شهرستان اسلام‌آبادغرب از روزگاران گذشته تاکنون از پربارترین مراکز کشاورزی و فرهنگی غرب کشور شاهد رخداد‌های تاریخی بسیاری بوده و طبق متون ثبت شده‌ی «اصطخری» در «مسالک‌الممالک» و نیز تالیفات «حمداله مستوفی» نخستین بنای این سرزمین به دوران ماد‌ها بازمی‌گردد.
«مندلی» اولین نامی است که اسلام آباد غرب از دوران ماد‌ها تا زمان حکومت ساسانیان به آن شهرت یافت و در دوران اسلامی، به «هارون‌آباد» تغییر نام و شهرت یافته است. شهری که بنای آن را به خلیفه وقت عباسی «هارون‌الرشید»، در سال‌های ۱۴۸ تا ۱۹۳ هجری قمری، نسبت می‌دهند.
در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی شهر هارون آباد به شاه آباد تغییر نام یافت و این شهر یکی از مراکز ایلات بزرگ غرب کشور به نام ایل بزرگ کلهر قرار گرفت و سرانجام شهر شاه آباد در سال ۱۳۵۷ مقارن با پیروزی شکوهمند وغرور آفرین انقلاب آسلامی به اسلام آباد غرب تغییر نام داد.
طبق کاوش‌های انجام شده توسط «محمد کردوانی» در سال ۱۳۴۶ هجری شمسی، شهر اسلام آباد غرب ارزش فراوانی به دلیل موقعیت استراتژی آن در جاده خراسان دارا و به عنوان یک شاهراهی از دوران کهن تا به عصر حاضر، یک مسیر مواصلاتی برای دشت‌های «بین‌النهرین» و «خوزستان» با قلل مرتفع کوه‌های «زاگرس» و فلات ایران در نظر گرفته شده است.
طبق گفته باستان شناسان شهر اسلام‌آباد غرب در سال‌های متمادی قبل از میلاد، یکی از اصلی‌ترین مراکز تجاری بوده است.
از دوره نوسنگی پیش از سفال یعنی ۱۰ هزار سال پیش مردم در این مکان می‌زیسته اند. ساکنان اسلام آباد همگام با دیگر مردمان کوهستان زاگرس در مراحل آغازین زندگی یکجا نشینی و اهلی کردن حیواناتی، چون گوسفند و بز و آغاز کشت گیاهانی، چون گندم و جو مشارکت داشته اند.
ویژگی‌های اجتماعی
مردم شهرستان اسلام آباد غرب به زبان کُردی کلهری تکلم می‌کنند و اهالی این منطقه مسلمان و پیرو دین اسلام و مذهب شیعه هستند.
وجود ۲۹۰ اثر تاریخی در شهرستان اسلام آباد غرب
شهرستان اسلام آباد غرب در مجموع ۲۹۰ اثر تاریخی دارد که از مهم‌ترین این آثار می‌توان تپه چغا گاوانه، آتشکده شیان، قلعه شیان، آتشکده میل میلگه، بنای ساسانی فیروزآباد شهرقیل منصوری نام برد.
تپه چغاگاوانه
تپه چغاگاوانه با ارتفاعی حدود ۲۵ متر در وسط شهر اسلام آباد غرب بین خانه‌های مسکونی در شمال رودخانه برف آباد قرار دارد که ۹ قسمت از ۱۰ قسمت تپه ضمن خیابان کشی و خانه سازی از بین رفته است.
در کاوش‌های انجام شده در تپه ۲ طبقه مختلف پیدا شده که حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال با هم اختلاف زمانی دارند و ساختمان هر ۲طبقه با خشت خام بنا شده و تنها بر حسب ضرورت گاهی از آجر برای کف اتاق‌ها و پلکان‌ها استفاده کرده اند، اتاق‌های طبقه اول وابسته به طبقه پایینی بود.
طبق ظاهر این بنا ساکنان طبقه اول با اندک دخل و تصرفی از اتاق‌های طبقه بالا استفاده کرده اند. از نظر اصول فنی ساختمان طبقه دوم پیشرفته‌تر از طبقه اول است. ساختمان با ۴۵ درجه انحراف در جهت شمالی – جنوبی پی ریزی شده، دیوار‌های آن‌ها با روکشی از گچ است، ولی در طبقه دوم در برخی از دیوار‌ها به جای گچ رنگ قرمز را ترکیبی از گل اّخرا مورد استفاده قرار داده اند. در مرکز هر طبقه اتاق بزرگی با پنج درگاه ورودی وجود دارد. این اتاق‌ها در طبقه اول یک درگاه بیشتر وجود ندارد.
