به گزارش گروه بین الملل باشگاه خبرنگاران جوان، از سال ۲۰۱۱ تلاش زیادی صورت گرفت تا دولت حاکم بر سوریه ساقط شود و حتی این کشور را به سمت تجزیه نیز ببرند. در این مسیر کشورهای عربی با کمک کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی، تروریست‌هایی از ۸۰ کشور دنیا آماده و روانه سوریه کردند. اما ارتش سوریه با کمک‌های ایران، حزب الله لبنان و روسیه در نهایت توانست بر ۹۰ درصد از خاک سوریه مسلط شود. کشورهای عربی برای تحت فشار گذاشتن دمشق روابط خود با سوریه را قطع کردند. اما با آشکار شدن نشانه‌های پیروزی ارتش سوریه کشورهای عربی یکی پس از دیگری به دنبال احیای روابط خود با سوریه هستند.
روند عادی سازی روابط کشورهای عربی با سوریه از کجا شروع شد؟
-سفر عمر البشیر به سوریه:
عمر البشیر، رئیس جمهور سابق سودان در سفری غیرمنتظره و از پیش اعلام نشده ۲۴ آذرماه ۹۷ به دمشق رفت و مورد استقبال بشار اسد، رئیس جمهور سوریه قرار گرفت. این سفر اولین دیدار رسمی یک مقام عربی از مارس ۲۰۱۱ (از زمانی که جرقه بحران سوریه زده شد) به دمشق به شمار می‌رفت.
کشورهای عربی بعد از گذشت ۸ ماه از بحران داخلی سوریه عضویت سوریه را در اتحادیه عرب تعلیق کردند و تحریم‌های سیاسی و اقتصادی را علیه دمشق وضع کردند و از ارتش این کشور خواستند تا به زعم خود از خشونت علیه آن چه آن‌ها "مخالفان دولت سوریه می‌خواندند"، بپرهیزد. در واقع این سفر به نوعی توانست جرقه نخستین دیدار سایر مقامات عربی از دمشق باشد که این خود به معنای پیروزی سیاسی نظام سوریه و نزدیک شدن دمشق به شرایط عادی بود. در واقع سفر عمر البشیر به سوریه در حالی بود که وی از جمله متحدان نزدیک عربستان بود و بیش از ۱۰ هزار مزدور را برای کمک به عربستان به یمن اعزام کرده بود. این مسئله خود نشان دهنده ناکامی تمامی طرح‌های عربستان علیه محور مقاومت در منطقه است.
روزنامه الاخبار لبنان در این مورد اعلام کرد که سفر سرزده «عمر البشیر» رئیس‌جمهور سودان به سوریه، با اطلاع عربستان انجام شد. سوریه پیش‌تر گفته بود کشورهای عربی که با دمشق قطع رابطه کردند خود به سمت ما بازمی‌گردند و این سفر می‌تواند گواهی بر درستی گفته‌های سوریه باشد.
-عقب نشینی اتحادیه عرب:
اتحادیه عرب از سال ۲۰۱۱ در پی آغاز بحران در سوریه عضویت این کشور در این اتحادیه را تعلیق کرد. اما اتحادیه عرب سال ۲۰۱۸ در بیانیه‌ای اعلام کرد که این اتحادیه می‌تواند دست به اقدامی برای بازگرداندن سوریه به موسسات این اتحادیه بزند. خرداد ماه ۹۹ سفیر دائم عربستان در سازمان ملل که کشورش نقش اصلی در تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب را داشت، در چرخشی معنادار گفت که سوریه باید بزودی به این اتحادیه بازگردد و این اقدام به گام‌های اولیه‌ای نیاز دارد. «زمان بازگشت سوریه به اتحادیه عرب فرا رسیده است»، این سخنی است که شیخ «عبدالله بن زاید آل‌نهیان»، وزیر خارجه امارات هم در فروردین ماه ۱۴۰۰ بر زبان راند.
-عقب نشینی امارات:
امارات نیز بیشتر در زمینه سیاسی فشار‌های زیادی بر نظام سوریه با هدف کنار رفتن بشار اسد انجام داد. اما این کشور نیز در نهایت عقب نشینی کرد. امارات که از حامیان تروریست‌های مستقر در سوریه به شمار می‌رفت، روز پنجشنبه ششم دی ماه ۹۷ سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد، اقدامی که یک موفقیت دیپلماتیک بزرگ برای بشار اسد محسوب می‌شد. سفارت امارات از همان ماه‌های آغازین جنگ سوریه که شروع آن به سال ۲۰۱۱ باز می‌گردد، تعطیل شد. اما در نهایت عبد الحکیم نعیمی، کاردار سفارت امارات در دمشق از این سفارت بازدید کرد و شاهد برافراشته شدن پرچم کشور خود بر فراز آن شد.
