به گزارش خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، سازمان جهانی غذا (فائو) آخرین چهارشنبه ماه سپتامبر هر سال را روز جهانی شیر مدرسه نامگذاری کرده است که این امر اهمیت موضوع را نشان می دهد چرا که شیر به عنوان کاملترین غذایی است که تمامی نیازهای تغذیه ای یک فرد را تامین می‌کند.
صنعت لبنیات ایران با هدف توزیع رایگان شیر مدارس در اواخر دهه ۳۰ و اوایل دهه ۴۰ با وام یونیسف ایجاد شد و در برخی کشورها اجرای طرح رایگان شیر مدارس قدمت بالای ۱۲۰ سال دارد چرا که توزیع شیر در مدارس منجر به ایجاد یک فرهنگ و عادت در بین دانش آموزان می شود.
آمارها نشان می دهد که طی سال های ۷۹ تا ۸۹ توزیع رایگان شیر مدارس در کشور آغاز شد که با هدفمندی یارانه ها، طرح توزیع شیر مدارس و شیر خانوار حذف شد که این امر ضربه سنگینی به سلامت خانوار وارد کرد، این در حالی است که اگر یک دهم یارانه نهاده دامی به این بخش اختصاص یابد، امکان توزیع شیر مدارس نه تنها در مناطق محروم، بلکه در کل کشور وجود دارد که متاسفانه به رغم رانت و فساد یارانه نهاده های دامی، تخصیص یارانه به این بخش همچنان ادامه دارد.
با گرانی شیرخام و محصولات لبنی و کاهش قدرت خرید خانوار، سرانه مصرف افت محسوسی داشته است به طوریکه با استاندارد جهانی فاصله معناداری دارد و به عبارت دیگر با اجرای هدفمندی یارانه ها، سرانه مصرف روند کاهشی به خود گرفت و از ۸۰ تا ۹۰ کیلو به حدود ۴۰ کیلو تقلیل یافته است که با این وجود توزیع رایگان شیر مدارس می تواند در جلوگیری از بحران پوکی استخوان و کاهش متوسط قد تاثیر بسزایی داشته باشد.
این در حالی است که طی سال های اخیر، طرح توزیع رایگان شیر مدارس به بهانه کمبود منابع اعتباری اجرا نشد یا در صورت تخصیص، آموزش و پرورش آن را صرف امور دیگری کرده است که انتظار می رود در سال تحصیلی جدید با تفکیک بودجه شیر مدارس از بودجه سایر آموزش و پرورش و تخصیص آن، توزیع رایگان ۷۰ نوبت شیرمدارس اجرا شود تا قدری از کاهش سرانه مصرف از این طریق جبران شود.
زهرا عبداللهی مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت به مناسبت فرا رسیدن روز جهانی شیر مدارس افزایش سرانه مصرف شیر را امری مهم در ارتقای شاخص سلامتی و کاهش هزینه های درمان دانست و گفت: شیر به عنوان کاملترین غذای طبیعی، همواره مورد توجه بشر بوده است و شواهد تاریخی حداقل از ۶ هزار سال قبل، نشانه های غیر قابل انکار استفاده برنامه ریزی شده از شیر را نشان می دهند. در عصر حاضر بخش مهمی از هرم های غذایی تاییدشده توسط سازمان های غذا و داروی کشورها و سازمان های بین المللی نظیرFAO و WHO به شیر و فرآورده های آن اختصاص دارد.
وی افزود: شیر تنها ماده غذایی است که در سال، دو روزِ جهانی به نام آن ثبت شده است؛ روز جهانی شیر (۱۲ خرداد) و روز جهانی شیر مدرسه (۸ مهر).
