چین یا آمریکا؟ مسئله این است! / تنش در جزیره، تایوان را در دوراهی سختی قرار داده است

به گزارش گروه بین الملل باشگاه خبرنگاران جوان، تنش‌های اخیر بین چین و تایوان، اسم تایوان را برسر زبان‌ها انداخته است. این کشور ۲۴ میلیونی که به صادرات کامپیوتر و لوازم الکترونیکی، معروف است، از غرب با چین، از شمال شرق با ژاپن و از جنوب با فیلیپین همسایه است.

تایوان جزیره‌ای است که توسط یک تنگه از چین جدا شده است و از سال ۱۹۴۹ به صورت مستقل اداره می‌شود. چین حکومت تایوان را غیرقانونی خوانده و آن را بخشی از خاک خود می‌داند. اختلافات دو دولت بر وضعیت سیاسی تایوان سایه افکنده و هرگونه تلاش برای اعلام استقلال تایوان با مخالفت چین مواجه می‌شود. چین از برقراری روابط دیپلماتیک با کشور‌هایی که تایوان را به رسمیت بشناسند خودداری می‌کند. این امر باعث شده که تایوان فقط با ۲۱ کشور عضو سازمان ملل روابط رسمی داشته باشد.

ریشه اختلافات چین و تایوان

تایوان از ۱۶۸۳ میلادی بخشی از دودمان چینگ بود. در ۱۸۹۵ پس از پایان جنگ چین و ژاپن، تایوان به ژاپن واگذار شد. چین از هنگام تأسیس خود در سال ۱۹۱۲ تایوان را بخشی از خاک چین می‌دانست و قرارداد الحاق تایوان به ژاپن را به استناد شرایط نابرابر بی‌اعتبار می‌خواند. با پایان جنگ جهانی دوم، این جزیره از ژاپن بازپس گرفته شد و بخشی از خاک چین شد.

پکن معتقد است که تایوان با تفاهماتی موسوم به اجماع ۱۹۹۲ که بین نمایندگان حزب کمونیست چین و حزب کومینتانگ که در آن زمان بر تایوان حکومت می‌کرد، به توافق رسید. با این حال، دو طرف در مورد محتوای این اجماع به توافق نرسیدند و هرگز قصد نداشتند به وضعیت حقوقی تایوان بپردازند. برای چین، همانطور که شی جین پینگ، رئیس جمهور این کشور اعلام کرده است، اجماع ۱۹۹۲ نشان دهنده توافقی است که دو طرف تنگه را متعلق به «یک چین واحد» می‌داند.

شی در سخنرانی سال ۲۰۱۹، پیشنهاد دیرینه چین به تایوان را تکرار کرد: ادغام این کشور در سرزمین اصلی و تحت فرمول «یک کشور، دو سیستم». این همان فرمولی است که برای هنگ کنگ استفاده می‌شود.

کشمکش‌های دیرینه بین دو کشور باعث شد که اختلافات اخیر به موضوع مهم محافل سیاسی بدل شود. نظرات، تردید‌ها و نگرانی‌های فراوانی نسبت به آینده دو کشور وجود دارد. با این حال، برخی از کشور‌ها درصدد هستند که از این تنش به وجود آمده نهایت استفاده را ببرند و آن را مصادره به مطلوب کنند.

آمریکا از دمیدن بر آتش اختلافات چه سودی می‌برد؟

برای پاسخ به این سوال باید به مواضع آمریکا با چین و تایوان بپردازیم. سال ۱۹۶۰، بین اتحاد جماهیر شوروی و چین بر سر منافع ایدئولوژیکی و ژئوپلیتیکی اختلافاتی پیش آمد. در اوایل دهه ۱۹۷۰، ریچارد نیکسون، رئیس جمهور وقت آمریکا و تیمش برای گسترش شکاف بین آن‌ها (و دریافت کمک از پکن در طول جنگ ویتنام) به دنبال نزدیک شدن به چینی‌ها بودند.

در جریان سفر تاریخی نیکسون به چین در سال ۱۹۷۲، او و رئیس جمهور وقت چین، بیانیه شانگهای را صادر کردند، که در آن آمده بود که آمریکا ایده «یک چین واحد» را به چالش نمی‌کشد. نکته مهم این بیانیه این است که آمریکا هرگز اعلام نکرد که با این ایده موافق است یا خیر.

دولت جیمی کارتر، اما تغییر رویه داد. در ژانویه ۱۹۷۹، آمریکا دولت چین را به عنوان تنها دولت قانونی این کشور به رسمیت شناخت و دو کشور روابط دیپلماتیک رسمی برقرار کردند. در همان زمان، کارتر روابط رسمی آمریکا با تایوان را قطع کرد.

جمهوری خواهان و دموکرات‌های کنگره از تصمیم رئیس جمهور ناراضی بودند. تنها سه ماه بعد، قانونگذاران-از جمله سن سنوات و جو بایدن- قانون روابط تایوان را تصویب کردند که بر اساس آن روابط اقتصادی و امنیتی مستمر با جزیره مدون شد.

در پی این قانون، رسماً اعلام شد که آمریکا باید خدمات دفاعی را به میزان لازم در اختیار تایوان قرار دهد تا تایوان بتواند از ظرفیت دفاعی مشخص که توسط رئیس جمهور و کنگره تعیین شده است، برخوردار باشد. این یک هشدار جدی برای پکن به نظر می‌رسید. اما مهمتر از همه، آمریکا هرگز تصریح نکرد که در طول درگیری نظامی از تایوان دفاع خواهد کرد. تنها به این نکته اکتفا شد که به تایوان در دفاع از خود کمک می‌کند.

