تشدید کم آبی و عقب نشینی آب دریای خزر، کاهش دبی رودخانه‌های منتهی به خلیج، انجام اقدامات نادرست و حفر چاه‌های مجاز و غیر مجاز کشاورزی در حاشیه تالاب بین المللی گمیشان باعث شده تا روز به روز این تالاب به سمت نابودی کشیده شود.
به گفته کارشناسان اجرای برنامه‌های نادرست باعث خشک شدن این تالاب شده و احیای این تالاب نیازمند برنامه‌هایی برای انتقال آب و اصلاح کانال‌های ایجاد شده است.
اجرای پروژه‌های میگو پروری به تالاب آسیب زده است
رمضانعلی قائمی، پژوهشگر محیط زیست در گلستان گفت: کانال‌هایی که از بالادست تالاب برای توسعه و احداث برنامه میگو و آبزی پروری کشیده شده که باعث شده این تالاب خشک و صدمات زیادی به آن وارد شود.
قائمی می گوید: در کنار تالاب دو کانال کشیده شده که آب را از دریا به داخل مجموعه می‌برند و فاضلاب آن به تالاب بین المللی گمیشان سرریز می‌شود، همچنین کانال سومی هم از نوار مرزی برای تأمین بیشتر آب به این مرکز کشیده شده که باعث شده تا این کانال مانند زهکش عمل کرده و تالاب خشک شود.
به گفته قائمی مرکز آبزی پروری با وجود همه مخالفت‌ها مجوز گرفت. در ابتدا فقط برای ۴۰۰ هکتار این مرکز مجوز صادر شد، این در حالی است که در سال‌های اخیر همچنان توسعه پیدا کرده و آیا واقعاً بر روی همه این‌ها مطالعات ارزیابی زیست محیطی انجام شده است؟
او گفت: باید برای اجرای چنین پروژه‌هایی، مطالعات سرزمینی و آمایش انجام شود، البته باید جلوی آلودگی‌ها و پساب‌ها هم گرفته شود تا از ورود گونه‌های مهاجم و غیربومی به تالاب و دریا گرفته شود.
این پژوهشگر محیط زیستی می گوید: با توجه به سرریز‌هایی که از سمت آلاگل، اترک و پساب‌های پرورش ماهی انجام شده است، توانسته اند، بخش کوچکی از مجموعه را آبگیری کنند.
کانال‌های منتهی به تالاب گمیشان، آب را به سمت دریا سرازیر می‌کنند
قائمی گفت: بعد از وقوع سیل‌های مختلف در استان، کانال‌هایی کشیده شد که متأسفانه کف آن از کف تالاب‌ها پایین‌تر است به طوری که آب به سمت دریا سرازیر می‌شود.
او می گوید: باید این کانال‌ها را تا ابتدای تالاب آورده و بعد رها کنند و بعد از آن به دریا متصل شود، همچنین باید حق آبه اترک هم گرفته شده و پس از سرریز آلاگل به تالاب گمیشان وارد شود، کانال‌هایی که سطح آن‌ها از سطح تالاب پایین‌تر است به حدی برسد که آبهای ناشی از بارندگی‌ها و سیلاب‌ها به آن‌ها وارد شده به تالاب گمیشان سرریز شود.
تأثیر عقب نشینی آب دریای خزر بر تالاب گمیشان و خلیج گرگان
مدیر کل حفاظت محیط زیست گلستان گفت: تالاب گمیشان مانند خلیج گرگان یک تالاب ساحلی محسوب شده، بخش اعظمی از آب آن از طریق دریای خزر تأمین می‌شود، متأسفانه به دلیل پایین آمدن تراز آب دریای خزر هم خلیج گرگان و هم تالاب گمیشان از این موضوع متأثر شده اند.
محمدرضا کنعانی می گوید: در حال حاضر هیچ رودخانه دائمی به تالاب گمیشان منتهی نمی‌شود، در گذشته رودخانه گرگانرود به این تالاب وارد می‌شد، ولی مسیر این رودخانه چندین دهه است که تغییر پیدا کرده.
مطالعه حق آبه محیط زیستی تالاب گمیشان انجام شده
به گفته او در سال ۹۹ مطالعه حق آبه محیط زیست محیطی تالاب گمیشان با کمک مشاور انجام شد، این طرح مورد تصویب کارگروه زیربنایی و شورای برنامه ریزی استان قرار گرفت و به سازمان حفاظت محیط زیست نیز ارسال شد تا بررسی‌های مورد نظر توسط آن‌ها انجام و اصلاحات لازم به مشاور ابلاغ شود.
کنعانی می گوید: در حال حاضر منتظریم تا وزارت نیرو مطالعات را تأیید و تعیین کند و حق آبه زیست محیط تالاب در حوزه آبخیز بالادست و آب دریا مشخص شود، البته این حق آبه با توجه به اینکه حوزه آبخیز اترک سیلابی است، آبگیری در مواقع سیلابی مد نظر قرار گرفته شده.
