به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، تداوم خشکسالی‌های پی در پی در بیشتر مناطق ایران و تشدید پدیده تغییر اقلیم، زنگ خطری برای همه ما است.
پرداختن به این امر مهم و علاج این واقعه هولناک باید قبل از وقوع آن صورت پذیرد و مشکلات کمبود آب را که ناشی از خشکسالی و تقاضای فزاینده است باید در کوتاه مدت و درازمدت مدیریت کرد تا از خطرات همه جانبه آن کاسته شود.
بیشتر بخوانید
بخش کشاورزی که منبع اصلی غذایی برای جوامع بشری محسوب می‌شود در شرایط خشکسالی به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و آسیب‌های جدی می‌بیند به طوریکه کاهش آب‌های سطحی سبب می‌شود تا زارعان و باغداران و سایر بخش‌ها به برداشت بی رویه از سفره‌های زیر زمینی روی بیاورند.
در این میان برداشت بی رویه از سفره‌های آب زیر زمینی آن هم در شرایط خشکسالی یا کم بارشی سبب می‌شود تا این ذخایر ارزشمند در کمترین زمان نیست و نابود شوند چرا که شیوه برداشت از این منابع غیر علمی و سنتی بوده و خسارت‌ها را دوچندان می‌کند.
اگر چه چهارمحال و بختیاری با عنوان استانی کوهستانی با رشته‌کوه‌های برافراشته، چشمه سار‌های جوشان، رودخانه‌های خروشان و آب و هوایی سالم و چهارفصل در کشور شناخته می‌شود، اما چندی است که تغییر اقلیم و خشکسالی‌های متوالی حال و روز خوشی برای این استان باقی نگذاشته به طوری که در حال حاضر ۹۶.۱ درصد مساحت این استان درگیر خشکسالی است و سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ با کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها به پایان رسید.
خشکسالی‌های اخیر چهارمحال و بختیاری از سال آبی ۸۶-۸۵ آغاز شده است و در طول این سال‌ها پیامد‌های ناگواری بر منابع آب، محیط زیست و فعالیت‌های اقتصادی این استان برجا گذاشته است.
به گفته کارشناسان، امیدی برای جبران تبعات خشکسالی و تقویت منابع موجود آب وجود ندارد و چنانچه اقدام موثری برای سازگاری با این شرایط به کار گرفته نشود وضعیت از این نیز ناگوارتر می‌شود.
مسئولان هواشناسی عنوان می‌کنند این استان در طول ۱۵ سال گذشته به دنبال تغییر اقلیم و وقوع خشکسالی‌های متوالی، بین یک هزار و ۲۰۰ تا یک هزار و ۵۰۰ میلیمتر کمبود بارش دارد که معادل بارندگی‌های ۲ سال آبی کامل است.
مهران چراغپور مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری گفت: عامل اصلی شکل‌گیری این وضعیت در استان تغییر اقلیم است به گونه‌ای که با تغییر بارش‌ها از برف به باران و گرمایش هوا، منابع آب پایدار استان به شدت کاهش یافته و جوابگوی نیاز فعلی نیست.
او افزود: این موضوع از سال ۸۶ تاکنون در استان تداوم داشته آنچنان که سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ با کاهش حدود ۴۰ درصدی بارش‌ها در استان به پایان رسید که بر اساس آن این استان دومین استان کم‌بارش کشور اعلام شد.
چراغپور اضافه کرد: این کاهش بارش‌ها بیشترین تاثیر خود را بر منابع آب زیرزمینی و افت شدید آبخوان‌ها برجا گذاشته است که می‌تواند به تشدید تنش آبی در استان منجر شود.
او با بیان اینکه ۹۶.۱ درصد مساحت استان درگیر خشکسالی است، ادامه داد: در حال حاضر ۳.۹ درصد مساحت استان در حد نرمال، است، اما ۱۸.۷ درصد با خشکسالی خفیف، ۲۸ درصد با خشکسالی متوسط، ۲۲.۸ درصد با خشکسالی شدید و ۲۶.۷ درصد با خشکسالی بسیار شدید مواجه شده است.