عبدالهی ادامه داد: بی شک یکی از برنامه های مهم، تاثیر‌گذار و گسترده در مورد ترویج مصرف شیر، طرح توزیع شیر در مدارس است که در برخی کشورها سابقه ای به درازای یک قرن دارد. به عنوان مثال؛ نیوزیلند از سال ۱۹۳۷ میلادی و ژاپن از سال ۱۹۴۶ به صورت جدی طرح شیر مدرسه را در دستور کار قرار داده و به طور مستمر آن را دنبال کرده اند.
وی گفت: در حال حاضر حدود صد کشور جهان از فقیرترین کشورها تا کشورهای برخوردار آسیایی، اروپای غربی و آمریکای شمالی طرح شیر مدرسه را دنبال می کنند. از حدود سه دهه قبل سازمان غذا و کشاورزی (FAO) مسئولیت هماهنگی برنامه های مرتبط با شیر مدرسه را در سطح جهان برعهده دارد و به مناسبت روز جهانی شیر مدرسه هر سال برنامه های متنوعی در کشورها برگزار می شود.
حال به سراغ مسئولان ذی ربط می رویم تا از آخرین وضعیت توزیع شیر رایگان مدارس ، علل اجرا نشدن آن در سال های اخیر و همچنین سابقه این طرح در سایر کشورها با خبر شویم:
سید محمد رضا بنی طبا سخنگوی انجمن صنایع لبنی در گفت و گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره آخرین وضعیت توزیع رایگان شیرمدارس اظهار کرد: در سال ۷۹ توزیع شیرمدارس به صورت آزمایشی اجرا شد که در آن مقطع قبل از توزیع شیر از مدارس سطح تهران نمونه گیری و پایش صورت گرفت که سطح ویتامین d و کلسیم بشدت پایین بود و بعد از توزیع به سطح استاندارد رسید.
بنی طبا ادامه داد: در سال ۸۹ با اجرای هدفمندی یارانه ها، هدفمندترین یارانه کشور توزیع رایگان شیر مدارس بود که به رغم حجم منابع و ذی نفعان کاملا شفاف و درصد فساد بسیار پایین، حذف شد.
این مقام مسئول با انتقاد از حذف توزیع رایگان شیرمدارس و شیر یارانه خانوار به عنوان هدفمندترین یارانه بیان کرد: با اجرای هدفمندی یارانه ها در سال ۸۹ و حذف هدفمندترین یارانه که همانا توزیع شیرمدارس و شیر یارانه خانوار بود، اما یارانه ها در اقتصاد هدفمند نشد که این موضوع ضربه سنگینی به سلامت خانوار وارد کرد، این درحالی است که هم اکنون ده ها میلیارد یارانه آشکار و پنهان هزینه می شود.
وی با بیان اینکه توزیع رایگان شیرمدارس یک قانون است، گفت: بنابر قانون هیچ یک از دولت ها نمی توانند آن را حذف کنند، درحالیکه متاسفانه سالهاست به درستی تخصیص پیدا نمی کند.
سخنگوی انجمن صنایع لبنی ادامه داد: در سال ۹۸، توزیع رایگان شیرمدارس به ۸ استان کمتر برخوردار تخصیص دادند که در همان مقطع به درستی محقق نشد، درحالیکه در همان سال بالغ بر ۱۸ هزار میلیارد تومان یارانه به نهاده های دامی‌تخصیص یافت که هیچ تاثیری در سبد خانوار نداشت.
به گفته وی، اگر یک دهم یارانه نهاده دامی به توزیع شیرمدارس تخصیص یابد، نه تنها استان های کمتر برخوردار، بلکه کل استان ها را می توان در طول ۹ ماه شیر رایگان داد.
