فرصت‌ها و چالش‌های توسعه روابط تجاری با اوراسیا در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری با حضور رئیس سازمان توسعه تجارت، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، معاون فنی گمرک و یک کارشناس بازرگانی بررسی شد.
آقای علیرضا پیمان پاک رییس سازمان توسعه تجارت گفت: سه موضوع را از آغاز دولت تاکنون به ویژه در دو ماه اخیر دنبال کردیم؛ یکی از آن‌ها توسعه بازار بود. یعنی اینکه کالا و محصول ایرانی در بازارهای روسیه شناخته شود؛ به طور مثال ما پالایشگاه شیری داریم که در سطح آسیا، تَک است. هیئت‌های مختلف ایرانی و روسی طی ماه‌ها اخیر سفر‌هایی را به دو کشور داشته و مذاکراتی انجام داده اند.
مشکل اصلی بحث زیرساخت‌های رفت و آمدی است که هم اکنون نیز کامیون‌های ما در برخی مرزها، حدود ۷ تا ۸ روز معطل می‌مانند؛ در صورتی که مسیر دریای خزر را داریم و کشتی‌های رو‌رو، کانتینربر و حمل روغن و حمل سوخت به سمت روسیه باید مورد توجه قرار می‌گرفتند که طی ماه‌های اخیر به طور ویژه آن‌ها توجه شده و خود روس‌ها توافق کردند که تعدادی کشتی را خرید و اجاره کنند.
در مقابل ۶۰ تا ۷۰ ناوگان کشتیرانی روسیه، ناوگان کشتیرانی ایران با ۱۰ تا ۱۵ ناوگان، بسیار ناچیز است و ما باید آن را توسعه دهیم؛ همچنین ناوگان ریلی نیز باید توسعه یابد. هند و کشورهای حوزه خلیج فارس مذاکراتی را انجام داده تا حدود سه تا چهار میلیون تن انتقال کالا به روسیه را انجام دهند.
بانک مرکزی نیز باید مذاکراتی را انجام دهد تا در روسیه و کشورهای قزاقستان، ترکمنستان و قرقیزستان اقداماتی انجام شود که انتقال ارز به راحتی صورت گیرد. همچنین صادرات نباید به بهانه تنظیم بازار داخلی آسیب ببیند؛ زیرا صادرکننده چندین ماه برای کسب بازار صادراتی مذاکره کرده، اما در عین حال دولت و حکومت هم باید نیاز داخلی را تامین کند یعنی باید سازوکاری طراحی کنیم که تولید برای صادرات صورت گیرد.
آقای مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گفت: صادرات ایران فقط به خود روسیه حدود ۱.۲ میلیارد دلار است؛ حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار در قزاقستان حدود ۳۵۰ میلیون دلار به ارمنستان و عدد ناچیزی هم به قرقیزستان صادرات داریم. خارج از بحران روسیه و ایران توانایی ما جهت صادرات به روسیه به علت اینکه تمرکز ما روی کالا‌های اساسی هدف روسیه و قزاقستان است امکان پذیر خواهد بود.
باید اقدام جدی در افزایش استانداردها صورت گیرد؛ در موضوع مشکل صادرات فلفل دلمه ای، شرکت ناظر روسی که به ایران آمد و بازدید‌هایی از مازندران و تبریز و اصفهان داشت، تایید کرد که غیر از هلند، در جای دیگری چنین امکاناتی نیست. یعنی اگر مسئولان در قرنطینه و بحث های نظارتی جهت صادرات دقت کنند، به راحتی می‌توان صادرات را به روسیه را هم دو برابر کرد.
بخش قرنطینه و نظارت استاندارد ما باید دقت خود را افزایش دهد تا توانایی صادرات به این کشور‌ها به خصوص قزاقستان و ازبکستان را افزایش دهیم؛ این دو کشور به ترتیب ۱۹ میلیون و ۳۵ میلیون نفر جمعیت دارند که توانایی خرید آن‌ها هم بالاست.
