کف است و کرسی و فال و سفره آیینی

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، صدای پای زمستان به گوش می‌رسد و ننه سرما کم کم می‌خواهد زیر کرسی جا خوش کند.

پاییز کوله بارش را بسته تا از میان ما برود و یلدا هم او را بدرقه می‌کند.

یلدا به فکر روشنایی و زایش است؛ می‌خواهد با بودنش، زمستانی را نوید دهد که روزهایش بلند و تاریکی شب هایش کم می‌شوند.

کویرنشینان چطور یلدا را می‌گذرانند؟

اما مردمان کویر نیز همچون سایر ایرانیان در یلدا دور یکدیگر جمع می‌شوند و در نواهایشان، عشق و محبت را به یکدیگر هدیه می‌کنند.

در ظروفشان نقل و نبات محبت جا دارد و گرمای دل هایشان بر صفای جمع خانواده می‌افزاید؛ مردم خراسان جنوبی آیین‌های سنتی و قدیمی زیادی دارند که در شب چله اجرا می‌کنند.

احمدپور یکی از شهروندان بیرجندی که سن و سالی از او گذشته و شب‌های چله زیادی را به خود دیده گفت: در زمان قدیم شب‌های چله را در کنار یکدیگر با مهر و محبت می‌گذراندیم.

او از خاطرات قدیم می‌گوید؛ در لا به لای خاطراتش به یاد قصه گویی‌ها می‌افتد، قصه‌هایی که با یکی بود یکی نبود شروع می‌شد و تا صبح به سر می‌رسید.

احمدپور گفت: دور کرسی نشستن در زمان قدیم صفای زیادی داشت؛ خیلی هایمان در آن محافل حضور داشتیم؛ بزرگتر‌ها قصه می‌گفتند، بچه‌ها گوش می‌کردند و هر کدام آجیلی را برای خود از روی کرسی بر می‌داشتند.

کف، ماده ای شیرین و گرمابخش محافل

اما کف زنی شاید مرسوم‌ترین رسم و آیین خراسانی‌ها در شب چله باشد؛ کف ماده‌ای شبیه به خامه است که از ریشه گیاهی به نام چوبک یا همان بیخ به دست می‌آید.

کف سفید است و همراه گردو و یا پسته سرو می‌شود؛ این خوراکی خاصیت درمانی برای معده نیز دارد.

بیشتر بخوانید

• بازار میوه و تره بار زیر ذره بین ناظران
• یلدا، بهانه‌ای سرد و گران برای بدرقه پاییز
• پسا یلدا را چگونه خواهیم گذراند؟/مردم همچنان پایند دستورالعمل‌های بهداشتی باشند

حسین پور یکی دیگر از شهروندان بیرجندی درباره کف زنی می‌گوید: کف را برای شب چله نمی‌توان به صورت انفرادی تهیه کرد بلکه باید مرد‌های یک خاندان، با کمک یکدیگر این ماده را درست کنند.

او می‌گوید: اول کار باید ریشه بیخ را چندین مرحله جوشاند و پس از آن آب بیخ را در ظرفی به نام تغار ریخت؛ پس از آن باید با دسته گز که از به هم پیوستن چندین تکه چوب محکم گز درست می‌شود، این آب را به هم زد.

حسین پور گفت: این کار تا جایی ادامه پیدا می‌کند که مایع سفت شود و به حالت بستنی در آید و در اصطلاح می‌گویند تا وقتی که دسته گز در تغار نایستد، کف سفت نشده است.

این شهروند بیرجندی می‌گوید: هم زدن کف کار راحتی نیست و حدود نیم ساعت تا یک ساعت وقت می‌گیرد که جوانان باید در این زمان به طور مستمر کف را هم بزنند وگرنه نتیجه مطلوب به دست نمی‌آید.

بچه‌های پر جنب و جوش قبل از اضافه کردن شکر و شیرین کردن کف، آن را به سمت یکدیگر پرتاب می‌کنند، درست مثل برف.

