به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، زرشک محصولی استراتژیک و با ارزآوری زیاد و سود دهی فراوان است؛ محصولی که برداشت آن آغاز شده و اکنون باغ‌ها بارور و کشاورزان امیدوار برای برداشت هستند.
خراسان جنوبی این استان کویری، رتبه اول تولید یاقوت سرخ را در ایران و جهان در اختیار دارد.
علاوه بر اینکه خراسان جنوبی در تولید حرف اول را می‌زند و ۹۸ درصد زرشک کشور را تأمین می‌کند، در کیفیت نیز پیشتاز است و بهترین کیفیت را به بازار عرضه می‌کند.
سُرور کشاورزان از پهن شدن فرشی سرخ رنگ روی زمین
کشاورزان خراسان جنوبی از برداشت محصولی مرغوب و با کیفیت خوشحال و خشنود هستند و امید به فروش محصول خود دارند.
خالقی یکی از کشاورزان زرشک کار خراسان جنوبی که به کار زرشک چینی مشغول است می‌گوید: زمانی که این خوشه‌های سرخ را که همانند چادری بر تن زمین کشیده شده است می‌بینیم، خستگی یک سال زحمت از تنمان بیرون می‌رود.
او با بیان اینکه امسال سال باردهی درختان است ادامه می‌دهد: وقتی می‌بینیم محصول تولیدی ما هم برای خودمان مفید است و هم در کشور خواهان دارد، خوشحالیمان دو چندان می‌شود.
خالقی عنوان می‌کند: درختان زرشک هر دو سال یکبار محصول می‌دهند و امسال محصولی مرغوب را برداشت می‌کنیم.
او بیان می‌کند: از هر درختچه زرشک بین ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم زرشک تازه برداشت می‌شود و از هر ۴ کیلوگرم زرشک تر، یک کیلوگرم زرشک خشک به دست می‌آید.
این کشاورز با اشاره به اینکه تا اسفند ماه محصول زرشک در انبار‌های مسقف باقی می‌مانند و خشک می‌شوند، اظهار می‌کند: از فروردین ماه به بعد، زمان فروش محصول فرا می‌رسد.
روستا‌هایی با آوازه یاقوت سرخ / قاین، پیشتاز در تولید زرشک
در خراسان جنوبی، روستا‌هایی وجود دارند که فقط و فقط با نام زرشک آوازه خود را بلند کرده اند و اهالی آن از طریق این محصول استراتژیک، روزگار می‌گذرانند.
افین و مهمویی دو روستای استان هستند که درفصل پاییز، لباسی سرخ رنگ به تن کرده و چشم بینندگان را نوازش می‌دهند.
رضایی مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی سطح زیرکشت زرشک در استان را ۱۸ هزار و ۶۰۰ هکتار اعلام کرد و گفت: پیش بینی می‌شود امسال ۲۲ هزار و ۳۰ تن زرشک خشک معادل ۱۱۰ هزار تن زرشک‌تر برداشت شود.
او تعداد بهره برداران زرشک در استان را ۳۸ هزار خانوار بیان کرد و افزود: بیشترین سطح زیرکشت زرشک استان به شهرستان قاین با ۶ هزار هکتار سطح زیر کشت اختصاص دارد.
رضایی ادامه داد: پارسال ۲۲ هزار تن زرشک خشک از سطح زیرکشت این محصول در خراسان جنوبی برداشت شده است.
با وجود اینکه خراسان جنوبی یکه تاز عرصه تولید زرشک است، عرضه این محصول از دست کشاورزان خارج شده و میدان به دست دلالانی افتاده که سود دسترنج کشاورز را به جیب می‌زنند.
بنی اسدی یکی از زرشک کاران اهل روستای افین شهرستان زیرکوه در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: پارسال ۲ تن زرشک خشک را به قیمت هر کیلو ۲۵ هزار تومان به واسطه فروخته ام.
