مسئله سیب و صادرات آن موضوعی است که هر سال زمستان از سر نوشته شده و کشاورزان و صادرکنندگان را با چالش‌های اساسی روبرو می‌کند. این در حالی است که مسئولان نه تنها چاره‌ای اساسی برای این مشکل ندارند بلکه با وعده‌های ناتمام و بی نتیجه سعی در ساده‌انگاری این مسئله مهم دارند.
در این‌میان آذربایجان‌غربی با تولید افزون بر یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن و تامین ۳۰ درصد از سیب کشور، قطب اول تولید این محصول در کشور به شمار می‌رود. حال آن که کشاورزان استان هرساله علاوه بر تلاش در راستای افزایش میزان و کیفیت تولید، با چالش‌هایی، چون افزایش قیمت سموم، کود‌های شیمیایی، مواد مغذی و دیگر مواد اولیه روبرو هستند.
این در حالی است که هیچ‌گونه بازاریابی صحیحی در راستای صادرات محصولات دپو شده در سردخانجات انجام نشده و در سال‌های اخیر سیب ایران به خصوص آذربایجان‌غربی سهم اندکی از بازار‌های جهانی را به خود اختصاص داده است.
سال گذشته بیش از یک میلیون تن سیب توسط کشاورزان آذربایجان‌غربی تولید شده بود که حدود ۸۰۰ هزار تن از این سیب در سردخانجات استان دپو شدند.
در راستای مطلع شدن از چگونگی تولید سیب تا برداشت و صادرات این‌محصول به سراغ کشاورزان و مسئولان رفتیم تا شنوای سخنان آن‌ها باشیم.
«ولی» باغداری که به گفته خودش سال گذشته ۸۰ تن سیب خود را تحویل کارخانه‌ها داده و یا خوراک گاو و گوسفندانش کرده، می‌گوید: سال قبل ۵۰ تن سیب قرمز و ۳۰ تن سیب زرد در سردخانه داشتم که به امید بازار بهتر و صادرات منتظر مشتری بودم و امید داشتم در بازار‌های عیدانه به فروش برسانم، اما تمام سیب‌هایم فاسد شد.
او گفت: سال گذشته تمام سیب‌هایم را با دستگاه‌های لازم سورت و بسته‌بندی کرده بودم، اما تعطیلی کرونایی بازار‌های داخلی و نبود زیرساخت‌های مناسب صادراتی تمام سیب‌هایم را فاسد کرد.
این‌کشاورز می گوید: هزینه‌های نظیر سردخانه، سموم و کود‌های و ریز مغذی ها، کارگر، جعبه و دیگر موارد را از جیب خودم داده‌ام و ریالی درآمد مازاد نداشته‌ام.
ولی می‌گوید: امسال نیز از ابتدای سال به سختی در جهت تامین هزینه‌های رسیدگی به باغات برآمدم تا سیبی با کیفیت تولید کنم، اما تغییرات اقلیمی و گرمای بیش از حد تابستان باعث زودتر رسیدن سیب‌ها شده و باد‌های موسمی شهریورماه هم یک سوم سیب‌هایمان را به صورت زیردرختی روانه کارخانه‌ها کرد.
او گفت: باقی مانده سیب‌ها را برداشت کرده و قادر به دپوی ۳۰ تن سیب نمونه در سردخانه‌ها شدیم، اما از دی ماه قادر به فروش نشده‌ایم چراکه دلالان و خریداران بسته بودن مبادی صادراتی را بهانه‌ای برای ارزان خریدن سیب‌هایمان عنوان می‌کنند و در این صورت بازهم قادر به تامین هزینه‌ها نمی‌شویم وبه شدت متضرر هستیم.
یکی از کشاورزان ارومیه‌ای،گفت: امسال هر کیلو سیب ۵ هزار و ۵۰۰ تومان هزینه داشته، هر عدد جعبه پلاستیک به قیمت ۱۷ هزار تومان، هزینه نگهداری هر کیلو سیب در سردخانه‌ها ۹۰۰ تومان، هزینه هر نفر کارگر ۲۵۰ هزار تومان، هزینه آب، سم، تراکتور، کود، ملزومات برداشت سیب هم اضافه می‌شود. با این وجود امروز قیمت هر کیلو سیب ۵ هزار تا ۷ هزار است، این گونه چه خیری برای کشاورزان وجود دارد؟
او می گوید: مسئولان باید این نکته را بدانند اگر حمایتی از کشاورزان نشده و مبادی صادراتی باز نشوند، دیری نمی‌کشد که همه کشاورزان درختان خود را بریده و باغات کشاورزی از بین می‌روند آن زمان متوجه فاجعه خواهند شد. گویا مسئولان فراموش کرده‌اند که آذربایجان غربی از دیرینه بر پایه کشاورزی بوده و یکی از مهم‌ترین عاملان ارزآوری به کشور هم بخش کشاورزی است.
