به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، با خشک شدن بستر رودخانه زاینده‌رود در اصفهان و هشدار‌های خطرناک که در گذشته نادیده گرفته شد، اکنون اصفهان را با زلزله‌ای خاموش به نام فرونشست زمین مواجه کرده است و سبب ایجاد شکاف‌ها و فرونشست‌های متعددی در مناطق مختلف اصفهان همانند آثار تاریخی، خیابان‌ها و بسیاری از ساختمان‌های این کلانشهر شده است.
پدیده فرونشست زمین ناشی از نبود تعادل بین تغذیه و برداشت سفره‌های آب زیرزمینی است که در ایران طی خشکسالی‌های پیاپی و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، نبود استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری و کشت محصولات با نیاز آبی بالا و رایج در اغلب پهنه‌های کشور سبب شده است میزان آب زیرزمینی در همه دشت‌های ایران کاهش یابد و فرونشست در سطح وسیع در اغلب دشت‌ها و زمین‌های هموار کشورمان در حال رخ دادن باشد.
براساس تحقیقات به عمل آمده، مناطقی از جمله جنوب و جنوب غرب تهران و شمال شهر اصفهان بیشتر از سایر نقاط با وضعیتی بحرانی روبرو هستند و این موضوع سبب شده تا نگاه‌ها از مدت‌ها قبل به خطرات ناشی از فرونشست زمین در این مناطق باشد. خطراتی که سیستم‌های شهرسازی، جاده‌ای، حمل و نقلی و زیرساخت‌ها را تهدید کرده و جان شهروندان را نیز با خطر روبرو می‌سازد.
در متون علمی انجمن علوم مهندسی آب بر مواردی از جمله انحلال، آب شدگی یخ‌ها و تراکم نهشته‌ها، حرکت آرام زمین و خروج گدازه و یا عملیات انسانی نظیر معدن کاری یا برداشت آب زیرزمینی و نفت به عنوان دلایل و عوامل فرونشست زمین اشاره شده است. با نگاهی به عوامل ذکر شده به خوبی می‌توان مهمترین دلیل فرونشست زمین در اصفهان را یافت و آن خشکسالی و برداشت آب‌های زیرزمینی است.
برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی سبب فرونشست زمین شده است
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در این باره اظهار داشت: امروز باید به سمت و سویی حرکت کرد که منابع آب موجود را به خوبی حفظ کنیم. براساس گزارش‌های ارائه شده در دهه اخیر شاهد کاهش ۱۵ تا ۲۰ درصد از بارندگی‌ها بوده‌ایم. ۴۰ درصد از روان آب‌ها نیز در کشور کاهش یافته که این موضوع شرایط خاصی را بر کشور حاکم کرده است.
منصور شیشه فروش بیان کرد: برای سازگاری با شرایط خشکسالی و کم آبی طرح‌هایی موفقیت آمیز خواهد بود که قابلیت اجرایی شدن را داشته باشند و بتوان آن‌ها را در کمترین مدت زمان ممکن به مرحله اجرا رساند. خوشبختانه امروز طرح‌های دانشگاهی و علمی خوبی بر روی میز قرار دارد تا بتوانیم با شرایط موجود کم آبی سازگاری پیدا کنیم.
بحران فرونشست در اصفهان به‌علت خشکی زاینده‌رود است
حسینعلی حاجی‌دلیگانی آب را اصلی‌ترین زیرساخت‌های اصفهان عنوان کرد و با اشاره به اهمیت احیای حوضه آبریز زاینده رود اظهار داشت: اصلی‌ترین زیرساخت اصفهان که نبود آن دیگر زیرساخت‌ها را مورد تهدید قرار داده، آب است. متاسفانه الان چشم‌انداز روشنی در پیش روی زاینده‌رود وجود ندارد و آنچه که امروز لازم است انجام شود تبیین عمق فاجعه و ایجاد گفتمان زاینده‌رود و آسیب‌های ناشی از خشکی این رود در سطح ملی است.
عضو هیئت‌رئیسه مجلس پیرامون آسیب‌های ناشی از خشکی زاینده‌رود تصریح کرد: متاسفانه بحران فرونشستی که امروز اصفهان به علت خشکی زاینده‌رود با آن مواجه شده است، آسیب‌های حتمی در پی دارد، از جمله تخریب و نابودی آثار تاریخی، زیربنا‌های صنعتی و حتی تاسیسات و زیرساخت‌هایی که از اصفهان عبور می‌کنند، مثل خطوط گاز یا راه‌آهن و ... از جمله آسیب‌هایی است که خشکی زاینده‌رود در پی داشته است.
