از بی آبی تا بیابان، زخم زمین‌های تشنه البرز و ایران

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از البرز، بیابان ها، مناطقی خشک و کم آب در کره زمین به شمار می آیند که به دلیل بارندگی سالیانه کم دارای پوشش گیاهی کمی هستند.

از مهم‌ترین مشخصات مناطق بیابانی، بارش کم باران، کم بودن پوشش گیاهی و اختلاف زیاد دمای شبانه روز است، در واقع بیابان به مناطقی گفته می‌شود که با رطوبت کم هوا، موجودات زنده مناسب با آب و هوای بیابانی و اختلاف شدید دمای شبانه روز مشخص شده باشد.

بیابان زایی پدیده‌ای است که روز به روز گسترش می‌یابد و بیابانی شدن یکی از مسائل قابل ملاحظه بوم شناسی و زیست محیطی در جهان است، در مقابل پدیده بیابان زایی، بیابان زدایی قرار دارد که به مجموعه فعالیت هایی گفته می شود که برای جلوگیری از گسترش بیابانی شدن مناطق مختلف زمین انجام شده است.

بیابان‌زایی در کشور‌های کم‌آب، خشک و نیمه خشک زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود، از این رو به دلیل اهمیت موضوع ۲۷ خرداد ماه (۱۷ ژوئن) به عنوان روز جهانی بیابان زایی در سراسر جهان نام گذاری شده‌است.

جای خالی آب

به عقیده کارشناسان، مدیریت نادرست منابع آب، سبب خشک شدن تالاب‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی زیادی می‌شود که این فرایند پدیده بیابان زایی را گسترش می‌دهد.

ضمن اینکه گسترش کویر‌ها و خشکسالی، باعث ایجاد عدم امنیت غذایی، قحطی و فقر می‌شود.

سالاری، کارشنای محیط زیست می‌گوید: بیابان‌زایی، تخریب زمین‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک است که فروپاشی سرزمین را در پی دارد.

او می‌افزاید: کمبود بارندگی و پراکنش نامنظم، بهره برداری بی رویه از آب‌های زیرزمینی، خشکسالی‌های پی در پی، بهره برداری غیر اصولی از معادن موجود در مناطق خشک و نیمه خشک و… منجر به فرسایش و تشدید بیابان زایی می‌شود.

سالاری می‌گوید: تغییر اقلیم و دخالت‌های انسانی به وسعت بیابان‌های کشور افزوده است، میزان فرسایش خاک بر روی بیابان زایی تاثیر مستقیم دارد البته بیابان زایی و خشک شدن سرزمین‌ها فقط ایران را تهدید نمی‌کند بلکه بسیاری از کشور‌ها با این پدیده که ریشه در دخالت‌های انسان بر طبیعت و تغییرات آب وهوایی دارد، درگیر هستند.

هزار بلای بیابان

حدود ۱۰ درصد مساحت کل استان البرز بیابانی است اما این بیابان‌ها قابل احیا هستند و باید وضعیت آن‌ها رسیدگی شود.

۲۴هزار و ۱۰۰ هکتار از این عرصه‌های بیابانی به عنوان کانون ریز گرد داخلی در البرز محسوب می‌شوند.

وقوع طوفان‌های شن و هجوم تپه‌های ماسه‌ای و ایجاد پدیده گرد و غبار، تهدید شهرک‌ها و تاسیسات صنعتی استان البرز، آسیب به مناطق مسکونی و شهری و روستایی و تخریب اراضی کشاورزی و کاهش توان تولید بیولوژیک از جمله تهدید‌های بیابان زایی به شمار می‌روند.

پر شدن شبکه‌های انتقال آب با رسوبات بادی، افزایش بیماری‌های چشمی و تنفسی و تشدید بیکاری و در نتیجه توسعه فقر و مهاجرت از دیگر عوامل تهدید کننده ناشی از پدیده بیابان زایی به شمار می‌آید.