بنی طبا با تاکید بر تفکیک بودجه شیرمدارس از بودجه سایر بخش های آموزش و پرورش بیان کرد: امسال برای توزیع رایگان شیرمدارس بودجه ای در نظر گرفتند که باید به آموزش و پرورش تخصیص دهند و همواره صنایع این آمادگی‌را دارند که با کمترین سود، شیرمدارس را توزیع کنند.اما نکته حائز اهمیت آن است که ۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه سایر برای آموزش و پرورش در نظر گرفتند که توزیع شیرمدارس هم در این بودجه آمده که متاسفانه بودجه آن تفکیک نشده است، لذا از نمایندگان تقاضا داریم با توجه به کاهش سرانه مصرف نه تنها برای استان های کمتر برخوردار، بلکه برای تمامی استان ها بودجه تفکیک شود و همواره پیگیر این موضوع باشند که سازمان برنامه و بودجه آن را تخصیص دهد.
بنی طبا با اشاره به افزایش هزینه های خانوار ناشی از کمبود کلسیم در آینده گفت: در سال های گذشته بعضا دیده می شد که شیر رایگان مدارس به شکل غیر استریل توزیع می شد که این امر کاملا اشتباه است چرا که شیر استریل ضمن کیفیت بالا، از جهت حمل و نقل و برودت به دلیل پاکت های چند لایه نیاز به حمل و نقل سرد ندارد و از آنجا که امکان توزیع همه روزه شیر وجود ندارد و سهمیه دانش آموزان بصورت هفتگی باید توزیع شود، از این رو توزیع شیر استریل امری ضروری است که متاسفانه آموزش و پرورش شیر رایگان مدارس را به مناقصه می گذاشت تا بتواند شیر ارزان تهیه کند، درحالیکه نمی تواند کیفیت شیر را با سلامت دانش آموزان معامله کند که این امر می‌تواند بحران پوکی استخوان و کاهش میانگین قد را در نسل های آینده بدنبال داشته باشد.
علی احسان ظفری مدیر عامل اتحادیه تعاونی های لبنی در گفت و گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به اینکه توزیع رایگان شیر مدارس، آینده نسل جدید را تضمین می کند، اظهار کرد: چند سالی است که توزیع شیر مدارس دستخوش تصمیمات عجیب و غریب وزارت آموزش و پرورش است چرا که طوریکه این وزارتخانه به جای آنکه خدمات گیرنده باشد، ناظر و مباشر این کار است که این امر به هیچ عنوان منطقی نیست.
وی با اشاره به اینکه استاندارد توزیع شیر مدارس ۷۰ نوبت است، افزود: حدود ۱۳.۵ تا ۱۴ میلیون دانش آموز در کشور وجود دارد که برای برخورداری از این نعمت باید یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بودجه از سوی دولت تخصیص یابد تا شیر مورد نیاز کل دانش آموزان تامین شود.
ظفری با اشاره به فرا رسیدن روز جهانی شیر مدرسه بیان کرد: با واگذاری تنظیم بازار به وزارت جهاد کشاورزی، مکاتبات زیادی در ارتباط با توزیع ۷۰ نوبت شیر به منظور تامین بخشی از نیاز جامعه و کمبود مواد لبنی شده است که امیدواریم به این درخواست پاسخ داده شود چرا که به هر میزانی که هزینه در این بخش صورت گیرد، از میزان واردات دارو کاسته می شود.
مدیر عامل اتحادیه تعاونی های لبنی با انتقاد از پایین بودن سرانه مصرف نسبت به دیگر کشورها بیان کرد: با توجه به سرانه ناچیز محصولات لبنی، توزیع شیر مدارس می تواند اهداف بزرگی همچون رونق صنعت دامپروری و لبنیات و تامین غذای نسل آینده بپردازد و برآورد ها حاکی از آن است که توزیع ۷۰ نوبت حدود ۷ تا ۱۰ درصد در سرانه مصرف اثر گذار است.
مدیر عامل اتحادیه تعاونی های لبنی ادامه داد: سازمان فائو بر طرح ملی و جهانی شیر مدارس نظارت دارد و برخی کشورها از ۷۰ نوبت بیشتری توزیع شیر مدارس می کنند ، درحالیکه با تحقق این میزان اهداف اصلی نظام جمهوری اسلامی که تقویت اقشار ضعیف است، محقق می شود.
