کارخانجات پارافین سازی کشور، نیازمند دریافت ماده‌ای به نام «اسلک وکس» از پالایشگاه‌های روغن سازی هستند؛ این پالایشگاه‌ها نیز، ماده اولیه خود به نام «لوبکات» را از پالایشگاه‌های اصلی نفت دریافت می‌کنند. تعاونی پارافین سازان، عقیده دارد که نرخ ماده اولیه این صنایع، باید متناسب با نرخ خوراکی باشد که روغن سازان از پالایشگاه‌های اصلی نفت تحویل می‌گیرند؛ ضمن آن که عرضه «اسلک وکس» از سوی آن‌ها در بورس کالا را هم کافی نمی‌دانند.
آقای سعید مداح مروج مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، به سوالات زیر درباره تامین خوراک واحدهای پارافین سازی به عنوان صنایع پایین دستی پالایشگاه‌های نفت، پاسخ داد:
باشگاه خبرنگاران جوان: آیا در فرآیند تولید ماده اولیه واحدهای روغن سازی که واسطه‌ای میان پارافین سازان و پالایشگاه‌های نفت هستند، یارانه‌ای وجود دارد؟
مداح مروج: خوراک واحدهای روغن سازی از طریق پالایشگاه‌های نفت تامین می‌شود که نفت خام را به صورت امانی، به قیمت ۹۵ درصد فوب خلیج فارس از دولت می‌گیرند و ۵ درصد تخفیف دارند. پالایشگاه‌ها موظف هستند که نفت خام را تبدیل به فرآورده‌های نفتی شامل بنزین، نفتِ گاز، نفت سفید، نفت کوره، سوخت هواپیما و گاز مایع کنند.
این ۶ فرآورده، ۸۵ تا ۹۰ درصد از تولید را به خود اختصاص می‌دهند و پالایشگاه‌ها باید آن‌ها مستقیما به دولت تحویل دهند. از این درصد باقی مانده، تقریبا ۶ درصد مربوط به ضایعات است و ۶ درصد دیگر باقی می‌ماند که شامل موادی مثل روغن خام سبک و سنگین مورد نیاز واحدهای روغن سازی از جمله بهران، سپاهان، پارس و ایرانول و برش وکیوم باتوم برای تولید قیر از جمله قیر تهاتری می‌شود.
عرضه‌ها با مبنای قیمت‌های بین المللی فوب خلیج فارس در بورس صورت می‌گیرد و در این فرآیند، هیچ یارانه‌ای پرداخت نمی‌شود. ۵ درصد تخفیفی که دولت می‌پردازد هم، فقط با هدف تامین فرآورده‌های نفتی مورد نیاز کشور در شرایط تحریمی انجام می‌شود. حتی گازی که به عنوان سوخت استفاده می‌کنند، با قیمت‌های بالاتر از قیمت یارانه‌ای و بر مبنای فوب خلیج فارس است.
باشگاه خبرنگاران جوان: پارافین سازان با استناد به مصوبات کارگروه تنظیم بازار، مدعی هستند که نرخ خوراک پالایشگاه‌های نفت، باید به صنایع پایین دستی هم تسری پیدا کند؛ اما در مرحله واسطه‌ای یعنی روغن سازی، این تسری متوقف می‌شود. آیا تایید می‌کنید؟
مداح مروج: کارگروه تنظیم بازار مکلف است که میزان تولید، توزیع و صادرات را مشخص کند و چون مبنای محاسبات فوب خلیج فارس است، فرآورده‌ها نیز باید بر اساس فوب خلیج فارس محاسبه شود. نمی‌توان یک طرف فرآیند را بر مبنای نرخ‌های بین المللی و فوب خلیج فارس و یک طرف دیگر را بر مبنای قیمت‌های داخلی و ریال محاسبه کرد. اگر قرار باشد به ریال تبدیل شود، در قالب سامانه‌های سنا و نیما یا نرخ ارز بانک مرکزی انجام می‌شود.
باشگاه خبرنگاران جوان: پالایش و پخش در برابر رسیدن «لوبکات» تولیدی در پالایشگاه‌های نفت به انتهای زنجیره ارزش و جلوگیری از نیمه‌خام‌فروشی، چه وظیفه‌ای دارد؟
مداح مروج: ما در پالایش و پخش، وظیفه نظارتی نداریم؛ بلکه وظیفه ما تامین سوخت مورد نیاز کشور به صورت دریافت خوراک، تولید فرآورده، انبارش و توزیع آن است.
واحدهای روغن سازی در سال، ۹۰۰ هزارتن بیشتر نیاز به برش روغن سبک و سنگین ندارند که به صورت محصول نهایی، تولید و در کشور توزیع می‌شود؛ اما پالایشگاه‌های نفت، یک میلیون و ۸۰۰ هزارتن از این مواد را در اختیارشان قرار می‌دهند. این برش‌ها از سوی پالایشگاه‌هایی مثل تهران، اصفهان، بندرعباس، آبادان و ... تولید می‌شود.
علت این که دو برابر نیاز داخلی ماده اولیه به روغن سازان تحویل می‌شود، این است که فرآورده‌های نهایی آن‌ها، باید از ماده اولیه‌ای که با مبنای قیمت‌های بین المللی یا فوب خلیج فارس تولید می‌شود، وارد بازاری شود که مبنای آن ریال است؛ یعنی، باید توجه شود که روغن سازان، ماده اولیه را بر اساس فوب خلیج فارس از پالایشگاه‌های نفت دریافت می‌کنند، اما باید روغن‌های موتور بنزینی و دیزلی را بر اساس ریال وارد بازار داخل کنند.
پالایشگاه‌های روغن سازی، همچنین باید یکسری مکمل یا ادتیو را از خارج وارد کنند تا محصولات نهایی تولید شود که واردات آن‌ها، نیاز به صرف ارز و توجه به قیمت‌های بین المللی دارد؛ یعنی، یک فاصله بزرگی بین بازار قیمت‌های بین المللی و قیمت‌های ریالی ایجاد می‌شود که دولت برای کمک در این مورد، اجازه داده تا روغن سازان، بخشی از تولیداتشان را به صورت مستقیم صادر کنند.
بخشی از تولید روغن سازان صرف صادرات می‌شود؛ اما وزارت نفت و پالایش و پخش، متولی تنظیم بازار و صادرات نیست. در کارگروه تنظیم بازار، نمایندگان شرکت‌های خصوصی پایین دستی، پالایشگاه‌های روغن سازی، وزارت نفت و حتی نهاد‌های نظارتی مثل دیوان محسبات حضور دارند؛ این که محصولات روغن سازان با قیمت بالاتر به مصرف کننده نهایی می‌رسد، مربوط به بخش تولید و کمبود مواد اولیه نیست، بلکه به وجود واسطه‌ها بر می‌گردد.
روغن سازان محصولات جانبی از جمله اسلک وکس به عنوان ماده اولیه صنایع پارافین سازی را تولید می‌کنند؛ اگر این را هم صادر می‌کنند، متولی این موضوع پالایش و پخش نیست؛ بلکه متولی آن، ستاد تنظیم بازار و سازمان‌های نظارتی هستند.
طبق اعلام تعاونی پارافین سازان، از ۱۲۰ کارخانه پارافین سازی، فقط ۳۰ کارخانه تعطیل نشده اند که آن‌ها نیز به صورت نیمه فعال هستند.