به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از خرم آباد، جنگل‌ها از نظر معیار اقلیم، خاک، منابع آبی، چشم‌انداز به‌عنوان عوامل محیطی و جذابیت‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی به‌عنوان عوامل اقتصادی و اجتماعی دارای اهمیت هستند.
عوامل طبیعی مانند خشکسالی، آفات و امراض، گردوغبار و گرمای زیاد هوا و عوامل انسانی که شامل فعالیت‌های کشاورزی، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب، محصولات فرعی و چوب، آتش‌سوزی، چرای مفرط دام، عبور راه‌های ارتباطی و زغالگیری این سال‌ها جنگل‌های زاگرس بویژه بلوط‌ها را آزرده‌خاطر کرده است.
بنا به گفته دوستداران منابع طبیعی مهم‌ترین عامل اصلی تخریب جنگل‌های زاگرس و استان انسانی است که با تجاوز به حریم، قطع درختان و آتش زدن برای انجام فعالیت‌های کشاورزی به‌منظور تامین معیشت خانوارهای حاشیه‌نشین عرصه‌های جنگلی زنگ خطر جدی را به صدا در آورده است.
قطع درختان و قاچاق چوب، تهدیدکننده جنگل‌های زاگرس
آرش دریک، دکترای جنگل‌شناسی و اکولوژی جنگل دراین‌باره گفت: سهم سرانه هر ایرانی از جنگل کمتر از دو دهم هکتار یعنی یک‌چهارم سرانه جهانی است و بنابراین لازم است توجه ما به حفظ رویشگاه‌های جنگلی کشور نیز چهار برابر توجه جهانی باشد.
وی گفت: تخریب جنگل‌ها علاوه بر مشکلاتی که برای اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی ایجاد می‌کند باعث وقوع و تشدید اثرات پدیده‌هایی از جمله سیل می‌شوند. اکثر سیلاب‌هایی که طی سال‌های اخیر در برخی مناطق کشور رخ داد نیز ناشی از تخریب منابع طبیعی و بخصوص جنگل‌ها بود.
دریک گفت: جنگل‌های زاگرس از رویشگاه‌های جنگلی مهم کشور بوده که مساحت آن حدود ۵ میلیون هکتار برآورد شده و بزرگ‌ترین رویشگاه جنگلی کشور محسوب می‌شود و گونه غالب آن بلوط ایرانی است.
وی گفت: جنگل‌های زاگرس ناحیه رویشی مهمی است، چراکه بیشتر رودهای پرآب کشور از کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و ۴۰ درصد سطح جنگل‌های ایران را شامل می‌شود.
تغییرات اکولوژیک اکوسیستم جنگلی زاگرس را تحت تأثیر قرار داده است
دریک گفت: تغییرات شرایط اکولوژیک و چالش‌های متعدد پیش‌آمده طی سال‌های اخیر، اکوسیستم جنگلی در زاگرس را تحت تأثیر قرار داده و اثرات تجمعی ناشی از حضور و گستردگی برخی عوامل طبیعی و غیرطبیعی مشکلات جدی در غرب کشور ایجاد کرده است که بخش مهمی از این دگرگونی‌ها ناشی از تغییرات اقلیمی است.
وی گفت: عوامل طبیعی دیگری از جمله خشکسالی و ریزگردها نیز در این زمینه نقش داشته‌اند. همچنین عوامل غیرطبیعی (انسانی) متعددی از جمله زراعت زیراشکوب و تغییر کاربری اراضی، چرای بی‌رویه دام به‌واسطه حضور دام مازاد در جنگل‌ها و مراتع، فعالیت‌های عمرانی نظیر راه‌سازی و عبور خطوط لوله نفت و گاز و همچنین آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی و هجوم آفات و بیماری‌ها این رویشگاه‌های جنگلی مهم را تهدید می‌کنند.
وی گفت: قطع درختان و قاچاق چوب نیز یکی از معضلات تهدیدکننده جنگل‌های زاگرس است. اکثر مردم در حاشیه روستاها و جنگل‌ها بیکار شده‌اند و مشکلات معیشتی مهم‌ترین دلیلی است که باعث می‌شود مردم درختان را قطع و به زغال تبدیل کنند و سپس برای کسب درآمد و امرارمعاش آن را بفروشند.
