باشگاه خبرنگاران جوان مشهد - هنوز هم برخی از زائران، دلشان می‌خواهد حرف دلشان را روی کاغذ بنویسند و آن را داخل ضریح حضرت رضا (ع) بیاندازند این باور و اعتقاد، سابقه‌ای دیرینه دارد و در دل تاریخ ثبت شده است.
عریضه نویسی یک رفتار اجتماعی است که از گذشته‌های دور و در تمامی جوامع رایج بوده است.
برای عریضه، تعاریف متعددی ارائه شده، اما درمجموع عَریضه به معنی دادخواهی، عرض‌حال یا نامه‌ای است که مردم برای شخصیتی بلندمرتبه می‌نویسند و مشکلشان را با او در میان می‌گذارند، در حقیقت عریضه‌نویسی به معنی عرض حال کردن به کسی برای چاره‌جویی در گرفتاری‌ها است. عریضه‌ها دو دسته هستند.
بیشتر بخوانید
یک دسته عریضه‌هایی که مردم به حاکمان و یا مسئولان می‌نویسند که اصطلاحاً به آن «عرایض عرفی» گفته می‌شود و دسته دوم عریضه نگاری‌های مذهبی است. گاهی افراد جامعه با نیاز‌ها و گرفتاری‌هایی مواجه می‌شوند که برای رسیدن به حاجات و رفع گرفتاری‌های خود، به دعا و کمک طلبیدن از پروردگار و بزرگان دینی متوسل می‌شوند یکی از این شیوه‌ها، توسل به ائمه اطهار (ع) و واسطه قرار دادن آن‌ها برای رسیدن به آرزو‌ها و خواسته‌هاست.
یکی از جدی‌ترین شکل‌های توسل حضور در بارگاه و بر سر مزار معصومین (ع) و یاری خواستن از آن‌هاست. با نگاهی به آداب و رسوم مناطق مختلف، متوجه می‌شویم که نوشتن عریضه برای امامان معصوم (ع) و بزرگان دینی در بسیاری از مناطق ایران از سالیان دور وجود داشته است.
این عریضه‌ها، نامه‌هایی است که حاجتمندان، آن را یا خطاب به پروردگار می‌نویسد و در آن خدا را به حق و منزلت معصومین (ع) برای برآورده شدن حاجتشان سوگند می‌دهند. یا اینکه نامه‌شان را مستقیماً خطاب به ائمه معصومین (ع) می‌نویسد و آن‌ها را واسطه برآورده شدن حاجتشان قرار می‌دهند. نکته جالب این که، عریضه‌نویسی مذهبی، مختص مسلمانان نبوده و پیروان برخی ادیان دیگر نیز به آن اعتقاد دارند.
عریضه‌نویسی در آستان قدس رضوی
بر اساس اسناد موجود در آستان قدس رضوی، عریضه‌نویسی و توسل به امام رضا (ع) در قالب نوشتن نامه، از گذشته‌های دور رایج بوده است. این عریضه‌ها شامل دو دسته بوده است. دسته اول عریضه‌هایی که توسط مردم به داخل ضریح مطهر امام هشتم (ع) انداخته می‌شده و دسته دوم عرایضی که مردم و گاه خادمان و کارکنان حرم، برای حل مشکلاتشان، خطاب به تولیت آستان قدس رضوی می‌نوشتند، موضوعی که تا به امروز نیز ادامه دارد و زائران می‌توانند علاوه بر دیدار‌های مردمی، با نوشتن نامه و تحویل آن، به‌صورت مستقیم با تولیت این آستان مبارک در ارتباط باشند و انتقادات و پیشنهادات خود را مطرح کنند.
عریضه‌های داخل ضریح در سفرنامه گردشگران خارجی
شواهدی تاریخی نشان می‌دهد این رسم از دوره صفوی (قرن یازدهم هجری قمری) شکل گرفته است. جالب اینکه، این موضوع مورد توجه مهمانان و زائران خارجی هم بوده و برای نمونه «خانیکوف» که یک گردشگر روسی بوده، در سفری که در قرن نوزدهم میلادی به ایران داشته، در کتاب سفرنامه خود، به انداختن عریضه در ضریح مطهر امام رضا (ع) اشاره کرده است.
علاوه بر آن، در سندی دیگر مربوط به سال ۱۳۰۲ هجری قمری و دوره قاجار، وقتی ماجرای یک اتفاق در حرم روایت شده، به وجود عریضه‌ها در ضریح مطهر هم اشاره شده و آمده است: «عمارات مبارکات، اسباب آستان مقدسه تحویلی کشیک خامس که تحویل کشیک اول گردید، درست و بی عیب بود. از دست زواری شمعی افتاده بود و کاغذ‌های بین ضریحین آتش گرفته که خدام مطلع شده و آتش را ساکت نمودند».
جمع‌آوری عریضه‌ها در هنگام غبارروبی ضریح
بررسی این اسناد تاریخی مشخص می‌کند که در دوره‌های مختلف، افرادی در حرم مطهر امام رضا (ع) حضور داشتند که شغلشان «عریضه نویس»، «کاغذ نویس» و یا «عریضه تمام کن» بوده و احتمالاً عریضه‌های توسل به امام رضا (ع) و عریضه‌های ارسالی به تولیت آستان را برای زائران می‌نوشتند که این عرایض در زمان غبارروبی ضریح مطهر جمع‌آوری و بررسی می‌شده است. در مجموع عریضه‌ها را می‌توان در گروه اسناد تاریخی جای داد، زیرا که دارای مضامین اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی و بیانگر زندگی روزمره مردم و اجتماع انسانی هر دوره است.
انتهای پیام//ف.ح
آیا دلم کم از دل آهو شکسته است؟؟
اسلام علیک یا علی بن موسی الرضا علیه السلام.
چقدر سوژه خوبی، خیلی عالی بود