پای درد دل کشاورزان که بشینیم حرف برای گفتن زیاد دارند، اما غافل از مرهمی بر درد‌های این قشر زحمتکش! همه آن‌ها درد مشابهی دارند و تنها منبع درآمد آنان باغات کشاورزیشان است که این روز‌ها بیشترین بی‌مهری متوجه حال و روزشان می‌شود.
چندی پیش، رئیس سازمان تعاون روستایی کشور در جریان سفر به ارومیه و در جلسه بررسی مشکلات صادرات سیب درختی آذربایجان‌غربی که با حضور مدیران انجمن‌های صنفی کشاورزی، صادرکنندگان و فعالان اقتصادی در ارومیه برگزار شد، گفت: با هدف تسریع در صادرات سیب و کاهش زمان رسیدن به مقصد با ایجاد کارگو و زیرساخت‌های پایانه حمل و نقل هوایی در فرودگاه ارومیه، روزانه نزدیک به ۳ هزار تن سیب با ۴ سورت پرواز به کشور‌های مقصد صادر خواهد شد.
اسماعیل قادری فر می گوید: برای صادرات سیب آذربایجان‌غربی، ارتش جمهوری اسلامی ایران ۲ هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ خود را در اختیار ما گذاشته و تامین سوخت دولتی آن را هم دولت تقبل کرده است.
او به اینکه از مجموع ۴۵۰ هزار تن سیب انبار شده در سردخانه‌ها، ۲۰۰ هزار تن درجه یک صادراتی است، گفت: پیش‌بینی می‌شود بیش از ۳۰ درصد از این میزان سیب درجه یک به صورت هوایی صادر شود.
با این وجود، رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی، اواخر بهمن ماه و در جلسه بررسی مسائل و مشکلات بخش کشاورزی آذربایجان‌غربی با محوریت سیب درختی که با حضور وزیر جهاد کشاورزی و استاندار آذربایجان غربی و اعضای مجمع نمایندگان استان برگزار شد، گفت: در حال حاضر ۲۸۰ هزار تن سیب درختی در سردخانه‌های استان منتظر رفع موانع صادراتی هستند.
اکبر کرامتی می گوید: با توجه به کیفیت سیب‌های تولیدی استان از این مقدار ۱۵۰ هزار تن قابلیت صادراتی دارند و ۱۳۰ هزار تن نیز جهت مصارف داخلی است.
او گفت: همچنین نبود و یا ضعیف بودن رایزنی‌های بازرگانی با کشور‌های همسایه و عدم اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی به تجار و بازرگانان ایرانی از موافقت‌نامه‌های تجاری ایران و اوراسیا و کشور‌های هدف جهت بهره‌مندی تجار، کم شدن رفت و آمد‌های تجاری بین دو طرف به دلیل شیوع ویروس کرونا و همچنین عدم برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی با همسایگان و اطلاع‌رسانی به موقع پروتکل‌های مربوط به کشور‌های مقصد به تجار و تولیدکنندگان از اهم این موانع است.
طبق گفته‌های مسئولین استانی، روزانه ۲۰۰ تن تا ۵۰۰ تن سیب از سردخانجات آذربایجان‌غربی به مبادی صادراتی از جمله پاکستان، افغانستان، هندوستان و تا حدود بسیار کمی عراق روانه می‌شوند که استفاده از بازار‌های روسیه و اوراسیا فراهم نبوده، اما با وجود این‌میزان صادرات گره‌ای از مشکلات تولید کنندگان سیب استان باز نشد، البته باید به این نکته هم توجه داشت که با توجه به گفته‌های مسئولان استانی و کشاورزان، سیب‌های برداشتی امسال از کیفیت خوبی برخوردار نبوده و قطعا تا عید دوام نمی‌آورند.