دریک گفت: وظیفه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری حفظ، احیاء، توسعه و بهره‌برداری اصولی از جنگل‌ها است. این نهاد با توجه به شرایط، امکانات و نیروی انسانی که در دسترس دارد به‌تنهایی نمی‌تواند این وظایف را به‌صورت مطلوبی انجام دهد و نیازمند یاری سایر دستگاه‌ها به‌ویژه در بحث‌هایی مانند اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع است.
وی گفت: آنچه اهمیت زیادی دارد ضرورت همکاری دستگاه‌ها درزمینهٔ تدوین برنامه‌های پیشگیری و حفاظت برنامه‌های احیای جنگل‌ها بوده که لازمه اجرای مناسب آن تدوین این برنامه‌ها با کمک جوامع محلی و مشارکت مردم منطقه است تا بتوانیم ضمن بهره‌برداری و توسعه پایدار در بخش جنگل‌ها از این منابع باارزش نیز حفاظت کنیم.
تخریب جنگل‌های زاگرس و زنگ خطر نابودی گونه‌های جانوری
مهرداد فتحی بیرانوند، مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: بیش از یک میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس در معرض خشکیدگی هستند.
وی گفت: جنگل‌های غالب منطقه زاگرس بلوط هستند و کارکردهای متفاوتی مانند تولید اکسیژن، جلوگیری از فرسایش خاک، مسایل اقتصادی دارند.
فتحی گفت: یکی از کارکردهای جنگل‌های زاگرس حفظ زیستگاه گونه‌های مختلف جانوری در غرب کشور مثل استان لرستان بوده و قطعا یک ارتباط مستقیم می‌تواند بین از بین رفتن جنگل و نابودی زیستگاه گونه‌های جانوری وجود داشته باشد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: در حال حاضر بخش زیادی از مساحت جنگل‌های زاگرس در حال خشکیدگی است.
وی گفت : از شش میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار جنگل‌های زاگرس حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار در معرض خشکیدگی است که از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار ۶۰۰ هزار هکتار آن در لرستان است.
فتحی بیرانوند گفت: به همین دلیل زنگ خطر نابودی برای باقی گونه‌های جانوری می‌تواند داشته باشد و اگر فکری برای احیاء و رفع خطراتی مثل بیماری‌ها و آفات که جنگل‌های زاگرس را تهدید می‌کنند نشود قطعا می‌تواند نابودی گونه‌های جانوری و تنوع زیستی را به همراه داشته باشد.
چوب بلوط به عنوان سوخت در تمام بخش‌های زاگرس رایج است
رحیم ملک‌نیا، دانشیار دانشگاه لرستان نیز در این باره گفت: چوب بلوط به عنوان سوخت و چه به عنوان استفاده در سطح خانوار تقریبا در تمام بخش‌های زاگرس رایج است هرچقدر به منطقه دسترسی سخت‌تر و فاصله آن تا مراکزی که بتوان سوخت‌های جایگزین تهیه شود بیشتر و به طورکلی هزینه دسترسی به سوخت جایگزین بیشتر باشد این وابستگی به چوب بلوط بیشتر می‌شود.
ذائقه و نیازها برای پخت و پز کماکان مصرف چوب بلوط است
وی گفت: در برخی مناطق، روستاها گازکشی شدند و این مساله به عنوان نیاز اولیه حل شده هرچند که ذائقه و نیازها برای پخت و پز کماکان مصرف چوب بلوط است. حتی در مناطقی که دسترسی به گاز لوله‌کشی وجود دارد به خاطر ذائقه و پخت و پز نان و آشپزی مصرف سوخت هیزم را داریم.
عضو هیات علمی گروه آموزشی مهندسی منابع طبیعی جنگلداری دانشگاه لرستان گفت : چنانچه در روستاها گازکشی نباشد یا کپسول‌های گاز با هزینه‌های مناسب در اختیار روستائیان قرار داده نشود صددرصد افزایش مصرف هیزم را به عنوان سوخت خواهیم داشت.
ملک‌نیا گفت: در برخی جاها گازکشی نیست و فاصله دسترسی به سوخت جایگزین زیاد است و باید تدبیر اندیشیده شود که مردم با هزینه‌های پایین‌تر دسترسی به سوخت جایگزین پیدا کنند.
