی، برای اولین به صورت رسمی شاهد رونمایی از یک نوع مهمات خمپاره ۱۲۰ میلی متری به نام میعاد بودیم که این مهمات جدید از سیستم هدایت لیزری بهره می‌برد. اطلاعات خاصی در خصوص این سیستم جدید به غیر از کالیبر و سیستم هدایتی آن منتشر نشده، ولی میعاد ایرانی دارای شباهت‌هایی به مهمات روسی سری KM-۸ Gran دارد. این احتمال وجود دارد که به مانند سری کراسنوپول، نوعی الگوبرداری بین دو کشور در این طرح صورت گرفته باشد. مهمات روسی این کلاس دارای برد نهایی ۹ کیلومتر بوده و توان حمله از بالا به اهداف ثابت و متحرک را دارد.
گلوله خمپاره ۱۲۰ میلی متری میعاد
گلوله خمپاره KM-۸ Gran ساخت روسیه
اما سلاح جالب دیگر در این رونمایی، راکت سنگین فلق ۲ بود که البته با ظاهری متفاوت در این رونمایی حاضر شده بود. راکت فلق ۲ برای علاقمندان حوزه نظامی در ایران یک اسم آشناست. این پرتابه کوتاه برد با کالیبر ۳۳۳ میلی متر تنها ۱۰ کیلومتر برد داشته، ولی سر جنگی ۱۳۷ کیلوگرمی و در عین حال اندازه کوچک و قابلیت حمل ساده آن روی خودرو‌های تاکتیکی سبک این راکت را به یک گزینه ایده آل برای درگیری‌ها در فواصل نزدیک کرده است.
راکت فلق ۲ - مدل اولیه
راکت فلق ۲ در مدل جدید - به تفاوت‌ها در بخش انتهایی و نوک راکت دقت کنید
در مدل جدیدی که در رونمایی مشاهده کردیم، حداقل دو تغییر قابل توجه دیده می‌شود. اول اینکه در بخش انتهایی خروجی‌های گاز به شکل قبلی حذف شده و شاهد نصب بالک هستیم و در بخش نوک راکت نیز شاهد تغییر طراحی هستیم. به صورت کلی می‌توان گفت که طراحان در پرتابه جدید به دنبال افزایش دقت و ثابت در مسیر پروازی فلق ۲ بودند. این راکت از قدرت تخریبی خوبی برخوردار است و با افزایش دقت میزان اثر بخشی و قدرت تخریب آن بسیار بیشتر خواهد بود.
ضد زره معروف ایرانی با سر جنگی ویژه
در جریان مراسم مذکور، همچنین شاهد نمایش موشک الماس و نسل جدیدی از موشک‌های مشهور به کورنت بودیم. موشک الماس را می‌توان به عنوان پیشرفته‌ترین سلاح ضد زره حال حاضر نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد که از قابلیت "شلیک کن – فراموش کن" و حمله از بالا برخوردار بوده و هم مدل زمین و هم هوا پرتاب آن عملیاتی شده و برد ان نیز در حدود ۸ کیلومتر است.
اما شاید گزینه جالب‌تر در رونمایی امروز نسل جدید موشک ضد زره دهلاویه بود. این موشک ضد زره ایرانی که با الگو برداری از کورنت توسعه پیدا کرده، سالهاست که در کشور ما تولید و به نیرو‌های مسلح نیز تحویل شده است. مدل اولیه این موشک بردی در حدود ۵ کیلومتر دارد و از سیستم هدایت لیزری بهره می‌برد. اما به نظر می‌رسد که مدل جدیدتر این موشک نیز وارد خدمت شده است.
مراسم مربوط به نیروی زمینی سپاه در مدتی قبل - دو مدل موشک تحویلی به نیروی زمینی سپاه - نسل اولیه با فلش قرمز و موشک شبیه به ۹ M ۱۳۳ M-۲ با فلش زرد
مراسم رونمایی جدید وزارت دفاع - موشک‌های دهلاویه شبیه به مدل ۹ M ۱۳۳ M-۲ (مدل با برد ۸ کیلومتر) - به رنگ قرمز و زرد دقت کنید
موشک کورنت دارای مدلی با برد ۸ کیلومتر نیز هست که دارای تفاوت‌های ظاهری با مدل ۵ کیلومتری بوده و چندی پیش تصویری از مدل ۸ کیلومتری این موشک در ایران منتشر شد. حالا و در مراسم رونمایی وزارت دفاع، موشک ۸ کیلومتری با دو رنگ بدنه زرد و قرمز مشاهده شده است. رنگ قرمز برای موشک‌های ضد زره در ایران معمولا نشانه‌ای برای تسلیحات با سر جنگی ترموباریک است. این نوع سر جنگی برای نابود کردن سازه‌ها و از بین بردن نیرو‌های دشمن در فضا‌های بسته کاربرد دارد. تجربه درگیری سال‌های اخیر در منطقه غرب آسیا نشان داده که موشک‌های ضد زره در بحث هدف قرار دادن نیرو‌های پیاده دشمن، خصوصا در درون سنگر‌ها و یا ساختمان‌ها بسیار موثر خواهند بود.
مدلی که با رنگ زرد دیده می‌شود احتمالا مدل معمولی با سر جنگی ضد زره باشد. در هر دو مدل با توجه به برد بالا، یک فاصله امن برای کاربر و نیرو‌های به کارگیرنده ایجاد شده و از بسیاری از خطرات موجود برای تیم‌های ضد زره در میدان نبرد به دور خواهند بود. با این اوصاف، آنچه در این رونمایی شاهد بودیم باعث تقویت بیش از پیش واحد‌های توپخانه‌ای و ضد زره نیرو‌های مسلح خواهد شد و با توجه به اینکه این یگان‌ها پیش از این نیز جزو بخش‌های مهم و با قابلیت بالا در کشور ما بودند با تجربیات به دست آمده از نبرد و مقابله با گروهک‌های تروریستی همچون داعش در غرب آسیا، حالا شاهد استفاده از این تجربیات برای بهبود هر چه بیشتر محصولات جدید صنایع دفاعی کشورمان هستیم.
منبع: مشرق
اگر تمامی قطعات ساخت داخل باشد و مونتاژ نباشد
عالیست