در مرکز تپه یا شهر باستانی که محل سکونت حاکم یا سلطان بود حفاری صورت گرفته است، زیرا یک عدد تیغه مفرغی با خط میخی بابلی در قسمت شرقی تپه در طبقه اول به دست آمده که روی آن «کاخ دای» نوشته شده است که کلمه دای آخر نام صاحب کاخ است.
گویا قسمت غربی این تپه مرکز کار‌های اداری و صنعتی و قسمت شرقی محل سکونت بوده است. ساکنان طبقه اول دو کوره سفالگری احداث کردند که در نوع خود قابل توجه است. در کف یکی از اتاق‌ها تعدادی لوح گلی با خط میخی بابلی بدست آمده تعدادی از آن‌ها حرارت دیده و تعدادی هم خام بودند.
در اتاق مذکور مجسمه سفالی حیوانی شبیه گرگ به طول ۴ سانتیمتر و مجسمه سفالین کوچک دیگری احتمالاً کریشنا به طول ۷ سانتیمتر و یک پیکان مفرغی به طول ۶ سانتیمتر و یک آویز طلا به نقش خورشید و یک مهر استوانه‌ای با سه ردیف خط میخی بابلی مربوط به هزاره دوم ق. م پیدا شده که بر روی آن نقش زنی با لباس چین دار بلند و کلاه مدور که در برابر یکی از خدایان ایستاده و خدای مزبور دارای لباس بلند و بر روی چهار پایه نشسته است. متن نوشته مهر چنین است: «سامی توم دختر تالری خدمتگزار خدای اداد»
آثار سوختگی سراسری در روی تپه باید ناشی از حملات آشوریان باشد که گویا شهر خالی از سکنه و مردم بوده در زمان حملات آشوریان احتمالاً از حمله آگاه بودند.
اشیاء به دست آمده با اشیاء شوش شباهت فراوان دارد و ظروف سفالین با سفال‌های لرستان متعلق به قوم کاسی مقایسه می‌شود. در کل تمدن چغاگاوانه با در نظر گرفتن جوانب مختلف با تمدن عیلام گرایش بیشتری دارد که نمونه آن کشف چند مجسمه عیلامی (الهه کریشنا) دلیل بر این مدعا است.
آتشکده شیان
این آتشکده در سه کیلومتری روستای قلعه شیان از توابع دهستان شیان، بخش حمیل، شهرستان اسلام آباد غرب واقع شده که در سال ۱۳۸۴ توسط هیأتی از سوی سازمان میراث فرهنگی با هدف نجات بخشی از آثار تاریخی محدوده سد مخزنی شیان مورد کاوش قرار گرفت.
آتشکده مورد بحث به ابعاد ۵/۱۴ × ۵ / ۱۴ متر است که با استفاده از مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده و این چهارتاقی همانند سایر چهارتاقی‌های هم عصر خود از چهار پایه مکعب مستطیل جدا از هم تشکیل شده که در زمان خود تاق‌هایی از ۲ سو آن‌ها را به یکدیگر مرتبط کرده و گنبدی مدور اجزاء این مجموعه را به هم پیوند داده است.
در محل تلاقی اجزای داخلی این پایه ها، گوشه‌هایی به طول و عرض متوسط ۷۰ سانتیمتر ایجاد شده که در سطوح بالاتر، در داخل آن‌ها گوشوارهی پایه گنبد قرار گرفته است، در داخل فضای چهارتاقی، سکویی به ابعاد ۱۵/ ۳ × ۱۵/۳ متر، تعدادی پایه‌ی گچی با تزئینات قاشقی و صندوقچه‌های گچی وجود دارد.
در حد فاصل پایه ها، ورودی‌هایی در چهار جهت اصلی قرار دارد که همانند بسیاری از چهارتاقی‌های دوره ساسانی به راهرو طواف پشت جرز‌ها مرتبط می‌شوند.
در ضلع شمالی این چهارتاقی، اتاقی به ابعاد ۵/۱۴ × ۷۵/۳ قرار دارد، به عقیده کاوشگر این آتشکده طی چهار مرحله ساخته شده که مرحله اول تا سوم متعلق به دوره ساسانی و مرحله چهارم مربوط به اوایل دوره اسلامی است.
آتشکده میل میله گه
چهارتاقی معروف به میل میله گه در روستای سیاه سیاه میله گه باباخان از توابع دهستان حومه جنوبی بخش مرکزی شهرستان اسلام آباد غرب واقع شده است.