البته سال گذشته شاهد دورریزشدن حجم قابل توجهی از سیب‌های کشاورزان آذربایجان‌غربی بودیم که بنابه گفته مسئولان مربوطه، ۶۰ هزار تن سیب با قیمت بسیار ناچیز و با متضرر شدن باغداران استان به دلیل پایین آمدن کیفیت سیب‌ها به کارخانه‌ها برای کنسانتره رفته و ۴۰ هزار تن نیز فاسد و دور ریخته شد.
البته وجود کامیون‌های یخچالدار برای صادرات سیب استان بسیار حائز اهمیت است چراکه مسیر‌های صادراتی و مبلغ درخواستی کامیون‌داران جهت حمل و نقل سیب بالا بوده و در صورت نبود کامیون‌های یخچالدار سیب با معطل شدن در گمرکات ریمدان، میرجاوه، میرلک پرویزخان و دوغارون با مساله فسادشدن مواجه می‌شود، حال آنکه مساله‌ای با چنین اهمیت بالایی سال‌هاست از توجه مسئولان استانی و کشوری به دور مانده است.
وزیر جهادکشاورزی در سفری که ۲۵ بهمن به ارومیه داشت، گفت: دغدغه صادرات سیب درختی آذربایجان‌غربی رفع شده و با صحبت‌هایی که با کشور‌های هدف انجام شده، مسیر صادرات هموار شده که این روند همچنان استمرار دارد.
اما این گفته سید جواد ساداتی نژاد با اظهارات تاجر فعال در بخش صادرات سیب آذربایجان‌غربی مطابقتی ندارد.
«ع. ک» یکی از تاجران بخش سیب آذربایجان‌غربی است که هرساله کشور‌های عراق، افغانستان و پاکستان مقصد سیب‌های خریداری شده او می‌شود.
پای صحبت‌های این صادرکننده در خصوص مشکلات صادرات سیب نشستیم. او گفت: تا دی ماه امسال سیب به راحتی به کشور‌های همسایه صادر می‌شد و قیمت خوبی هم داشت، اما از ۳ دی ماه سال‌جاری صادرات با مشکل مواجه شده و عملا می‌توان گفت که انجام نمی‌شود.
وی می گوید: طی ۲ ماه گذشته فقط چند تریلی محدود بار از گمرکات کشور خارج شده که این میزان هم حداقل ۱۰ روز انتظار در مرز‌ها را کشیده‌اند تا بتوانند اجازه صادرات در مرز‌ها را بگیرند، حال آن که این انتظار باتوجه به گرمی هوای سیستان و بلوچستان و نبود سردخانه‌هایی با تجهیزات مناسب برای نگهداری سیب در آن استان، باعث خراب شدن سیب در بار‌ها شده و سیب صادراتی بدون کیفیت به دست بازار مقصد می‌رسد.
این صادرکننده می‌گوید: خراب شدن محصولات نه تنها باعث زیان به ما شده و سرمایه‌مان از بین رفت، بلکه باعث از بین رفتن اعتبار سیب کشور در کشور‌های مقصد شده و از سال‌های آینده این کشور‌ها را به کل از دست می‌دهیم چراکه آن‌ها به دنبال سیب با کیفیت هستند و سیب خراب شده در مرز‌ها به دردشان نمی‌خورد.
او گفت: از دی ماه تا امروز ۸۰۰ میلیون تومان ضرر کرده‌ام. این درحالی است که سود بسیار کمی داشته و تمام دارایی و محصول خودرا نیز از دست داده‌ام.
این تاجر می‌گوید: مسئولان باید هرچه سریع‌تر در راستای انجام مذاکرات با کشور‌های مقصد و ایجاد سهولت در مساله صادرات برآیند چراکه در غیر این صورت بدون شک شاهد از بین رفتن سیب کشاورزان شده و همچون سال گذشته تمام محصولات مردم به جای بازار‌های مصرفی در کنار جاده‌ها و رودخانه‌ها ریخته خواهد شد.