مبهم نگه داشتن این موضع به واشنگتن اجازه داد روابط رسمی خود را با چین حفظ کند و در عین حال تایوان را نیز از دست ندهد.

از آن به بعد، آمریکا روابط غیر رسمی محکمی با جزیره ایجاد کرد و به فروش تجهیزات دفاعی به ارتش تایوان ادامه داد. پکن بار‌ها از واشنگتن خواسته است که فروش سلاح به تایپه را متوقف کرده و ارتباط خود با تایپه را قطع کند.

مواضع دولت‌های اخیر آمریکا در قبال تایوان

در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، آمریکا روابط خود را با تایوان به دلیل سوگیری هایش با چین تقویت کرد. فروش بیش از ۱۸ میلیارد دلار اسلحه به ارتش تایوان و رونمایی از مجتمع ۲۵۰ میلیون دلاری سفارت در تایپه گواه این امر است. ترامپ قبل از مراسم تحلیف با رئیس جمهور تایوان تلفنی صحبت کرد. این بالاترین سطح تماس بین دو طرف از سال ۱۹۷۹ است. او همچنین چندین مقام ارشد دولت -از جمله اعضای کابینه- را به تایپه فرستاد. محدودیت‌های طولانی مدت مربوط به محل و چگونگی ملاقات مقامات آمریکایی با همتایان تایوانی نیز حذف شد.

بیشتر بخوانید:

تایوان: آینده جزیره در دست مردم آن است
حضور نظامی آمریکا در تایوان عجله واشنگتن برای جنگ افروزی در منطقه را نشان می‌دهد

به نظر می‌رسد دولت جو بایدن نیز رویکرد مشابهی را اتخاذ کرده و تصمیم دولت ترامپ را برای اجازه ملاقات آزادتر مقامات آمریکایی با مقامات تایوانی تأیید و یک هیئت غیر رسمی را برای دیدار با رئیس جمهور به تایپه اعزام کرده است. بایدن همچنین اولین رئیس جمهور آمریکا بود که نمایندگان تایوان را برای شرکت در مراسم تحلیف ریاست جمهوری دعوت کرد.

سخن پایانی

پیشی گرفتن چین از آمریکا در عرصه‌های مهم جهانی، نگرانی‌های فراوانی را برای غرب به همراه آورده است. از چند دهه گذشته توازن قدرت در شرق و غرب بهم خورده است. عده‌ای از تحلیلگران با طرح ایده «افول آمریکا»، شرق را در موضع قدرت می‌بینند. اتفاقات اخیر خاورمیانه، به ویژه خروج شتابزده آمریکا از افغانستان، بی اعتمادی به آمریکا را به سردمداران سیاسی جهان گوشزد کرد. اتفاقاتی از این دست، برقراری مناسبات سیاسی با کشور‌های آسیایی را جایگزین اعتماد به غرب کرده است.

پایگاه خبری وال استریت ژورنال در گزارش اخیر خود از چین به عنوان تنها کشوری یاد کرد که در سال ۲۰۲۰ رشد اقتصادی را ثبت کرد. اقتصاد چین با رشد ۲.۳ درصدی خود، آمریکا را برای چندمین بار پشت سر گذاشت. با این حال، پیشرفت‌های این کشور شرق آسیا محدود به اقتصاد نبوده است. آمریکایی‌ها به صراحت از شسکت در برابر چین در زمینه‌های امنیتی خبر دادند. نیکلاس چیلان، افسر و مدیر بخش تکنولوژی وزارت دفاع آمریکا، از شکست کشورش در مقابل چین خبر داد و گفت: پکن به دلیل پیشرفت در هوش مصنوعی و قابلیت‌های سایبری به سمت جهانی شدن پیش می‌رود. این فناوری‌های نوظهور بسیار بیشتر از فناوری‌های سخت‌افزاری مثل هواپیما‌های نسل پنجم برای آمریکا باید مهم باشند. چین در آینده جهان را در اختیار می‌گیرد. حتی رسانه‌ها تا مسائل ژئوپلیتیک در اختیار این کشور خواهند بود.

مشاهده این پیشرفت ها، آمریکایی‌ها را تحریک می‌کند تا از هیچ اقدامی برای قطع روند رو به رشد چین، فروگذار نکنند.

در همین راستا و با بالا گرفتن تنش‌های چین و تایوان، پایگاه خبری نیوز ویک، از حضور مخفیانه نیرو‌های آمریکایی در تایوان خبر داد. به باور کارشناسان، این حضور مخفیانه گامی رو به جلو در تضعیف روابط چین و آمریکا محسوب می‌شود. به نوشته این روزنامه آمریکا با عملیات روانی قصد دارد چین را تحت فشار قرار دهد. این تاکتیک همیشگی واشنگتن است. چین باید به تحریک‌های جدید آمریکا پاسخ دهد تا تبانی واشنگتن و تایوان دیده شود.

انتهای پیام/

ترجمه و تنظیم: عباس نوری

منابع
https://www.cfr.org/backgrounder/china-taiwan-relations-tension-us-policy
https://thediplomat.com/۲۰۲۱/۰۸/why-taiwan-matters-to-the-united-states
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D۸%AA%D۸%A۷%DB%۸C%D۹%۸۸%D۸%A۷%D۹%۸۶