به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، هنوز خورشید از پشت ابر‌های آبی طلوع نکرده بود که دل به جاده زدم، هوا کمی خنک شده، البته در روز‌های پائیزی هنوز هم بوی تابستان به مشام می‌رسد، شرایط آب و هوایی و اقلیمی استان خوزستان و به ویژه شهر‌های جنوبی به گونه‌ای است که با سپری شدن ۲ ماه از فصل پائیز، ردپای تابستان و روز‌های گرم در آن دیده می‌شود، حاشیه جاده‌ها به دلیل تنش آبی که امسال بیشتر نقاط کشور و به ویژه این استان پهناور را تحت تاثیر قرار داده، رنگ سبز را از چهره زمین‌های کشاورزی ربوده و آنچه به چشم می‌خورد، زمین‌های خشک و بی آب و علف هستند.
از آنجایی که کشاورزی در شهرستان کارون در نزدیکی اهواز رونق خوبی دارد، تصمیم گرفتم برای تحقیق در زمینه کشت چای ترش که هر سال در آن شهرستان انجام می‌شود و عملکرد خوبی نشان می‌دهد سفر کنم، هر چه به سمت روستا‌ها پیش می‌رفتم، عطر کارون راحت‌تر به مشامم می‌رسید و آبی آب را واضح‌تر می‌دیدم، صدای هیاهوی بچه‌ها از همان اول صبح کوچه‌ها و خیابان‌های روستا را پر کرده بود، اما نبض زندگی در روستای سویسه کُند می‌زد و عطر چای ترش مثل پارسال مشام را پُر نمی‌کرد.
در جستجوی منزل عارف حزباوی، یکی از کشاورزان نمونه روستای سویسه و شهرستان کارون بودم، توقف کردم و از کودکان روستایی که در حال فوتبال بازی در خیابان بودند، نشانی او را پرسیدم، می‌گفتند سومین درِ خانه او است و همیشه به روی مهمانان باز بوده و هر ساعتی از شبانه روز مهمان نوازی می‌کند، همان ویژگی بارز خوزستانیها که زبانزد خاص و عام شده و همه اهالی این استان زرخیر را با این خصوصیت می‌شناسند و از آن‌ها یاد می‌کنند.
زنگ منزل را زدم، بانویی به استقبال آمد و با روی خوش مرا پذیرفت، وقتی سراغ عارف حزباوی را گرفتم، مرا به سالن پذیرایی راهنمایی کرد، مرد خانه هم با دیدن من از جا بلند شد و خوش آمد گفت و با سرازیر کردن فلاسک، استکان کمرباریک را با چای ترش خوشرنگ که محصول زمین‌های کشاورزی و دسترنج خودش بود پُر و از من پذیرایی کرد، عطر خوشش کیفیت آن را اثبات می‌کرد و در حالی که تکه نبات را در استکان انداختم و آن را نوشیدم، پرسش درباره آخرین وضعیت کشت این محصول گرانبها را آغاز کردم.
عارف حزباوی لبخندی زد گفت: برای دیدن وضعیت چای ترش بهتر است راهی زمین‌های زیرکشت این محصول برویم تا همه چیز را از نزدیک مشاهده کنید و بهتر بتوانید مراحل کشت و داشت و برداشت را درک کنید، البته من هم مشتاق بودم این گیاه دارویی را از نزدیک ببینم و آن را لمس کنم.
مسیر خانه تا زمین‌های کشاورزی را طی کردیم، خبری از سرسبزی و طراوت نبود، اما همچنان انتظار می‌کشیدم گل‌های سرخ را که در میان بوته‌های سبز خودنمایی می‌کردند ببینم، خواب‌های خوشی دیده بودم که فکر می‌کردم تعبیر شوند، قدم‌های سخت و سنگین روی زمین‌های خشک برمی‌داشتم از کشاورز کارونی سراغ زمین‌های چای ترش را گرفتم، پاسخی شنیدم که انتظارش را نداشتم، همان زمین‌های خشک و بی آب و علف، کشتزار‌های این محصول بودند.
شلتوک، چای ترش را از آب محروم کرد
عارف حزباوی که از دوران کودکی با شغل کشاورزی آشنا شده بود و این حرفه از اجداد و پدرش به او به ارث رسیده، گفت: پارسال ۱۰ هزار متر مربع معادل نیم هکتار به صورت آزمایشی کشت کردم و با توجه به استقبال از آن و عملکرد مناسب محصول، تصمیم گرفتم امسال ۴ هکتار از زمین‌ها را با مصرف ۲.۵ الی ۳ کیلوگرم بذر، زیر کشت چای ترش ببرم، به امید اینکه محصول زیادی برداشت و روانه بازار کنم.
او با بیان اینکه به دلیل تنش آبی و تامین نشدن آب مورد نیاز برای اراضی کشاورزی ۳ هکتار از محصولات از بین رفته، افزود: هم اکنون فقط یک هکتار از اراضی سبز مانده اند و فصل گلدهی آن‌ها فرا رسیده و در صورتی که آب تامین شود، اوایل آبان ماه برداشت آن آغاز خواهد شد.