دامادها شب چله ای می برند

اما عروس و داماد‌ها نیز از شب چله بی نصیب نیستند؛ شب چله‌ای یا شُو چله‌ای عروس که خانواده داماد آن را تهیه می‌کنند، یکی دیگر از رسومی است که در خراسان جنوبی و در شب یلدا اجرا می‌شود.

غلامی یکی از جوانان دم بخت که به تازگی همسر اختیار کرده و عقدش انجام شده است، گفت: باید امسال برای همسرم شب چله‌ای ببرم که به این مراسم خنچه برون هم می گویند.

او گفت: طبق گفته قدیمی‌ها در شب یلدا، اجناس مختلفی از طلا گرفته تا قند و چای روی سینی‌های گرد چیده می‌شوند و رویشان را با پارچه‌های رنگی می‌پوشانند.

غلامی گفت: جوانان این سینی‌ها را بر سر گذاشته و با دف زنی، به سمت خانه و خانواده عروس می‌روند و هدایای عروس را به او تقدیم می‌کنند.

این نوداماد گفت: هدایا شامل لباس، پارچه، برنج، روغن، گوشت و حتی طلا است که خانواده داماد آن‌ها را برای عروس فراهم می‌کنند.

کرونا، همنشینی دو ساله در یلدا

صله ارحام و دیدن خویشاوندان شاید در شب چله مرسوم باشد، اما باید در شرایط فعلی، مزاحمی به نام کرونا را هم در نظر داشته باشیم.

محسنی یکی از شهروندان خوسفی گفت: باید در زمان کرونا حتما دورهمی‌ها را با تعداد کمتری از افراد برگزار کنیم.

او گفت: حتی اگر می‌توانیم باید در خانه بمانیم و سرمان را با برنامه‌های تلویزیونی و تماس مجازی با اقوام و خویشان گرم کنیم.

محسنی گفت: به یاد داشته باشیم که کادر درمان در حال حاضر نیازمند توجه و همکاری ما هستند و اگر رعایت نکنیم، هم بر آن‌ها سخت می‌گذرد و هم خودمان باید عذاب بکشیم.

این شهروند خوسفی گفت: چه زیباست که شب چله را با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی برگزار کنیم تا خوشی یک شب، درد چند شب و چند ساله را به همراه نیاورد.

او گفت: چه خوب است در چنین شب‌هایی یاد گذشتگان کنیم و برای آن‌ها طلب مغفرت کنیم؛ چه سال‌هایی گذشت که خیلی‌ها را در کنارمان داشتیم و امسال دیگر در کنارمان نیستند تا یلدا را با یکدیگر جشن بگیریم.

قدر دور هم بودن را بدانیم

شب چله یا همان یلدا که به بلندترین شب سال معروف است، فرصتی برای در کنار هم بودن خانواده هاست تا قدر یکدیگر را بدانند و عشق و محبت را به هم هدیه کنند.

در خراسان جنوبی رسوم مختلفی وجود دارد که هر کدام از آن‌ها می‌تواند گرمای دل مردم را در سرمای فصل سرد سال بیشتر کند.

دور کرسی نشستن و تخمه شکستن و گوشت داغ خوردن در وعده شام شب یلدا صفایی دیگر دارد که باید قدرش را بدانیم، چون معلوم نیست سال دیگر کسی باشد که با او یلدا بگیریم یا خیر.

اما امسال همچون دو سال گذشته باید کرونا را هم مدنظر داشته باشیم؛ خیلی‌ها هستند که روی تخت بیمارستان اند و نحسی کرونا دامنشان را گرفته و نمی‌گذارد که در کنار خانواده هایشان باشند.

فرشتگانی نیز هستند که بیماران را امید می‌دهند و در یلدا کنار بیماران کرونایی می‌مانند تا حالشان را بهبود دهند؛ با رعایت نکردن دستورالعمل‌های بهداشتی در دورهمی‌های یلدایی، خود را در تور کرونا نیندازیم و پرستاران و پزشکان را هم به زحمت نیفکنیم.

گزارش از سید محمد علی سجادی

انتهای پیام/ س