تکلیف اصفهان پس از ۲۰ سال مشخص شود
رئیس کمیسون اقتصادی، حقوقی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان در چهاردهمین جلسه علنی شورای شهر اصفهان با اشاره به بحث فرونشست در اصفهان، گفت: از دیگر مشکلات کلیدی موجود مبحث فرونشست زمین در اصفهان است. سوال من این است که آیا حتماً باید منارجنبان، عالی‌قاپو و بنا‌های تاریخی از میان رود تا همگی جدی گیرند؟
عباس حاج رسولی‌ها افزود: اگر آب جاری شود فرونشست، اشتغال، گردشگری که بسیار در اقتصاد موثر است، حل می‌شود. خواهشمندم که استاندار بخواهند بحث آب در دستور کار سران سه قوه قرار گیرد و به نوعی تکلیف اصفهان پس از ۲۰ سال مشخص شود.
باید برای حفظ آثار تاریخی فکری کرد
نماینده مردم اصفهان در مجلس درباره مشکل زاینده‌رود و بحران فرونشست در اصفهان بیان کرد: متاسفانه اصفهان در حال فروریختن است به این معنا که اصفهان دچار یک زلزله عظیم در طول چند سال شده و این موضوع خطرات بسیاری را در پی داشته است. این پیش‌لرزه‌های زلزله را در خانه‌های همه مردم اصفهان، در پل‌های تاریخی و ابنیه میراثی می‌توان مشاهده کرد.
عباس مقتدایی درباره ترک‌های صورت گرفته در آثار تاریخی اصفهان ادامه داد: این ترک‌هاکه بر دیواره سی و سه پل، دیواره مسجد امام و گبد‌های فیروزه‌ای شناخته شده بین‌المللی دیده می‌شود، بسیار اهمیت دارد. این ترک‌ها تا عمق برج‌ها در مناطق مختلف و در ورزنه اصفهان در مسجد ساخته شده دوره تیموری قابل دیدن است و متأسفانه پیش‌لرزه‌هایی است که لرزه اصلی آن بر اساس اسناد تعریف شده نزدیک است.
وی خاطرنشان کرد: در گزارش رسمی که کارشناسان به من ارائه دادند، مدیریت نادرست بر منابع آب، به عنوان علل اصلی بحران فرونشست، مورد تاکید قرار گرفته است. منابع آب تغذیه‌کننده دشت به خارج از دشت رفته و این خروج آب از دشت یعنی ویرانی و بحرانی که امروز با آن روبه‌رو هستیم.
جریان زاینده‌رود باید دائمی باشد
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان با تاکید بر اینکه کل زندگی انسانی در اصفهان تحت تاثیر فرونشست قرار گرفته، گفت: در مناطق شمال اصفهان فرونشست نمود بیشتری دارد، اما این بدان معنی نیست که مابقی مناطق در امنیت هستند، بلکه همه مناطق شهر در خطر قرار دارند. اگر امروز ترک‌های حاصل از فرونشست ترمیم شود، در بهترین حالت بین ۵ الی ۱۰ سال دیگر باز خود را نشان خواهد داد. مگر آنکه ۲۰۰ متر زمین را بکنند تا به سنگ‌بستر برسند، آیا این امر شدنی است؟
رضا اسلامی خاطرنشان کرد: تخریب بنا‌های تاریخی تنها گوشه‌ای از تبعات فرونشست است، الان یک جمعیت ۲.۵ میلیون نفری در معرض خطر قرار گرفته‌اند. در بهترین حالت ۱۸ سال دیگر آبی در آبخوان زاینده‌رود وجود نخواهد داشت و در آن زمان دیگر فقط شهرک نیروهوایی تخلیه نمی‌شود، بلکه خانه‌های مسکونی لحظه‌ای فرو می‌ریزند و اصفهان تبدیل به شهری خالی از سکنه خواهد شد.