یکی از دلایل وابستگی مردم به جنگل، تامین سوخت است
وی گفت: وقتی صحبت از حفاظت می‌شود تنها به معنای این نیست که نهال‌کاری کنیم بلکه بخشی از حفاظت از جنگل‌ها به صورت غیرمستقیم و با کاهش وابستگی مردم به جنگل صورت می‌گیرد، چرا که یکی دلایل وابستگی مردم به جنگل تامین سوخت است.
ملک‌نیا گفت: گازکشی وابستگی اهالی را به جنگل قطع نمی‌کند و استفاده از گاز را به ۲۵ درصد رسانده درحالیکه در جاهایی که از گاز برخوردار نیست بخش زیادی از سوخت بخاطر هزینه سوخت‌های جایگزین از جنگل تامین می‌شود که باید فکری اندیشید که این فراتر از توان سازمان جنگل‌هاست و باید یک اراده سازمانی و فرابخشی وجود داشته باشد تا این مساله را در راستای حفاظت از جنگل‌ها حل کنند.
حفظ جنگل‌ها در گرو گازرسانی به روستاهاست
در این باره سیدحمیدرضا کاظمی نماینده مردم پلدختر و معمولان در مجلس شورای اسلامی گفت چهار سال پیش، نامه‌ای به وزیر نفت دولت گذشته ارسال و درخواست کردیم که با توجه به کوهستانی و جنگلی بودن لرستان به خصوص شهرستان پلدختر توقع و انتظار ما این است که حفاظت از جنگل‌ها و مراتع و کشور با توسعه گاز رسانی در دستور کار وزارت قرار گیرد.
وی گفت در حال حاضر سازمان جنگل‌ها و در استان‌ها، ادارات کل منابع طبیعی تعداد محدودی از افراد را برای حفاظت از جنگل‌ها در یک استان در نظر گرفتند که برای این مهم کافی نیستند.
نماینده مردم پلدختر و معمولان در مجلس شورای اسلامی گفت: چنانچه گازکشی را توسعه ندهیم در مناطق روستایی، عشایری و مناطق صعب‌العبور وجنگلی مردم راهی غیر از قطع درختان و استفاده از هیزم برای سوخت و گرمایش ندارند.
کاظمی گفت : چنانچه گازرسانی به مناطق جنگلی و اهالی روستاها صورت گیرد خود مردم محافظ جنگل‌ها و بلوط خواهند بود.
نماینده مردم پلدختر و معمولان در مجلس شورای اسلامی گفت: چنانچه کار گازرسانی در داخل روستاها انجام شود این موضوع می‌تواند کمک شایانی به معیشت اهالی روستاها داشته باشد و سبب رفاه آسایش آنها شود.
کاظمی گفت: در استان با سرعت عملیات گازرسانی در حال انجام است و البته باید فشار را بیشتر کنیم تا مردم از این نعمت خدادادی برخوردار شوند.
نماینده مردم پلدختر و معمولان در مجلس شورای اسلامی گفت: چنانچه مردم از نعمت گاز بهره مند شوند با فرهنگ سازی، خود آنان از قطع درختان جلوگیری می‌کنند.
قاچاق چوب به صورت مافیایی و سازمان یافته در زاگرس وجود ندارد
همچنین فرزاد ویسانلو دکترای تخصصی مهندسی منابع طبیعی گفت: قسمت اعظم موضوع قاچاق چوب در زاگرس به داستان تولید هیزم بر می‌گردد.
وی گفت: وقتی در مورد قاچاق چوب صحبت می‌شود این مهم بیشتر در جنگل‌های شمال اتفاق می‌افتد تا زاگرس؛ یعنی قاچاق چوب به معنای مافیایی آن و اینکه افرادی به صورت سازمان یافته و با برنامه‌ریزی، مخفیانه به جنگل‌ها مراجعه و به برش درختان به صورت غیرقانونی می‌پردازند.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد گفت: قاچاق چوب به صورت مافیایی و سازمان یافته در زاگرس وجود ندارد اما یک سری افراد هستند که زغال و هیزم را به صورت غیرقانونی و قاچاقی تولید می‌کنند.
وی گفت: قاچاق چوب به معنای صنعتی در جنگل‌های زاگرس نسبت به جنگل‌های هیرکانی کمتر است.
این دکترای تخصصی مهندسی منابع طبیعی گفت: بیشتر اهالی محلی که نوعی مافیای کوچک هستند برای زغالگیری و تهیه سوخت برای مراسم عزا و عروسی و پخت و پز روزانه اقدام به قطع درختان بنه، بلوط و بادام می‌کنند.