-نزدیکی اردن به سوریه:
اردن از همان ابتدای بحران با کشورهای عربی علیه دولت سوریه همراه شد و تعاملات خود با بانک مرکزی سوریه و مبادلات تجاری خود با این کشور را کاهش داد. پادشاه اردن در مصاحبه با شبکه بی بی سی، بشار اسد را به کناره‌گیری از حکومت دعوت کرد و گفت اگر اسد به دنبال مصلحت مردم سوریه بود از قدرت کناره‌گیری می‌کرد. در ادامه اردن سفیر خود را از سوریه فرخواند که در مقابله با او، سوریه نیز این کار را انجام داد. اردن مکانی برای تمرین، تسلیح و تسهیل سیطره کسانی که آن‌ها را معارضین معتدل می‌خواندند، قرار گرفت تا این نیرو‌ها بر سوریه سیطره یابند.
«اتاق موک» در اردن که در مدیریت آن دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی نقش داشتند برای اداره و طراحی برخی عملیات‌های تروریستی در سوریه ایفای نقش می‌کرد. اما پس از قطعی شدن پیروزی سوریه، اردن مواضع خود را در مورد دمشق تغییر داد. در این ارتباط هیئت پارلمانی اردن آبان ماه ۹۷ با ولید المعلم، وزیر امور خارجه کشور سوریه دیدار و با وی درباره روابط دو کشور و افق توسعه آن و آخرین اوضاع منطقه گفتگو کرد. سه ماه پیش از این دیدار نیز ارتش سوریه موفق شده بود پس از سه سال گذرگاه نصیب را در جنوب شرق درعا و مرز مشترک با اردن از اشغال تروریست‌ها آزاد کند.
به لحاظ امنیتی، اردن یکی از کشور‌هایی است که طی سال‌های اخیر مرز‌های آن محل عبور و مرور تروریست‌ها به سوریه بوده است. اردن نیز از بازگشایی این گذرگاه استقبال کرد و به نوعی اولین گام برای عادی سازی روابط با دمشق را برداشت. وزیر امور خارجه اردن نیز در نهایت آذرماه ۹۷ در سخنانی تاکید کرد که حل و فصل سیاسی بحران کنونی سوریه حتمی است.
-تمایل عربستان به بهبود روابط:
عربستان از جمله کشور‌هایی بوده که در برابر بحران سوریه مواضعی متناقض اتخاذ کرده است. این کشور که از ابتدای بحران در سال ۲۰۱۱ از دولت بشار اسد حمایت می‌کرد به سرعت به مخالف این دولت تبدیل شد و در ادامه تمام تلاش خود را برای ساقط کردن دولت بشار اسد به کار گرفت. اما با گذشت یک دهه از بحران سوریه عربستان بار دیگر سیاست خود را تغییر داده و اکنون به دنبال تنش زدایی و برقراری مجدد روابط با سوریه است.
عربستان در ۱۰ سال گذشته با حمایت‌های مالی و تسلیحاتی نقش مهمی در طولانی شدن بحران سوریه داشته است. عربستان از نخستین کشور‌هایی بود که سفارتخانه خود را در دمشق تعطیل کرد و نقش اصلی را در قطع روابط کویت و بحرین با سوریه نیز ایفا کرد. در سال ۲۰۱۲ ملک عبدالله بیش از ۵ میلیون دلار به مخالفان نظام سوریه کمک کرد. احمد بن عبدالعزیز وزیر کشور وقت عربستان نیز از اعطای ۷۲ میلیون دلار کمک به مخالفان در سوریه خبر داد.
نقش عربستان در تسلیح تروریست‌ها در سوریه
خبرگزاری دویچه وله آلمان نیز در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد که عربستان با ایجاد پلی هوایی از طریق اوکراین برای مخالفان و تروریست‌های سوریه سلاح می‌فرستد. با به قدرت رسیدن ملک سلمان از ژانویه ۲۰۱۵ سیاست‌های منطقه‌ای عربستان نیز روند تهاجمی تری پیدا کرد و مقابله با نفوذ ایران به عنوان محور اصلی دکترین سلمان شناخته شده است. به همین دلیل اقدامات ملک سلمان در سوریه نیز تشدید شد و در این مسیر حتی به بهانه حملات شیمیایی اوباما را وادار به حمله نظامی به سوریه کردند که در نهایت اوباما نپذیرفت. علاوه بر این عربستان به دنبال تشکیل یک ارتش عربی برای ورود به سوریه بود. عربستان سعودی اعلام کرد که به دنبال آن است تا ارتش عربی را برای جایگزینی نیرو‌های آمریکا در سوریه به عنوان بخشی از تلاش واشنگتن در جهت ایجاد ثبات در کشورهای جنگ‌زده گسیل کند.