وقتی از او می‌پرسیم چرا از کامیون‌های یخچالدار استفاده نمی‌کنند، می‌گوید: اول اینکه کامیون‌های یخچالدار به میزان کافی در آذربایجان‌غربی وجودندارد، درصورت وجود هم کرایه آن‌ها بالا بوده و برای هر ساعت خواب در مرز‌ها نیز باید مبلغ ۱۲۵ هزار تومان به آن‌ها بپردازیم! حساب کنید کرایه هر ماشین از ارومیه تا مرز سیتان و بلوچستان ۴۰ میلیون باشد و اگر ۱۰ روز در این مرز بخوابد و برای هر ساعت خواب ۱۲۵ هزار تومان بگیرد، فقط هزینه حمل سیب چقدر می‌شود؟!
در این زمینه، رئیس اتحادیه سردخانه‌داران آذربایجان‌غربی، می‌گوید: سردخانه‌های استان یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن ظرفیت دارند که امسال حدود ۷۸۰ هزار تن سیب در سردخانه‌ها ذخیره‌سازی شد.
مراد آقابالازاده گفت: امروز نزدیک ۲۵۰ هزار تن سیب در ۴۴۰ سردخانه فعال استان وجود دارد که روزانه حدود یک هزار و ۵۰۰ تا ۲ هزار تن سیب از سردخانه‌ها خارج می‌شود.
رئیس اتحادیه سردخانه‌داران آذربایجان‌غربی می گوید: صادرات به صورت سنگین انجام می‌شود، اما کشور‌های روسیه، افغانستان، عراق و تا حدودی پاکستان مقصد صادرات سیب استان هستند.
او گفت: باتوجه به شرایط آب هوایی امسال که تابستان گرمی را تجربه کردیم، کمی در مساله کیفیت سیب قرمز به مشکل خوردیم و تا حدودی در خصوص ماندگاری مسئله‌دار هستند که مردم باید این مورد را در نظر گرفته و سریع‌تر برای فروش محصول خود اقدام کنند.
آقابالازاده گفت: پیش بینی می‌شود تا عید ۱۰۰ هزار تن سیب از سردخانه‌ها خارج شده و ۱۵۰ هزار تن برای بعد از عید باقی بماند که مقدار قابل توجهی است. مردم باید بدانند همانطور که احتمال بهتر شدن بازار فروش وجود دارد، احتمال فروش نرفتن و یا خراب شدن محصولشان نیز وجود دارد.
او می گوید: سال گذشته پس از عید سیب‌های کشاورزان به جای بازار‌های فروش دورریز شدند، اما با این وجود کشاورزان بازهم در تلاش برای فروش محصول با قیمت بالا هستند و از فروش محصول خودداری می‌کنند.
نائب رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ارومیه، در خصوص چگونگی صادرات سیب آذربایجان‌غربی،گفت: سال‌هاست در خصوص مساله سیب گفتگو‌ها کرده و سعی در رساندن خواسته‌های کشاورزان و صادرکنندگان به گوش مسئولان داشتیم، اما گره‌ای از هیج کدام از مشکلات تاکنون باز نشده است.
بهنام تاج‌الدینی می گوید: عدم رفع موانع صادراتی، موقعیت جغرافیایی و مسائل سیاسی از علل کندی و سنگین بودن صادرات است. مسئولان باید هرچه سریع‌تر در راستای رایزنی‌های لازم اقدام کرده و دیپلماسی‌های اقتصادی را پیاده کنند.
سال هاست که مساله بخش کشاورزی آذربایجان‌غربی و به خصوص بخش سیب در تمامی جلسات اقتصادی کشوری و استانی مطرح بوده و رفته رفته تبدیل به گره کوری برای استان شده، به گونه‌ای که هرچه این مساله بیشتر مطرح می‌شود، مسئولان توجه کمتری به این موضوع می‌کنند و حال آن که مسئولان باید بدانند امرار معاش ۸۰ درصد از مردم این استان بسته به بخش کشاورزی است.
با توجه به اینکه آذربایجان‌غربی استانی مرزی بوده و سرمایه گذاران با امنیتی خواندن این استان و با زدن برچسب سیاسی چوب لای چرخ اقتصاد استان گذاشته‌اند، امروز چرخ اقتصاد استان بر پایه کشاورزی و به ویژه سیب می‌چرخد و هرچه سیب ذلیل‌تر باشد چرخ اقتصاد استان نیز کندتر خواهد چرخید و در نتیجه پیشرفتی در هیچ‌کدام از بخش‌های استان نخواهیم داشت.
منبع تسنیم