اشتهارد و نظرآباد، پیشانی بیابان های البرز

حامد فرضی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز می‌گوید: طبق آخرین آماری که توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و تصاویر ماهواره‌ای ارائه شده، ۴۴ هزار هکتار بیابان قابل احیا در استان البرز وجود دارد که ۲۵ هزار هکتار از این اراضی در شهرستان اشتهارد و ۱۹ هزار هکتار در شهرستان نظرآباد قرار گرفته است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز می‌افزاید: از سال ۹۵ تاکنون ۱۲ هزار هکتار عملیات بیابان زایی و کاشت نهال در اشتهارد و نظرآباد انجام شده که هفت هزار هکتار بیابان زایی در شهرستان اشتهارد و بقیه در نظرآباد بوده است.

فرضی می‌گوید: وضعیت بیابان‌ها در استان البرز خوب است و نهال‌های که می‌کاریم را تا سه سال آبیاری می‌کنیم، وضعیت پوشش گیاهی نیز مطلوب است، اما باتوجه به کاهش بارش‌ها نسبت به سال‌های گذشته، پوشش گیاهی در البرز کمتر شده است.

او می‌افزاید: اعتبارات ملی و استانی ما وضعیت خوبی ندارد و امیدواریم با مشارکت مردم و گروه‌های مردمی بتوانیم نهال کاری انجام دهیم.

کاشت گونه‌های سازگار با اقلیم مناطق بیابانی، پوشش گیاهی، نهال کاری، بذرپاشی از اقدامات منابع طبیعی البرز برای جلوگیری از توسعه بیابان است.

علاج بیابان

از جمله راهکار‌های مؤثری که می‌توان برای مهار پدیده بیابان زایی در کشور به کار گرفت، اصلاح روش‌های تأمین انرژی در مناطق مستعد بیابان‌زایی، بهبود وضعیت معیشت اقتصادی ساکنان بیابان، کنترل جمعیت، استفاده از فناوری‌های نوین و مناسب برای کشاورزی در بیابان است.

همچنین حفاظت از خاک، متعادل سازی در محیط‌های طبیعی، توسعه آبیاری‌های مصنوعی، افزایش تولید کشاورزی و ایجاد اشتغال در زیر بخش کشاورزی، حصارکشی‌های سنگی، کشت درختچه‌ها و توسعه کشت دیمی راهکار‌هایی دیگر برای مقابله با پدیده بیابان زایی است.

البته در این میان، نقش مردم محلی را نیز در بیابان زدایی و استفاده از دانش بومی برای حفاظت و جلوگیری از تخریب سرزمین، نباید نادیده گرفت.

درخت، وقتی که بیابان حرفی برای گفتن ندارد

یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از بیابان زایی کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک است.

جهت پیشروی بیابان‌ها تنها هنگامی معکوس می‌شود که تغییرات شگرف پدید آید.

بیابان زایی به عنوان یک پدیده زیست محیطی توسط انسان قابل کنترل است، همان طور که فعالیت‌های آدمی می‌تواند سبب گشترش بیابان‌ها شود، یکسری تلاش‌های دیگر از طرف گروه‌های مردمی می‌تواند مانع از افزایش بیابان‌ها باشد.

امروزه محیط زیست بیشتر از هر زمان دیگر نیاز به توجه ما دارد و تمامی انسان‌ها در قبال جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، مسئولیت حفظ و صیانت از محیط اطراف خود را برعهده دارند.

بیابان زایی پدیده ای است که اگر جلوی آن گرفته نشود ، آثار زیان بار آن به چشم تمام اقشار جامعه می رود.

بی شک با تلاش تمام مردم یک جامعه می توان از بروز چنین حوادث ناگواری که آثار زیست محیطی آن علاوه بر انسان ها در زندگی گیاهان و حیوانات نیز تاثیر گذار است، جلوگیری کرد.

گزارشی از رویا نادری

انتهای پیام/ر.ن