علم جنبه‌های مختلفی دارد، اما یکی از مهمترین جنبه‌های آن موضوع چشم پزشکی و البته روانشناسی است. محققان برای آشنایی بیشتر با بدن انسان و آنچه در این دنیای بزرگ می‌گذرد، تحقیقات خود را روی مغز و عملکرد اعضای بدن متمرکز کردند. در این گزارش به بررسی تعدادی از یافته‌های محققان درباره چشم و فرآیند خواب دیدن می‌پردازیم.
چرا در هنگام تب، کابوس می‌بینیم؟
افزایش دمای بدن بر نحوه عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد و درنتیجه فرد کابوس می‌بیند.
دما بر نحوه عملکرد مغز انسان تأثیر می‌گذارد و تب می‌تواند باعث توهمات بیداری، تصاویر زنده و کابوس شود. مصرف بیش از اندازه خوراکی و غذا‌های تند می‌تواند منجر به کابوس شود چراکه دمای بدن را بالا می‌برند. دمای بدن انسان در طول روز متفاوت است. دمای بدن درست قبل از به خواب رفتن در پایین‌ترین حالت قرار دارد. کنترل دمای بدن طی خواب حرکت سریع چشم که اکثر رویا‌ها در این مرحله اتفاق می‌افتد، بسیار ضعیف است.
خواب همراه با حرکات سریع چشم یکی از مراحل خواب در پستانداران است که در آن بدن در حالت خواب عمیق به سر می‌برد، اما واکنش مغز در حالت بیداری است؛ بنابراین وقتی فرد تب می‌کند دمای بدنش بسیار بالاتر از حد طبیعی در هنگام خواب حرکت سریع چشم می‌شود. این امر منجر به فعالیت بیش از اندازه در مغز شده و بدین‌ترتیب فرد خواب‌های ترسناک و واقعی می‌بیند.
آیا افراد نابینا خواب می‌بینند؟
افراد نابینا، درست مانند ساعت بیداری خود، صدا‌ها و بو‌های بیشتری را در خواب تجربه می‌کنند.
افرادی که نابینا به دنیا می‌آیند یا در اوایل زندگی (پیش از پنج یا هفت سالگی) نابینا می‌شوند، در خواب تصاویر بصری نمی‌بینند. افرادی که در سنین بالاتر بینایی خود را از دست می‌دهند، معمولاً تصاویر بصری را در خواب می‌بینند، البته مقدار آن کمتر از میزانی است که افراد بینا تجربه می‌کنند.
نتایج مطالعات دانشمندان دانمارکی نشان می‌دهد هرچه مدت زمان نابینایی فرد بیشتر باشد، احتمال خواب دیدن به شکل بصری کاهش می‌یابد. با این حال افرادی که به صورت مادرزادی نابینا به دنیا می‌آیند، خواب‌های تصویری نمی‌بینند. درواقع رویا‌های این افراد بیشتر حاوی اجزای شنیداری، بویایی، چشایی و لمسی است.
آیا افراد نابینا دچار توهم می‌شوند؟
افراد نابینا و کم‌بینا بیش از افراد معمولی دچار توهم بینایی می‌شوند.
توهم بیشتر در افراد نابینا، کم‌بینا و دچار اختلالات بینایی دیده می‌شود. درواقع حدود ۱۵ درصد از افراد کم‌بینا و نابینا به سندروم چارلز بنت مبتلا می‌شوند، اختلالی رایج در افرادی که از مشکلات بینایی رنج می‌برند. یک طبیعت‌شناسی سوئدی به نام چارلز بنت در قرن هجدهم میلادی برای نخستین بار این سندروم را تعریف کرد، پدربزرگ وی نیز این پدیده را تجربه کرده بود.
در یک چشم سالم، عصب بینایی مانند اتصالات پهنای باند به کار با داده‌های زیاد عادت دارد. وقتی بینایی کم می‌شود یا از بین می‌رود، اعصاب موجود در قشر بینایی کاری برای انجام دادن ندارند. این در حالی است که قشر بینایی یاد می‌گیرد نقاط کور میدان بینایی را به صورت خودکار پر کند.