در خصوص صادرات مصالح ساختمانی و تولیدات دانش بنیان به خصوص به قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان فضا‌های بسیار خوبی فراهم است و بدون بحران روسیه و اوکراین نیز توانمندی افزایش صادرات به این کشور‌ها را داریم. یکی از این زیرساخت‌ها به طور مثال عبور و مرور است؛ پل آستارا حدود ۵۰ سال است که قرار شده ساخته شود و با پیگیری وزارت خارجه و وزیر راه در سفر‌های اخیر به آذربایجان، از یک ماه پیش، ساخت پل دوم آغاز شد. روزانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کامیون از این مسیر عبور می‌کند که اگر پل دوم ساخته شود، امکان تردد ۸۰۰ تا ۹۰۰ کامیون در روز نیز وجود خواهد داشت.
یکی از مشکلات ما در مورد کریدور شمال جنوب راه آهن آستارا رشت بود که تکمیل نشده و می‌توان آن را هم شکل داد تا صادرات را افزایش دهیم. هم اکنون فقط دو هزار واگن باربری که محصولات ما را به تاجیکستان منتقل کند، کم داریم.
باید توجه شود که تمام اقدامات ایران برای افزایش تجارت با کشورهای اوراسیا قبل از شروع بحران روسیه و اوکراین آغاز شده و ارتباطی به این بحران ندارد. کشورهای عضو اوراسیا که راهی به دریای خزر ندارند، مذاکراتی را برای ساخت انبار در ایران و ترانزیت کالا از مسیر ایران انجام دادند؛ البته قرار نیست زمینی به این کشور‌ها واگذار شود بلکه اجاره داده می‌شود.
آقای جواد معصومی کارشناس حوزه بازرگانی گفت: در حوزه زیرساخت‌ها فعالیت‌های خوبی در حال صورت گرفتن است؛ اما علاوه بر آن ها، باید توجه کنیم که بخش خصوصی ما در حوزه صادرات، قدرتمند نیست و نیازمند کمک در حوزه‌های مختلف نرم افزاری و سخت افزاری است. در حوزه گزارش‌های مربوط به توسعه صادرات آگاهی‌های لازم در مورد بازار هدف به تولیدکنندگان داده شود.
بانک ها واسطه میان دو طرف هستند و دعوای تجاری ایجاد نمی شود؛ اما در خصوص ایران، سازمان توسعه تجارت سعی کرده تا صندوق توسعه ضمانت را وارد این فرآیند کند تا این نقش را ایفا کند که به نظر نمی رسد کفایت داشته باشد. باید نهادسازی در این زمینه داشته باشیم مثلا کشت فراسرزمینی در دنیا به صورت شرکت های متعدد مدیریت می شود.
آقای فرود عسکری معاون فنی گمرگ ایران نیز گفت: گمرکات انزلی و نوشهر، گلستان، اینچه برون، لطف آباد و سایر گمرکات هم مرز با کشورهای اوراسیا، از نظر منابع انسانی وضعیت خوبی دارد و در سطح اداره کل هستند. تعدادی از آن ها مجهز به دستگاه های ایکس ری هستند و امکانات تخلیه و بارگیری خوبی هم دارند.
آمادگی داریم با افزایش ساعات کاری، خدمات خوبی را ارائه دهیم و تبادل اطلاعات با کشورهایی مثل ترکیه را به روز کردیم. به دنبال مکانیزه کردن این اقدامات هستیم تا از شیوه سنتی عبور کنیم به سمت ارتباطات الکترونیکی برویم.
تغییرات مداوم مقررات صادرات و واردات، بازارهای هدف با مشکلاتی مواجه کرده و باید ثبات در مقررات داشته باشیم. نباید ممنوعیت صادراتی داشته باشیم و برای تنظیم بازار داخلی، باید عوارض صادراتی وضع کنیم نه این که ممنوع کنیم.