او ادامه می‌دهد: واسطه‌ها زرشک را بوجاری و بسته بندی می‌کنند و در صورت وجود مشتری محصول را از سردخانه خارج کرده و به خریدار تحویل می‌دهند.
بنی اسدی عنوان می‌کند: با توجه به شیوع کرونا و کاهش قیمت ها، پارسال هر کیلوگرم زرشک خشک را به قیمت ۴۰ هزار تومان فروخته ام.
این کشاورز ادامه می‌دهد: فروش این محصول سود زیادی را نصیب من نکرده است و سود اصلی زرشک به جیب دلالان می‌رود.
افسار قیمت زرشک در دست واسطه
بی رقیب بودن خراسان جنوبی در تولید زرشک، سبب ایجاد مشکل ناشناختگی این محصول برای دیگر استان‌ها و حتی جهان شده است؛ این مسئله باعث شده است قیمت گذاری به دست دلال بیفتد و کشاورزان، اسیر تصمیم دلالان شوند.
گویا دولت و تشکل‌های دولتی نیز در برابر دلالان سر خم کرده اند و نمی‌توانند زمام قیمت گذاری را به دست بگیرند.
ضیائیان احمدی مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، گفت: دو سالی می‌شود که بازار زرشک نابسامان شده است و این نابسامانی دلایل مختلفی از جمله عدم شناخته شدن زرشک در بازار‌های بین المللی و شیوع کرونا دارد.
او با اشاره به اینکه شیوع کرونا بر بازار همه محصولات تأثیر گذاشته و زرشک نیز جزو محصولات اساسی خانواده‌ها نیست افزود: پارسال با مدیریت‌ها توانستیم قیمت زرشک را از ۳۰ هزار تومان به ۶۰ هزار تومان برسانیم.
حالا خواسته تعاون روستایی از کشاورزان این است که اختیار محصولشان را به دست بگیرند و آن را با هر قیمتی به دلال نفروشند.
ضیائیان احمدی مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه دلالان، زرشک تازه را به هر قیمتی از کشاورزان می‌خرند و بیشترین سود به جیبشان می‌رود گفت: امکان حذف دلالان از بازار وجود ندارد و گردش مالی بازار در توان تشکل‌های دولتی نیست.
او با اشاره به اینکه پارسال امکان عرضه زرشک تازه در سطح بازار‌های شهر‌های بزرگ استان فراهم شد افزود: در این مدت برای رفع این مشکل ۵ غرفه عرضه زرشک در بازار‌های بزرگ تهران راه اندازی شد تا محصول کشاورزان ساماندهی شود.
مدیر تعاون روستایی خراسان جنوبی اظهار کرد: امسال میزان موجودی زرشک در سردخانه‌های استان کمتر از هزار تن است، در صورتی که پارسال ۶ هزار تن بوده است.
ضیائیان احمدی با اشاره به اینکه تا عید نوروز امکان عرضه زرشک پفکی برداشت شده سال جدید وجود دارد تصریح کرد: کشاورزان زرشک خود را به هر قیمتی عرضه نکنند تا قیمت‌ها کنترل شود.
زور آزمایی دلالان برای خارج کردن پول از جیب کشاورز
انگار دلالان نمی‌خواهند به قیمت گذاری بسنده کنند و هر کاری می‌کنند تا بیشترین سود را ببرند حتی اگر محصولی بی کیفیت را به بازار عرضه کنند.
بیکس مدیر بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز در این خصوص گفت: زرشک توسط دلالان از افراد مختلف با کیفیت‌های متفاوت خریداری و مخلوط می‌شود و این موضوع بعداً در ارائه محصول به بازار‌های صادراتی مشکل ایجاد می‌کند.
او خواستار پیگیری احداث آزمایشگاه تخصصی زرشک و تأمین اعتبار برای آن شد و افزود: تشکل‌های قوی در حوزه زرشک نداریم و منظور از قوی بودن فقط از لحاظ مالی نیست بلکه باید تشکلی باشد که مورد قبول همه قرار گیرد.