وی افزود: ضخامت آبرفت میدان نقش‌جهان بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ متر بوده و به طبع ضخامت لایه دانه‌ریز هم در این منطقه بیشتر است. در این منطقه چاه‌های آب زیادی برای شرب و یا آبیاری فضای سبز وجود دارد و برای کاهش سرعت فرونشست در این منطقه، علاوه بر دائمی بودن جریان زاینده‌رود، باید این چاه‌ها نیز مسدود شوند، در غیر این صورت با رسیدن به کف آبخوان، میدان نقش‌جهان نیم متر فرونشست غیرمتقارن خوهد داشت. هیچ راهی برای نجات شهر نیست مگر در گام نخست برداشت از آبخوان را متوقف کنیم و در گام دوم جریان دائمی زاینده‌رود باید برقرار باشد.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان گفت: در بستر آبخوان زاینده‌رود حدود ۱۴ هزار حلقه چاه مجاز و حدود ۱۲ هزار حلقه چاه غیر مجاز وجود دارند که باید برداشت از آن‌ها به حداقل رسیده و یا کامل متوقف شود. چاه‌های غیر مجاز باید بلافاصله مسدود شوند. اگر جریان دائمی زاینده‌رود برقرار باشد و برداشت از آبخوان هم کاهش یابد، سرعت فرونشست کاهش پیدا خواهد کرد و بعد از مدتی به حالت پایدار خواهد رسید.
وی تصریح کرد: اگر با ادامه روند فعلی آب به کف آبخوان برسد، میدان نقش‌جهان ۴۶ سانتی‌متر فرونشست غیرمتقارن خواهد داشت. مسجد جامع عباسی نیز ۱۰ سال است که در دست بازسازی قرار دارد و هر گوشه‌ای از مسجد را که بازسازی می‌کنند، گوشه دیگر ترک می‌خورد و تعمیر روی تعمیر است که در مسجد انجام می‌شود. ترک‌های فرونشست در پل خواجو هم کاملاً ظاهر شده است، در ایوان‌های پل خواجو ترک‌هایی وجود دارد که تعدادی از آن‌ها پر شده، اما در بغل آن‌ها بازهم ترک‌های فرونشست در حال ایجاد شدن است، چون پل خواجو در بستر آبرفت با ضخامت ۴۰ تا ۵۰ سانت بنا شده و مشکل اصلی در داخل زمین است.
اسلامی اظهار داشت: سازه‌هایی که در بستر زاینده‌رود مثل سی‌وسه پل، پل خواجو، پل چوبی و ... به شکلی بنا شده‌اند که همیشه باید آب در جریان باشد. زمین در حال فرونشست است و به صورت قائم نیز به سازه‌ها فشار وارد می‌کند و بنا ترک می‌خورد. زمانی که چشمه‌ها خشک و مرگ آبخوان فرا برسد، سرعت فرونشست کاهش پیدا خواهد کرد. در آن صورت می‌توانند بستر زاینده‌رود را آسفالت کنند تا حداقل گرد و خاک مردم را بیمار نکند، اما الان زاینده‌رود هنوز خاصیت باروری دارد و اگر به صورت پایدار جریان یابد، می‌تواند آبخوان را تغذیه کند و سرعت فرونشست کاهش یابد، البته برای این اتفاق باید خروجی آبخوان را کاهش دهیم و آبی برداشت نشود.
وی افزود: ضخامت آبرفت میدان نقش‌جهان بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ متر بوده و به طبع ضخامت لایه دانه‌ریز هم در این منطقه بیشتر است. در این منطقه چاه‌های آب زیادی برای شرب و یا آبیاری فضای سبز وجود دارد و برای کاهش سرعت فرونشست در این منطقه، علاوه بر دائمی بودن جریان زاینده‌رود، باید این چاه‌ها نیز مسدود شوند، در غیر این صورت با رسیدن به کف آبخوان، میدان نقش‌جهان نیم متر فرونشست غیرمتقارن خوهد داشت. هیچ راهی برای نجات شهر نیست مگر در گام نخست برداشت از آبخوان را متوقف کنیم و در گام دوم جریان دائمی زاینده‌رود باید برقرار باشد.