این مکانیسم در مبتلایان به سندروم چارلز بنت حالت حادتری پیدا می‌کند. به عبارت دیگر قشر بینایی که حالا کاری برای انجام دادن ندارد، نقاط کور میدان بینایی را (که در افراد کم‌بینا و نابینا بسیار زیاد است) با توهم‌های بینایی متحیرکننده پر می‌کند.
علل کابوس دیدن در دوران افسردگی چیست؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی از دارو‌های ضدافسردگی باعث افزایش رویا دیدن در افراد می‌شود.
افرادی که از افسردگی رنج می‌برند از الگو‌های خواب غیرمعمول دارند. این افراد اغلب با سرعت بیشتری وارد فاز «حرکت تند چشم در خواب» یا «آر‌ای ام» می‌شوند؛ مرحله‌ای که احتمال خواب دیدن در آن بیشتر است.
در این مرحله از خواب، تعداد حرکات چشم در واحد زمان نیز بیشتر است، همچنین ضربان قلب نیز تندتر می‌شود و میزان سوخت و ساز مغز به اندازه زمان بیداری می‌رسد.
از سوی دیگر معمولاً افراد مبتلا به افسردگی در طول شب به طور مکرر از خواب بیدار شوند، بنابراین بیشتر از دیگران رویا‌هایی را که می‌بینند، به یاد می‌آورند. تحقیقات علمی نشان می‌دهد که دارو‌های افسردگی می‌تواند فراوانی کابوس‌ها را افزایش دهد.
چرا عنبیه چشم رنگی است؟
رنگ چشمان تمامی انسان‌ها در ابتدا قهوه‌ای تیره بوده، اما یک جهش ژنتیکی باعث شد که رنگدانه‌های ملانین قسمت جلویی عنبیه برخی از افراد از بین برود.
عملکرد عنبیه چشم محدود کردن میزان نوری است که از طریق عدسی به شبکیه چشم وارد می‌شود. عنبیه با رنگدانه‌های ملانین پوشانده شده تا مات باشد، مقدار رنگدانه‌ها در افراد مختلف، متفاوت است. ملانین باعث می‌شود رنگ چشم‌ها قهوه‌ای تیره شود.
درواقع حدود ۱۰ هزار سال پیش رنگ چشم تمام انسانی‌ها قهوه‌ای تیره بود، سپس یک جهش ژنتیکی باعث غیرفعال شدن رنگدانه‌های قسمت جلویی عنبیه شد. در این حالت نور به تار سلول‌های استرومایی زیرین رسیده و سپس رنگ آبی بازتابانده می‌شود. سبز، خاکستری و زیتونی نیز رنگ‌های متمایل به آبی هستند.
چرا در خواب تکان می‌خوریم؟
تکان ناگهانی در خواب زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در حالت خواب و بیداری قرار دارد.
وقتی رؤیا دیدن خواب را متوقف می‌کند، امکان رخ دادن هرگونه فعالیت عجیب و غریب مغزی و بدنی وجود دارد. انقباض در خواب یا تکان ناگهانی در خواب نوعی «پرش میوکلونیک»، اسپاسم غیرارادی است که باعث انقباض سریع و شل شدن برخی عضلات می‌شود. پرش میوکلونیک با نام‌های دیگری، چون «شروع خواب»، «انقباض خواب‌آور» یا «تکان خواب‌آور» نیز شناخته می‌شود.
این پدیده همزمان با حالت انتقالی بین بیداری و خواب اتفاق می‌افتد که بازه زمانی جالبی برای رخ دادن انواع اتفاقات عجیب و غریب به شمار می‌رود. این تکان‌های ناگهانی در برخی موارد به رؤیا‌هایی که فرد در حال پرواز کردن یا افتادن از بلندی است، مرتبط می‌شود و معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در خواب با زمین برخورد می‌کند. در برخی موارد نیز افراد تکان‌های ناگهانی را در آستانه خواب تجربه می‌کنند که باعث بیدار شدن فرد می‌شود.
منبع: آنا