در همین حال محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی که با اتکا به حمایت‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا سیاست تهاجمی خود در منطقه را پیش می‌برد با شکست ترامپ در انتخابات به دنبال تغییر نگاه خود در عرصه منطقه‌ای است. سوریه یکی از مهم‌ترین پرونده‌هایی است که عربستان به دنبال تغییر نگاه خود در آن است. در این راستا، روزنامه رای الیوم اخیرا از سفر یک هیئت بلندپایه عربستان به دمشق و دیدار با «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه برای آماده سازی بازگشت روابط بین دو کشور خبر داد.
این روزنامه به نقل از منابع دیپلماتیک سوریه نوشت: «هیئت عربستانی به ریاست «خالد الحمیدان»، رئیس دستگاه اطلاعات عربستان به دمشق رفته و با بشار اسد و «علی المملوک»، معاون ریاست جمهوری در امور امنیتی دیدار کرد.» همچنین روز چهارشنبه ۵ خرداد ماه ۱۴۰۰ خبرگزاری سانا اعلام کرد، یک هیئت از سوریه اخیرا وارد عربستان شده است. این برای اولین بار طی ۱۰ سال گذشته بود که یک هیئت سوری به عربستان سفر می‌کند.
بیشتر بخوانید:
گاردین: بشار اسد در حال مطرح شدن است
احیای روابط جهان عرب با سوریه نشان دهنده عبور سوریه از بحران است
اتحادیه عرب از سال ۲۰۱۱ عضویت سوریه را به حالت تعلیق درآورد. بسیاری از کشورهای عربی نیز در آغاز جنگ، از گروه‌های تروریستی حمایت سیاسی، مالی و تسلیحاتی کردند. به گزارش خبرگزاری آناتولی، اما سوریه و نظام حاکم بر آن، از نظر سیاسی و اقتصادی در انزوای کامل نبود؛ به نحوی که با وجود تصمیم اتحادیه عرب، برخی از کشورهای عربی شمال آفریقا، عمان، عراق و مصر در قبال جنگ سوریه اعلام بی‌طرفی کردند و کانال‌های ارتباطی نیز با دولت سوریه داشتند.
بنا بر این گزارش، مداخله نظامی روسیه در سوریه از سال ۲۰۱۵ و حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران باعث شد که دولت سوریه باقی بماند و سرنگونی آن از نظر نظامی کمرنگ شود. لذا، بسیاری از کشورهای عربی بسیار زود این واقعیت را درک کردند که عادی سازی مجدد روابط خود با نظام حاکم بر دمشق به سودشان است. مهم‌ترین تحولی که باعث شد موضع کشورهای عربی تغییر کند، در اوایل سال ۲۰۱۷ بود که تروریست‌ها در جنگ حلب شکست خوردند و در سال ۲۰۱۸ نیز پس از شکست در نبرد‌های ریف دمشق و استان درعا مجبور شدند تسلیم ارتش سوریه شوند و سلاح خود را تحویل دهند.
امارات و بحرین نیز در اواخر سال ۲۰۱۸ سفارت‌های خود را در دمشق افتتاح کردند. عمان نیز در اکتبر ۲۰۲۰، سفیر خود را به دمشق بازگرداند. گزارش‌هایی نیز از تلاش عربستان برای ایجاد کانال ارتباطی مستقیم با دولت سوریه حکایت دارد؛ به نحوی که گفته شد، «خالد الحمیدان» رئیس سرویس اطلاعات عربستان پس از سفر به دمشق با بشار اسد رئیس‌جمهور و علی مملوک رئیس دفتر امنیت ملی سوریه دیدار کرد.
در واقع احیای روابط جهان عرب با سوریه نشان دهنده عبور سوریه از بحران بوده و کشورهای عربی چاره‌ای جز به رسمیت شناختن دولت حاکم بر سوریه را ندارند. هر چند دولت ترکیه همچنان به تهدید دمشق ادامه می‌دهد و آمریکا نیز با انتقال تروریست‌ها به شرق سوریه در حال غارت نفت سوریه است، اما جامعه جهانی پذیرفته است که بحران سوریه تمام شده و حاکمیت این کشور بر خاک خود باید به رسمیت شناخته شود.
انتهای پیام/