بیشتر بخوانید:
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان اصفهان گفت: در بستر آبخوان زاینده‌رود حدود ۱۴ هزار حلقه چاه مجاز و حدود ۱۲ هزار حلقه چاه غیر مجاز وجود دارند که باید برداشت از آن‌ها به حداقل رسیده و یا کامل متوقف شود. چاه‌های غیر مجاز باید بلافاصله مسدود شوند. اگر جریان دائمی زاینده‌رود برقرار باشد و برداشت از آبخوان هم کاهش یابد، سرعت فرونشست کاهش پیدا خواهد کرد و بعد از مدتی به حالت پایدار خواهد رسید.
وی تصریح کرد: اگر با ادامه روند فعلی آب به کف آبخوان برسد، میدان نقش‌جهان ۴۶ سانتی‌متر فرونشست غیرمتقارن خواهد داشت. مسجد جامع عباسی نیز ۱۰ سال است که در دست بازسازی قرار دارد و هر گوشه‌ای از مسجد را که بازسازی می‌کنند، گوشه دیگر ترک می‌خورد و تعمیر روی تعمیر است که در مسجد انجام می‌شود. ترک‌های فرونشست در پل خواجو هم کاملاً ظاهر شده است، در ایوان‌های پل خواجو ترک‌هایی وجود دارد که تعدادی از آن‌ها پر شده، اما در بغل آن‌ها بازهم ترک‌های فرونشست در حال ایجاد شدن است، چون پل خواجو در بستر آبرفت با ضخامت ۴۰ تا ۵۰ سانت بنا شده و مشکل اصلی در داخل زمین است.
اسلامی اظهار داشت: سازه‌هایی که در بستر زاینده‌رود مثل سی‌وسه پل، پل خواجو، پل چوبی و ... به شکلی بنا شده‌اند که همیشه باید آب در جریان باشد. زمین در حال فرونشست است و به صورت قائم نیز به سازه‌ها فشار وارد می‌کند و بنا ترک می‌خورد. زمانی که چشمه‌ها خشک و مرگ آبخوان فرا برسد، سرعت فرونشست کاهش پیدا خواهد کرد. در آن صورت می‌توانند بستر زاینده‌رود را آسفالت کنند تا حداقل گرد و خاک مردم را بیمار نکند، اما الان زاینده‌رود هنوز خاصیت باروری دارد و اگر به صورت پایدار جریان یابد، می‌تواند آبخوان را تغذیه کند و سرعت فرونشست کاهش یابد، البته برای این اتفاق باید خروجی آبخوان را کاهش دهیم و آبی برداشت نشود.
بی‌توجهی به موضوعات در دهه‌های گذشته علت فرونشست‌های خطرناک امروز
رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اظهار داشت: زاینده‌رود امروزه دارای مصوبات ۹ ماده‌ای بوده که یکی از اصلی‌ترین بند‌های این مصوبه عدم بارگذاری جدید بر روی این رودخانه بوده در حالی که متاسفانه این بند رعایت نمی‌شود و در زمینه بارگذاری جدید حتی امروزه کشمکش‌هایی نیز وجود دارد. وضعیت بحرانی آب به هیچ وجه در شان اصفهان نبوده و بی‌توجهی به موضوعات در دهه‌های گذشته امروز ما را به فرونشست‌های خطرناک کشانده است.
رسول میرباقری گفت: در حال حاضر زلزله‌ای به نام فرونشست دیوار خانه‌های مردم اصفهان را به لرزه درآورده و برای جلوگیری از این اتفاق چاره‌ای به جز جاری بودن زاینده‌رود نیست. لازم است که از تمامی اندیشمندان، صاحبان نظر، اساتید دانشگاه و شرکت‌های دانش بنیان در زمینه حل مشکل آب دعوت به عمل آید تا طرح‌های خود را ارائه دهند.
صدای زلزله خاموش در اصفهان به گوش می‌رسد
رئیس مجمع نمایندگان شهر اصفهان درباره فرونشست‌های اخیر و بحران آب در اصفهان بیان کرد: وضعیت بحران آب در شان اصفهان نیست و این بی توجهی‌های یکی دو دهه گذشته باعث شده در کنار خشکسالی به آرامی به سمت فرونشست زمین پیش برویم که این معضل هم داستانی است و اگر رسیدگی نشود به یک زلزله در اصفهان تبدیل خواهد شد.