افزایش زغالگیری و قطع درختان در زاگرس با گرانی قیمت سوخت
ویسانلو گفت: البته با افزایش قیمت سوخت (گازوئیل و نفت) در دولت نهم اقبال اهالی مناطق جنگلی به تولید هیزم و قطع درختان بیشتر شد.
وی گفت: درست کردن هیزم سبب شد که موضوع زغالگیری و قطع درختان در زاگرس افزایش پیدا کند.
ویسانلو گفت: قاچاق چوب در زاگرس در همین محدوده زغالگیری خلاصه می‌شود که می‌توان با آموزش اهالی مناطق جنگلی و تامین سوخت آنها، قطع درختان بلوط را به حداقل رساند.
توقف زادآوری بلوط در زاگرس زمینه را برای بیابان‌های زاگرسی فراهم می‌کند
محسن ارسلانی پژوهشگر دیرینه اقلیم‌شناسی دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، آلمان در این باره گفت: توقف زادآوری درختان بلوط در زاگرس زمینه را برای تشکیل بیابان‌های زاگرسی فراهم می‌کند.
وی در خصوص تغییر اقلیم در زاگرس و تاثیر آن بر سلامت جنگل‌های بلوط گفت: تغییرات اقلیم در دنیا در حال انجام است.
این پژوهشگر دیرینه اقلیم‌شناسی دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، آلمان گفت: در چند دهه اخیر براساس داده ایستگاه‌های هواشناسی، شاهد روند کاهشی بارش در زاگرس بوده‌ایم.
ارسلانی گفت: پوشش و بارش در زاگرس وابسته به بادهای غربی و مدیترانه‌ای که رطوبت را به این منطقه می‌آورد و هرگاه دچار خشکسالی شدید شدیم پوشش گیاهی و معیشت آسیب دیده است.
دما در لرستان با یک روند بسیار صعودی مواجه است
این پژوهشگر دیرینه اقلیم‌شناسی دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، آلمان گفت: دما در استان لرستان با یک روند بسیار صعودی مواجه است. در سال آبی ۹۸-۱۳۹۷ لرستان با ۱۱۵۷ میلی متر بارش، پرباران ترین استان کشور بوده و در سال ۹۹- ۱۴۰۰ با یک ابرخشکسالی مواجه است.
این پژوهشگر دیرینه اقلیم‌شناسی دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، آلمان گفت: میزان بارش ایستگاه هواشناسی خرم‌آباد در سیل ۱۲ فروردین ۹۸، که خسارت زیادی را به معمولان و پلدختر وارد کرده ۱۰۷ میلی‌متر بارندگی بوده است که تمام این بارش‌ها باید در دوره‌های برگشت ۳۰ساله، ۱۰۰ ساله و ۱۵۰ ساله اتفاق بیفتد در حالیکه این مهم در یک باره سه ماهه رخ داده و فراوانی و شدت این بارندگی‌ها وقوع تغییر اقلیم در زاگرس نشان می‌دهد.
هر اندازه دما در زاگرس افزایش یابد رویش درختان بلوط با چالش مواجه می‌شود
ارسلانی گفت: تاثیر بارش در ماه‌های قبل از رویش بسیار چشمگیر است و کسانی که مدیریت حوضه‌های آبخیز را در زاگرس دارند و به دنبال احیای جنگل‌های بلوط هستند باید در حفظ و نگهداری رطوبت در ماه‌های قبل از رویش درختان بلوط سرمایه‌گذاری کنند و برنامه‌های اجرایی حول نگهداری آب در حوضه سبب افزایش رطوبت خاک می‌شود.
وی گفت: خاک کم عمق و تکامل نیافته سبب تشدید حساسیت پذیری گونه‌های جنگلی می‌شود و واکنش به نوسانات اقلیمی شدید می‌شود. هنگامیکه نوسانات اقلیمی افزایش می‌شود و از آستانه‌ای رویشی درختان عبور می‌کند منجر به مرگ اکولوژیک آنان می‌شود.
افزایش دمای فصلی سبب گسترش فعالیت پاتوژن قارچ ها و شیوع آفات همزاد بلوط در زاگرس می‌شود
این پژوهشگر دیرینه اقلیم‌شناسی دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، آلمان گفت: همزمان با افزایش دمای فصلی و کاهش بارش، شاهد گسترش فعالیت پاتوژن قارچ ها و شیوع آفات همزاد بلوط در زاگرس هستیم.