وی با اشاره به بی توجهی به اجرای طرح شیر مدارس تصریح کرد: بنابر آمار ۴ سالی است که طرح شیر مدارس اجرا نمی شود، هر چند برای مدت زمان یک سال در ۸ استان کمتر برخوردار، قرار داد توزیع منعقد شد که متاسفانه بعد از دریافت بودجه، وزارت آموزش و پرورش صرف امور دیگر کردند.
وحید مفید دکترای علوم مهندسی صنایع غذایی در گفت و گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به اینکه توزیع شیر رایگان مدارس بیش از قدمت ۷۰ تا ۸۰ ساله دارد، اظهار کرد: برنامه شیر مدارس به دانش آموزان در سنین رشد داده می شود که بیشترین جذب مواد مغذی شیر را دارند.
وی افزود: مزیت اصلی توزیع شیر در مدرسه این است که دانش آموزان زمانیکه در مدرسه هستند، این موضوع به یک عادت و فرهنگ مصرف تبدیل می شود چرا که برخی دانش آموزان بعد از دوران شیرخوارگی بنابه دلایل متعدد مصرف لبنیات و شیر آنها قطع شده که این موضوع می تواند عادت دوباره ایجاد کند.
مفید ادامه داد: با توجه به گرانی شیر، محصولات لبنی و افت چشمگیر سرانه مصرف توزیع شیر مدارس در مناطق محروم که بیشترین نیاز به این فرآورده را دارند، باید توزیع شود چرا که در مناطق کمتر توسعه یافته، بسیاری از خانوار شیر و فرآورده های لبنی از سفره شان قطع شده است.
عضو هیئت علمی دانشکده تغذیه و صنایع غذایی با اشاره به اینکه توزیع شیر مدارس از جمله هزینه هایی است که ارزش افزوده در بر دارد، بیان کرد: طی سال های اخیر، توزیع شیر مدارس به دلیل محدودیت های بودجه ای ناشی از تحریم اجرا نشد، اما به دلیل شکوفایی نسل نوجوان و آینده ساز جزو هزینه هایی است که برای کشور ارزش افزوده در بر دارد که با این وجود هزینه توزیع شیرمدارس در برابر مزایای آن رقم قابل توجهی نیست.
دکترای علوم مهندسی صنایع غذایی در پایان با اشاره به اینکه بعد از هدفمندی یارانه در برخی سال ها حجم شیر توزیعی کاهش و طی سال های اخیر حذف شد، تصریح کرد: سال گذشته به خاطر شرایط کرونا مدرسه باز نبود، اما ۲ تا ۳ سال قبل از کرونا هم برنامه به شکل مناسب اجرا نشد و تنها در برخی استان ها به طور محدود اجرا شد که نمی توان اسم آن را توزیع رایگان شیر مدارس گذاشت، اما امیدواریم با باز شدن مدارس توزیع شیر مدارس به طور سراسری یا حداقل در مناطق کمتر برخوردار صورت گیرد تا بخشی از مشکلات تغذیه ای رفع شود.
با توجه به گرانی های مکرر شیرخام و محصولات لبنی، کاهش یا حذف مصرف از سبد غذایی خانوار، انتظار می رفت دولتمردان برای شکوفایی نسل آینده همانند بسیاری از کشورها سیاست توزیع رایگان شیر مدارس را همانند سال های قبل از هدفمندی یارانه ها دنبال کنند تا بخشی از کمبود مصرف لبنیات از این طریق جبران شود چرا که به رغم پرداخت ده ها میلیارد یارانه پنهان و آشکار به بخش های مختلف استمرار بی توجهی ها به اجرای این طرح، بحران پوکی استخوان و افزایش هزینه های درمان در آینده را به همراه خواهد داشت.
انتهای پیام/