او گفت: همچنین زه کشی کانال سرریز تالاب آلاگل، کانالی که خروجی تالاب آلاگل به سمت دریای خزر بود، توسط جهاد کشاورزی استان انجام شده است، این کارکمک می‌کند تا در زمان سیلابی در حوزه اترک، بتوانیم سرریز تالاب آلاگل را به سمت تالاب گمیشان داشته باشیم، سال گذشته برای اولین بار بخش شمالی تالاب آبگیری شد.
تعیین حد بستر و حریم تالاب‌ها توسط آب منطقه‌ای
مدیر کل محیط زیست گلستان می گوید: حد بستر و حریم تالاب گمیشان بر اساس قانون بر عهده شرکت آب منطقه‌ای است. این شرکت مکلف است تا پایان برنامه ششم حد بستر و حریم تالاب‌ها را مشخص و تصویب کند، این کار کمک زیادی به جلوگیری از تصرف، تغییر کاربری و چرای بی رویه دام در محدوده تالاب‌ها می‌کند.
به گفته او پیگیری‌های متعددی را از سمت شرکت آب منطقه‌ای در سطح استان انجام دادیم، البته هنوز مطالعات آن‌ها نهایی نشده تا مصوب شود.
کنعانی گفت: نظارت مستمر بر خروج پساب‌ها وجود دارد تا پسابی که از این مجتمع‌ها وارد تالاب می‌شود با رعایت استاندارد‌ها باشد، همچنین به دنبال انجام سیستم تصویه فاضلاب شهر «گمیش تپه» هستیم، این کار از طریق شرکت آب و فاضلاب مورد پیگیری قرار گرفته تا امسال فاز مطالعاتی آن آغاز شود.
انجام طرح جامع احیای تالاب گمیشان
او می گوید: در حال حاضر هم شرکت آب و خاک به عنوان مشاور، طرح جامع احیای تالاب گمیشان را تهیه کرده و همه مباحث از جمله کمیت، کیفیت و تغییر کاربری در این برنامه دیده شده.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان این برنامه مورد تصویب کارگروه زیربنایی و توسعه استان قرار گرفته و در سال ۹۹ هم در کارگروه ذیل ستاد ملی تالاب‌های کشور مصوب شده است و در حال حاضر هم در دستور کار پنجمین جلسه ستاد هماهنگی مدیریت تالاب‌های کشور قرار دارد.
مدیر کل شیلات گلستان گفت: فاز یک مجتمع میگوی گمیشان حدود چهار هزار هکتار است که به بخش خصوصی واگذار شده و در حال حاضر هم بخشی از آن فعال است.
پیش بینی ۱۲۰ مزرعه ذخیره سازی میگو در کنار تالاب گمیشان
سید جواد قدس علوی می گوید: همچنین در سال ۱۴۰۰ تعداد ۸۰ مزرعه فعال بوده، برای سال آینده نیز پیش بینی می‌شود که ۱۲۰ مزرعه ذخیره سازی شود.
او در جواب این سوال که آیا ممکن است مزرعه‌ای بدون مجوز ایجاد شده باشد، گفت: خیر، ساخت و ساز‌ها با دریافت مجوز از دستگاه‌ها مربوطه، بخصوص «امور اراضی» انجام می‌شود، همچنین انتقال بچه میگو نیز با نظارت اداره کل دامپزشکی، نهاد‌ها و نظارت اداره کل شیلات انجام می‌شود.
به گفته او آب مزارع مجتمع میگو نیز از طریق کانال‌های زهکش ابتدا به حوضچه ۲۴ هکتاری لاگون «ماند» انتقال پیدا می‌کند و پس از گرفتن رسوب آلاینده‌های احتمالی «آب بدون آلاینده» از طریق کانال زهکش اصلی به تالاب گمیشان وارد می‌شود.
مدیر کل شیلات گفت: این آب‌ها بعد از وارد شدن به تالاب نیز وارد دریا می‌شود و باعث کمک به احیای تالاب و جلوگیری از خطر ریزگرد‌ها می‌شود.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان گفت: تالاب گمیشان از جمله تالاب‌های کولایی است که آب آن از طریق دریا تأمین می‌شود و تا جایی که اطلاع دارم از خشکی حق آبهای ندارد.
سید محسن حسینی می گوید: عبارت حق آبه، یک اصطلاح حقوقی است که برای تالاب‌ها کاربردی ندارد، البته با توجه به لایروبی و زهکشی‌های اراضی، میزان آب به تالاب گمیشان روان شده.
تالاب گمیشان با وسعت ۲۰ هزار هکتار یکی از مناطق مستعد ریزگرد در استان است.
منبع: مهر