این چهار تاقی به فاصله ۱۰۰ متری شرق روستای مذکور و بر فراز پشته‌ای کم ارتفاع از سنگ‌های ماسه ای، مشرف به زمین‌های کشاورزی پست اطراف ساخته شده است. این چهار تاقی یکی از آتشکده‌های دوره ساسانی است که همانند بسیاری از آتشکده‌های آن زمان با مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است.
چهارتاقی مذکور که هسته اصلی باقی مانده از بنای بزرگتری است، متشکل از چهار جرز سنگی در ابعاد مختلف است که پیرامون آن را راهرو طوافی احاطه کرده است. در داخل این آتشکده سکویی جهت قرار گرفتن آتشدان و تعدادی پایه گچی و سنگی قرار دارد که در نوع خود منحصر به فرد هستند.
از آثار مذهبی تاریخی این منطقه نیز می‌توان به امامزاده حسن (ع)، امامزاده عباسعلی (ع)، امامزاده علی اکبر (ع)، امامزاده قاضی الکیا (قاضیوند) اشاره کرد.
روستای سراب هرسم هدف گردشگری شهرستان اسلام آباد غرب
روستای سراب هرسم در ۳۵ کیلومتری شهر اسلام آباد غرب و ۹۰ کیلومتری کرمانشاه واقع شده و دارای آب و هوای معتدل و خشک است.
مردم روستای سراب هرسم به زبان کردی و گویش زنگنه سخن می‌گویند و مسلمان و پیرو مذهب تشیع هستند که این روستای بسیار زیبا با جاذبه‌های طبیعی و جذاب در دامنه‌ی کوهستان واقع شده است.
فضا‌های داخل روستا و پیرامون آن جلوه گاه مناظر بدیع و شورانگیز است که در ۱۵ کیلومتری روستا، بنای زیارتگاهی موسوم به امامزاده حسن وجود دارد. اطراف این بنا بسیار سرسبز و زیبا است.
سراب شرف آباد
سراب شرف آباد اسلام آبادغرب یک چشمه طبیعی است که اکنون با ساختمان‌ها و فنس‌ها و دیوار‌های سنگی محاصره شده یکی از زیبا‌ترین مناطق تفریحی اسلام آباد غرب است و وجود درختان سرسبز متراکم هر مسافری را به
خود جذب کرده است.
گلال سیاه
ارتفاعات جنوبی شهر اسلام آبادغرب موسوم به (گلال سیاه) پوشیده از جنگل‌های با ارزش بلوط و کوهستان‌های زیبایی است، زمینه فعالیت‌های گردشگری را در منطقه فراهم آورده که این طبیعت زیبا از گردنه قلاجه اسلام آبادغرب تا بخش گواور از توابع شهرستان گیلانغرب، هرساله در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز پذیرای گردشگران بومی و غیربومی زیادی است.
از صنایع دستی شهرستان اسلام آباد غرب می‌توان به موج بافی (رختخواب پیچ)، قالی بافی، چیخ بافی، نمد مالی، موزاییک کاری، معرق کاری، منبت، گیوه بافی و طراحی فرش اشاره کرد.
بیش از ۱۲۰ هزار مسافر نوروزی به اسلام آباد غرب سفر کردند
فرماندار شهرستان اسلام آباد غرب گفت: از ابتدای تعطیلات نوروز تاهشتم فروردین ماه جاری بیش از ۱۲۰ هزار مسافر نوروزی از اماکن تفریحی و گردشگری این شهرستان دیدن کردند.
جهانبخش حیدری با اشاره به آمادگی تمامی دستگا‌های شهرستان جهت استقبال از مسافران نوروزی، گفت: از ابتدای تعطیلات تاکنون یک هزار و ۲۰۰ مسافر نوروزی در هفت محل، اسکان یافتند.
عملکرد اسلام آباد غرب در پذیرایی از مسافران نوروزی مطلوب است
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه نیز عملکرد ستاد نوروزی اسلام آبادغرب را مطلوب ارزیابی کرد و گفت: آمادگی دستگاه‌های این شهرستان برای استقبال از مسافران نوروزی در سطح خوبی قرار دارد و این می‌تواند رضایت مسافران نوروزی را به همراه داشه باشد.
منوچهر فخری گفت: ادارات کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و راهداری وحمل و نقل جاده‌ای استان کرمانشاه در نصب بیلبورد‌های تبلیغاتی در مبادی ورودی استان برای تبلیغات و معرفی جاذبه‌های گردشگری استان اهتمام بیشتری داشته باشند.