بیکس با بیان اینکه مشکلات صنایع و واحد‌های تولیدی در حوزه زرشک را باید جمع بندی کنیم، ادامه داد: زرشک در کشور مغفول مانده است و راهکار آن حضور در نمایشگاه ها، معرفی نشان ویژه ویژه و تولید محصولات فرآوری شده است.
مدیر بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه ۱۷ نوع محصول از زرشک تأیید شده است، ادامه داد: زرشک را با تولید یک محصول از آن نمی‌توانیم نجات دهیم باید دایره تولیدات را گسترده تر کنیم.
نبود صادرات قوی و فرآوری از معضلات پیش پای زرشک کاران
علاوه بر این، صادرات زرشک از خراسان جنوبی که مرکز تولید زرشک در ایران است نیز ناچیز بوده و در کنار این مشکل، کوتاهی مسئولین در جذب سرمایه گذار برای فرآوری زرشک، داغ بزرگتری را به دل بازار یاقوت سرخ کویر نهاده است.
احتشام رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بیرجند گفت: در چهار ماهه نخست امسال ۱۹۰ تن زرشک از استان صادر شده است که این حجم از صادرات نسبت به ۲۲ هزار تن تولید این محصول در استان رقم بسیار ناچیزی است؛ پارسال حدود ۳۲۰ تن زرشک از استان صادر شده است.
او افزود: یکی از راهکار‌ها در این حوزه این است که سرمایه در گردش واحد‌های فرآوری و صادرات زرشک تأمین شود و دیگر راهکار نیز این است که موانع صادرات آن برطرف شود.
احتشام بیان کرد: مشکل اصلی که امروز زرشک کاران درگیر آن هستند نبود صادرات و فرآوری ناچیز است.
احتشام رئیس پارلمان بخش خصوصی خراسان جنوبی در نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان که در اولین روز‌های شهریور ماه برگزار شد، گفت: پیشنهاد این است تا جهاد کشاورزی قیمت پایه زرشک تازه را مشخص و سپس به معنای واقعی صندوق حمایت از محصولات کشاورزی وارد میدان شود و به کشاورزان کمک کنند.
او با بیان اینکه شیوع کرونا و تعطیلی بسیاری از تالار‌ها و رستوران‌ها هم در کاهش قیمت و مصرف زرشک تأثیرگذار بوده است افزود: یکی از درخواست‌های زرشک کاران این است که یک قیمت منصفانه‌ای با توجه به هزینه تمام شده تولید، تعیین شده و این قیمت حفظ شود؛ باید موانع پیش‌رو صادرات این محصول هم به صورت جدی برداشته شود.
بیشتر بخوانید
احتشام با بیان اینکه اتاق بازرگانی خواهان ساماندهی بازار محصولات استراتژیک خراسان جنوبی از جمله زرشک، زعفران و عناب است اظهار کرد: باید برای بازاریابی محصولات کشاورزی برنامه‌ریزی به موقع داشته باشیم.
رئیس پارلمان بخش خصوصی خراسان جنوبی با تأکید بر اینکه باید برای بازاریابی محصولات استراتژیک خراسان جنوبی راهکار‌های عملیاتی ارائه و اجرایی شود تصریح کرد: باید صادرکنندگان و سرمایه‌گذارانی که در زمینه محصولات استراتژیک استان سرمایه‌گذاری می‌کنند، مورد حمایت قرار گیرند.
احتشام بیان کرد: ۳۶ هزار خانوار در خراسان جنوبی از محل تولید زرشک امرار معاش می‌کنند و ۹۸ درصد تولید زرشک ایران در این استان است.
از جمله راهکار‌هایی که می‌توان در چنین زمان‌هایی به کار گرفت تا ارزش محصول تولید شده حفظ شود و حتی با قیمت بالاتری به فروش برسد، فرآوری است.
پویان مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی گفت: از ریشه زرشک می‌توان ۳۹ مورد فرآورده را استحصال کرد.