چراغپور، افزایش دما را از دیگر عوامل تغییر اقلیم دانست و گفت: دما در سالی آبی که گذشت بین نیم تا ۲ درجه گرمتر شد، اگر چه در پاییز چهار دهم درجه کاهش داشت، اما در زمستان ۱.۷ درصد افزایش، بهار ۲.۷ درصد افزایش و در تابستان ۱.۱ درجه نسبت به دوره مشابه میانگین بلندمدت با افزایش روبرو شد.
او افزود: تغییر بارش‌ها از برف به باران از یک سو و گرمایش هوا سبب شد تا نه تنها بارش برف قابل توجهی در استان شکل نگیرد بلکه همان میزان اندک نیز به سرعت آب شود و نتواند سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه کند.
فاطمی کارشناس مسائل آب چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه شدت خشکسالی سال آبی گذشته در ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است، اظهار داشت: این موضوع سبب شد تا یکی از پرآب‌ترین چشمه‌های استان تحت عنوان چشمه کوهرنگ با کاهش شدید آبدهی مواجه شود.
او با بیان اینکه ذخایر برف و یخ در استان صفر است و همین موضوع منجر به کاهش شدید آبدهی چشمه‌های استان شده است، خاطرنشان کرد: چشمه‌های بزرگ دیگری نظیر مروارید، دیمه، پیرغار، سرآب، برم و سندگان نیز به وضعیتی مشابه چشمه کوهرنگ گرفتار شده‌اند و همین موضوع برداشت از منابع دیگر از جمله چاه‌ها را تشدید کرده و بر افت سفره‌های آب زیرزمینی تاثیر گذاشته است.
فاطمی، کاهش بیش از ۵۰ درصدی آب چشمه کوهرنگ و خشک شدن جریان این چشمه مهم استان را زنگ هشداری برای یافتن منبع جایگزین برای تامین آب شرب پنج شهر و ۳۴ روستای بهره‌بردار از این منبع دانست و گفت: وضعیت کنونی می‌طلبد تا علاوه‌بر تامین منابع جایگزین، مدیریت مصرف را متناسب با شرایط بحران آب تغییر داد.
در چنین شرایطی یکی از راهکار‌های موثر و عملی استفاده بهینه و صرفه جویی در مصرف آب است. در این میان، مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی که بخش عمده‌ای از مصارف آب در ایران و جهان را نیز شامل می‌شود، می‌تواند بسیار موثر و راهگشا باشد.
بسیار روشن است که برای دستیابی به این مهم، شناسایی شاخص‌های اصلی مدیریت مصرف آب و تعیین این شاخص به روش‌های مناسب است.
راندمان‌های آبیاری، بهره وری مصرف آب کشاورزی، مقدار آب مصرفی در بخش کشاورزی و توسعه پایدار روش‌های نوین آبیاری از مهمترین شاخص‌های کلیدی و رویکرد‌های اساسی در برنامه ریزی‌های کلان مربوط به تامین، تخصیص و مصرف اصولی از آب در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی است.
غلامرضا شماعی رئیس اداره مهندسی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: اجرای تجهیز اراضی باغی و زراعی استان به سامانه‌های نوین آبیاری از سال ۱۳۷۰ آغاز شد و تاکنون بیش از ۶۷ هزار هکتار از اراضی استان به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده اند.
او افزود: از این میزان ۴۷ هزار هکتار به سامانه‌های بارانی، حدود ۲۰ هزار هکتار به سامانه‌های قطره‌ای و حدود ۵۰۰ هکتار هم به آبیاری کم فشار تجهیز شدند.
شماعی اضافه کرد: تاکنون بیش از ۵۵ درصد از اراضی زراعی و باغی استان چهارمحال و بختیاری به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده اند و اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در ۴۵ درصد باقیمانده از اراضی کشاورزی در دستور کار جهاد کشاورزی قرار دارد.
او پیش بینی کرد: در صورت تخصیص اعتبار در طی چند سال آینده تمامی اراضی کشاورزی استان چهار محال و بختیاری به سیستم آبیاری نوین مجهز شوند البته باید گفت که در درصد کمی از اراضی قابلیت اجرای سامانه‌های آبیاری نوین وجود ندارد.
شماعی گفت: طبق بررسی تحقیقاتی که توسط نهاد‌های تحقیقاتی جهاد کشاورزی انجام شده است به ازای هر هکتار اجرای سامانه‌های نوین آبیاری به میزان ۴ هزار و ۴۰۰ متر مکعب آب در سال صرفه جویی می‌شود.