ارسلانی گفت: با تغییر شدت بارش و فراوانی آنها در زاگرس شاهد دخالت‌های انسانی در زاگرس هستیم و ضرورت دارد برنامه‌هایی در راستای حفظ و تقویت پوشش خاک، افزایش کربن خاک در زاگرس به آن توجه و اهتمام ویژه شود.
وی گفت: تشدید اثرات تغییر اقلیم توسط فعالیت های انسانی سبب تشدید ناپایداری حوضه های آبخیز در زاگرس شده است.
زمان تمرکز وقوع سیلاب‌ها در زاگرس کاهش یافته است
این پژوهشگر دیرینه اقلیم‌شناسی دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، آلمان گفت: به دلیل فقر پوشش گیاهی و لخت شدن خاک عرصه‌های مرتعی و جنگلی، زمان تمرکز وقوع سیلاب‌ها در زاگرس کاهش یافته و با وقوع یک بارش سبک و نیمه سنگین شاهد فرسایش شدید خاک حتی در عرصه‌های جنگلی هستیم.
توقف زادآوری درختان بلوط در زاگرس زمینه را برای تشکیل بیابان‌های زاگرسی فراهم می‌کند
این پژوهشگر دیرینه اقلیم‌شناسی دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، آلمان گفت: رویش گونه‌های درختی بلوط زاگرس به بارش ماه‌های قبل از شروع فصل رویش وابستگی بالایی دارد بنابراین اجرای طرح‌هایی که منجر به حفظ حداکثر رطوبت خاک شود برای احیای این جنگل‌ها بسیار ضروریست.
وی گفت: حذف پوشش گیاهی و افزایش عرصه‌های خالی از درخت، منجر به تشدید اثرات منفی دما در فصل خشک می‌شود، علاوه بر این توقف زادآوری درختان بلوط در زاگرس زمینه را برای تشکیل بیابان‌های زاگرسی فراهم می‌کند.
ارسلانی گفت: با توجه به تغییر نوع بارش‌ها در زاگرس و وضعیت توپوگرافی آن، اجرای طرح های عملیاتی که منجر به تقویت پوشش گیاهی شود برای کاهش زمان تمرکز سیلاب‌ها و افزایش نفوذپذیری خاک بسیار ضروریست.
احیاء و بازسازی بیش از ۲۲۰۰ هکتار از جنگل‌های لرستان
شیرزاد نجفی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان نیز از آغاز عملیات اجرایی احیاء و بازسازی بیش از ۲۲۰۰ هکتار از جنگل‌های استان خبر داد و گفت: پویش مردمی جنگلکاری با بذر در ۱۱ استان زاگرس‌نشین و ۷۷ شهر به طور همزمان برگزار شد؛ همچنین این مراسم در ۱۱ نقطه جنگلی لرستان به منظور احیای جنگل‌های زاگرس برگزار شد.
وی گفت: عملیات اجرایی احیاء و بازسازی بیش از ۲۲۰۰ هکتار از جنگل‌های زاگرس با کاشت گونه‌های جنگلی و نهال‌های مناسب انجام می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان گفت: میزان بارندگی در نقاط جنگلی مدنظر این پویش باید بیش از ۳۰۰ میلی‌متر باشد که خوشبختانه استان در این خصوص مشکل خاصی ندارد.
جنگل‌های بلوط یک برند در زاگرس و لرستان به شمار می‌آید
احمد دالوند معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان نیز گفت: جنگل‌های بلوط یک برند در زاگرس و لرستان به شمار می‌آید اما متاسفانه ظرف سال‌های گذشته با مشکلاتی از جمله زوال مواجه شده‌اند.
وی گفت: با توجه به اهمیت حفظ و احیای جنگل‌های بلوط در سفر رییس جمهور موضوع حفاظت و مقابله با زوال بلوط در قالب یک پروژه تعریف شده است که مصوب می‌شود.
با افزایش سطح آگاهی و درک صحیح و دانش عمومی مردم در رابطه با اهمیت منابع طبیعی می‌توان گام بزرگی در راه نجات جنگل‌های زاگرس برداشت.
منبع: ایسنا
انتهای پیام/س