او افزود: همچنین از میوه زرشک ۵۳ مورد و از برگ آن نیز ۱۴ مورد فرآورده قابل استحصال است.
پویان بیان کرد: با وجود این که ۱۰۶ مورد فرآورده شناخته شده ازقسمت‌های مختلف زرشک می‌توان به دست آورد، اما تنها حدود ۲۱ مورد فرآوری انجام شده است.
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی عنوان کرد: از مجموع فرآورده‌هایی که از زرشک استحصال می‌شود تنها دانش فنی حدود ۸ محصول به دست آمده است که از این تعداد تنها آب زرشک و شربت زرشک به تولید نیمه انبوه رسیده و در قاین تولید می‌شود.
با وجود این که زرشک ظرفیت‌های بالایی برای فرآوری دارد و علی رغم اینکه خراسان جنوبی سردمدار تولید این محصول در جهان است، استحصال تنها ۲ فرآورده از این معجزه طبیعت نوعی بی مهری به آن محسوب می‌شود.
در کشور‌های استرالیا، هنگ کنگ و کانادا اقداماتی برای فرآوری زرشک در حال انجام است.
باید به این نکته توجه داشت که زرشک بی دانه خاص خراسان جنوبی است و تمامی محصولاتی که در کشور‌های دیگر از این میوه به دست می‌آید یا از زرشک خراسان جنوبی و یا از زرشک دانه دار دیگر مناطق جهان است.
باید به فرآوری زرشک توجه ویژه داشت تا نه تنها زرشک بی دانه بلکه فرآوری آن هم مختص خراسان جنوبی باشد.
زرشک خراسان جنوبی که به عنوان یاقوت سرخ کویر شناخته می‌شود، در دنیا بی رقیب است و تنها نگین شرق ایران صاحب این محصول استراتژیک است.
ناموفق بودن کشورهایی، چون چین در تولید زرشک بی دانه چه در عرصه طبیعی و چه در عرصه گلخانه‌ای سبب شده است تا همچنان خراسان جنوبی یکه تاز تولید این خوشه‌های سرخ رنگ در جهان باشد.
اما به نظر می‌رسد نه تنها سود حاصل از این محصول بی رقیب به جیب کشاورز نمی‌رود بلکه تیغ برنده دلالی نیز بر تن رنجور این قشر خون دل خورده فرو رفته و رمقی برای آن‌ها باقی نگذاشته است.
دولت و بخش خصوصی می‌خواهند مرهمی شوند بر زخم سینه کشاورزان، اما قیمت‌های پیشنهادی تعاون روستایی برای خرید زرشک از تولیدکننده کارساز نبوده و بر درد‌های موجود افزوده است.
یکی از راهکار‌هایی که هم دولت و هم بخش خصوصی روی آن اتفاق نظر دارند این است که کشاورز با هر قیمتی محصول خود را به دلال نفروشد و منتظر تنظیم قیمت از سوی نهاد‌های مربوطه باشد.
با وجود مشکلات عدیده در زمینه قیمت زرشک و حضور دست دلال در بازار این محصول، شاید فرآوری آن می‌توانست مشکلات را دور بزند و سود حقیقی را به جیب کشاورز بازگرداند.
اما شیرینی فرآوری نیز خود طعم تلخ نبود سرمایه گذار برای تولید انبوه فرآورده را چشیده است و تنها در ایستگاه تولید دانش فنی در جا می‌زند.
طبیعی است با ورود سرمایه گذار به حوزه فرآوری و کوتاه کردن دست دلال از طریق عدم فروش محصول به آن‌ها و قیمت گذاری صحیح از سوی دستگاه‌های ذی ربط و اهتمام ویژه آن‌ها به این محصول استراتژیک می‌توان از آلام کشاورزان کاسته و زرشک را به جایگاه واقعی آن رساند.
گزارش از زهرا رضایی
انتهای پیام/ س