او افزود: یعنی با تجهیز ۶۷ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری به سامانه‌های نوین آبیاری، سالانه ۲۸۶ میلیون متر مکعب آب صرفه‌جویی می‌شود.
شماعی اضافه کرد: استان چهارمحال و بختیاری از نظر درصد تجهیز اراضی کشاورزی به سیستم نوین آبیاری بعد از استان هرمزگان در جایگاه دوم کشوری قرار دارد.
رئیس اداره مهندسی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: برای اجرای سیستم‌های نوین آبیاری بخش عمده هزینه توسط دولت و بخش جزئی آن توسط بهره‌برداران و کشاورزان تامین می‌شود.
او افزود: به منظور حفاظت از منابع آبی با روش‌های نوین آبیاری کشاورزی، اعطای تسهیلات به کشاورزان همانند سال‌های قبل در دستورکار قرار دارد.
شماعی اضافه کرد: متقاضیان می‌توانند با مراجعه به اداره‌های جهاد کشاورزی محل فعالیت خود از تسهیلات استفاده کنند.
او ادامه داد: از کشاورزان خواهشمندیم به منظور حفظ منابع آبی با توجه به کاهش چشمگیر بارش باران و خشک شدن رودخانه‌ها و منابع آبی، نسبت به استفاده از روش‌های نوین آبیاری اقدام کنند.
یکی از بهره برداران بخش کشاورزی شهرکرد، افزایش راندمان آبیاری، صرفه جویی در مصرف آب، کاهش علف‌های هرز، بهبود کمی و کیفی در تولید محصول، افزایش بهره وری و امکان همزمان آبیاری و کود دهی را از مزایای آبیاری نوین قطره‌ای برشمرد.
حقانی افزود: آﺑﯿﺎری از روزﮔﺎران ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ روشﻫﺎی ﺳﺎده و به صورت غرقابی (سنتی) اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ که با توجه به غنای سفره‌های زیرزمینی و دِبی مناسب آب قنات‌ها، برای آن زمان مطلوب زمان بود اﻣﺎ اﻣﺮوزه روشﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮای آﺑﯿﺎری ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود که چنانچه ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ روشﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر درﺳﺖ و در ﺟﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺸﺎورزی ﮐﻤﮏ ﺑﺴﯿﺎری می‌کند.
این کشاورز ۵۷ ساله اضافه کرد: در آﺑﯿﺎری ﺑﺎﯾﺪ از روشﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده کنیم ﮐﻪ علاو ه بر ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ در ﻣﺼﺮف آب، از ﺷﺴﺘﻪﺷﺪن، فرسایش و ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺧﺎک ﮐﺸﺎورزی نیز جلوگیری کند که روش‌های آبیاری نوین در این زمینه بسیار موثر است.
دیگر کشاورز شهرکردی که پنج هکتار زمین زراعی و باغی دارد و ۴۰ درصد آن را به سیستم نوین آبیاری مجهز کرده گفت: صرفه جویی در مصرف آب، پخش مناسب کود، آبدهی یکنواخت و جلوگیری از رویش علف‌های هرز از مزایای استفاده از این سامانه آبیاری بوده است و در صورت تامین تسهیلات آماده ام که صد درصد مزارع و باغ‌هایم را به پوشش آبیاری نوین تجهیز کنم.
همانطور که اشاره شد توسعه سامانه‌های آبیاری نوین و در کنار آن استفاده بهینه از آب‌های سطحی، مهمترین راهکار برای برون رفت از مشکلات کم آبی در کشور است.
در این میان کشاورزان و بهره برداران می‌توانند با استفاده از تسهیلات اعطایی و فرصت به وجود آمده برای تجهیز اراضی کشاورزی و باغی خود به سامانه‌های آبیاری نوین، الگوی کشت را از سنتی به صنعتی یا نیمه صنعتی تغییر داده تا شاهد افزایش بهره وری از اراضی کشاورزی و باغی، تولید محصولات با کیفیت، کاهش هزینه‌ها و حفظ ذخایر آبی و خاک کشور باشیم.
گزارش از افسانه احمدی فارسانی
انتهای پیام/ف