عباس مقتدایی ادامه داد: یک زلزله به نسبت خاموش با نام فرونشست که صدای آن از در و دیوار کوچه‌های شهر اصفهان شنیده می‌شود یکی از علت اصلی فرونشست به خاطر خشکی آب و فشرده شدن زمین است و اگر از یک حدی بیشتر شود زلزله به وجود می‌آورد و آثار تاریخی و باستانی و همچنین خانه‌های مسکونی ویران می‌شود.
فرونشست زمین در ابعاد مختلف به اصفهان خسارت زده است
نماینده مردم نجف‌آباد، تیران و کرون در مجلس در این خصوص اظهار داشت: یکی از جدی‌تری خطراتی که استان اصفهان با آن روبه‌رو است بحران فرونشست زمین است که در تاکنون در ابعاد مختلفی موجب خسارت به اصفهان شده است و اگر از آن غفلت شود، خسارت‌های بسیار بزرگتری ایجاد خواهد کرد و آرام آرام میراث تاریخی اصفهان از جمله پل‌ها و بنا‌های تاریخی این استان را به سمت نابودی می‌کشاند.
ابوالفضل ابوترابی خاطرنشان کرد: اصرار بر حمایت از توسعه صنایع آب‌بر در اصفهان اشتباه بزرگتری است و نباید با این کار به بحران فرونشست زمین دامن زد همچنین اشتباه بزرگ دیگری که در حال انجام است، توسعه و ساخت کارخانجات فولاد در استان چهارمحال و بختیاری است که سفره‌های زیرزمینی آب حوضه آبریز زاینده رود را خالی و استان‌های چهارمحال و بختیاری و اصفهان را به کام اژد‌های فرونشست خواهد برد.
مشکلات ناشی از خشکی زاینده‌رود به‌دلیل سوءمدیریت است
نماینده مردم فلاورجان در مجلس درباره پیگیری نمایندگان در موضوع آب اظهار داشت: نمایندگان استان حتی در دوره‌های قبل و در بیش از ۱۹ جلسه فقط در موضوع آب با معاون اول، رئیس‌جمهور و وزیر جلسه برگزار کردیم. در این دوره نیز جلساتی قبل از رای اعتماد به وزیر نیرو و سایر وزرا پیرامون موضوع آب داشتیم و حتی با وزیر گردشگری و وزیر فرهنگ و ارشاد، پیرامون موضوع آب صحبت کردیم؛ چراکه راه احیاء گردشگری و میراث ارزشمند استان اصفهان که می‌تواند چندین برابر نفت ارزش افزوده داشته باشد، در گرو احیاء زاینده‌رود است.
حجت‌الاسلام سیدناصر موسوی‌لارگانی افزود: اگر موضوع آب حل نشود، فرونشست زمین و ترک‌های عمیقی که در آثار تاریخی نمایان شده، قطعا تخریب این آثار تاریخی را به دنبال دارد. این ثروت ملی ارزشمند متعلق به گذشتگان و آیندگان ما هستند.
فرونشست زمین اثر سوءمدیریت است
نماینده مردم خمینی‌شهر در مجلس پیرامون عوامل بحران فرونشست زمین در استان تصریح کرد: متاسفانه برخی عوامل طبیعی و انسانی دست به دست هم داده و اوضاع فعلی یعنی فرونشست دشت اصفهان را به‌دنبال داشته است، برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی، بارگزاری‌های ناروا بر حوزه آبریز زاینده‌رود و جبران نشدن برداشت‌هایی که از منابع زیرزمینی و آبخوان صورت گرفته از عوامل انسانی این اتفاق است.
حجت‌الاسلام محمدتقی نقدعلی اظهار داشت: این مسئله از مهمترین مسائل به‌شمار می‌رود و در جلسه اخیر مجمع نمایندگان یکی از مهمترین سرفصل‌های بحث ماجرای فرونشست بود که خداراشکر همه نمایندگان اتفاق نظر داشتند که باید در این زمینه تدبیری دیده شود. البته بحث فرونشست زمین متاسفانه یکی از مباحثی است که فقط مختص اصفهان نبوده و بسیاری از مناطق کشور به این درد مبتلا شده‌اند که این درد در اثر سوءمدیریت است.
امروز فرونشست یکی از مسائل مهم در اصفهان به شمار می‌رود که تنها راه حل آن جاری شدن زاینده‌رود به نظر می‌رسد.
منبع:تسنیم
انتهای پیام/ص