حزباوی به کشت غیرمجاز محصول شلتوک در منطقه اشاره کرد و بیان داشت: علیرغم اینکه سازمان آب و برق و سازمان جهاد کشاورزی ممنوعیت کشت این محصول را اعلام کرده بود، ولی تعدادی از کشاورزان، شلتوک را که محصولی پرمصرف و آبی محسوب می‌شود کشت کردند و به همین دلیل کانال‌های تامین آب مجتمع شیلات آزادگان از سوی سازمان آب و برق به مدت ۲ هفته پلمب شدند، سپس اقدام به قطع برق کردند و همین امر موجب شد خسارت زیادی به سایر کشت‌ها وارد شود.
تخلف کشاورزان، جانِ زمین‌های کشاورزی را گرفت
این کشاورز اهل روستای سویسه با بیان اینکه یک هکتار از اراضی ارزن از خسارت‌های خشکسالی در امان مانده است، تصریح کرد: علاوه بر چای ترش، به پیشنهاد سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، یک هکتار کنجد ناشکوفا کشت کردیم، ولی به دلیل کمبود آب رشد نکردند و محصول مذکور از بین رفت.
او با بیان اینکه اداره جهاد کشاورزی کارون به جای یارانه و کمک‌های نقدی، ریزمغذی‌ها را به کشاورزان تحویل داد، اظهار داشت: ۵ هزار متر مربع معادل نیم هکتار لوبیا، ۵ هکتار ماش و همچنین بامیه در تابستان کشت کردم، ضمن اینکه ۵ هکتار نخلستان در اختیار دارم، ولی به دلیل خشکسالی به جز لوبیا، انتظار برداشت محصول خوب و با کیفیت و با تناژ بالا از سایر اراضی را ندارم، اما در صورتی که آب تامین شود یک هکتار چای ترش که به صورت دستی کشت شده است، ماندگار خواهد بود.
پرورش گاومیش پرواری، امید سوم کشاورز کارونی
حزباوی به فعالیت خود در زمینه پرورش دام اشاره کرد و ادامه داد: هزینه‌های زندگی و امرار معاش از طریق کشاورزی تامین می‌شوند و چشم امیدم همیشه به خدا است، البته با مشکلاتی در زمینه تامین خوراک دام و یونجه موردنیاز گاومیش‌های پرواری در تابستان به دلیل کمبود آب و تنش آبی مواجه شدم، ولی بحمدالله تلفات دام اتفاق نیفتاد و خسارت جدی در این زمینه رخ نداد.
صندوق کارآفرینی امید، امیدبخش نیست
کشاورز خوزستانی که از موانع و کاغذبازی‌های اعطای وام و تسهیلات صندوق کارآفرینی امید گلایه داشت، گفت: قرار بود از این صندوق وام برای کشت گیاهان دارویی دریافت کنیم، همه مراحل از جمله ثبت نام در سامانه را انجام دادم، پس از مراجعه به اداره از ما پیش فاکتور خواستند، بذر و کود را تهیه کردیم، بعد از آن صندوق از ما تائیدیه مبنی بر کشاورز بودن و همچنین ۲ ضامن خواست و به دلیل پیگیری‌ها، سنگ اندازی‌ها و موانع زیاد از دریافت وام منصرف شدیم، ضمن اینکه سند روستایی را برای ضمانت قبول نمی‌کنند و همین امر سبب شده مشکلات ما دوچندان شود.
در حالی که که در گرمای سوزان و زمین‌های خسارت دیده ناشی از کمبود آب قدم میزدم، مشاهده کشاورزی که زیر نخل خرمای خشکیده نشسته بود و در فکر فرو رفته بود، نظرم را جلب کرد، امیدوار بودم که او از خسارت‌های بی آبی در امان مانده باشد.
در جستجوی یک گل چای ترش در ۵ هکتار زمین
محارب ناصری، کشاورزی ۴۰ ساله روستایی که از ۱۵ سالگی کشاورزی را آغاز کرده بود و تا هم اکنون در این حرفه مشغول به کار بود، گفت: مگر می‌شود با این شرایط آبی و تامین نشدن حقابه محصولی برای ما باقیمانده باشد؟ هیچ کدام از ارگان‌های مربوطه به مشکلات ما توجهی نمی‌کنند و ضرر و زیان ما برای آن‌ها اهمیتی ندارد.
او به کشت چای ترش در ۵ هکتار از اراضی کشاورزی که ۳ هکتار آن استیجاری و ۲ هکتار آن ملکی بود اشاره کرد و افزود: پس از کشت، شرایط به خوبی پیش می‌رفت، تا اینکه کانال‌های آب مجتمع شیلات آزادگان که تامین کننده آب موردنیاز اراضی هستند را مسدود و خشک کردند و همه محصول از بین رفت، زیرا ۱۵ اردیبهشت تا ۱۵ تیر ماه هیچ آبی برای سیراب کردن زمین‌ها رهاسازی نشد.
ناصری با اطلاع رسانی به اداره کشاورزی و اداره شیلات شهرستان کارون اشاره و اظهار کرد: هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفت و خسارتی به کشاورزان متضرر پرداخت نشد، این در حالی است که بیش از ۳۵ میلیون برای کشت محصولات هزینه کردم، ولی با اتفاقاتی که افتاد، نه تنها سودی عایدم نمی‌شود، بلکه باید متحمل خسارت زیادی شوم.
تُجار در پی کسب سود کلان از جیب کشاورزان
این کشاورز کارونی با اشاره به کشت کینوا و مورینگا که جزو گیاهان دارویی به شمار می‌روند، بیان داشت: این محصولات جایگزین برنج است و در شیلی و آفریقا کشت می‌شوند، ولی هم اکنون کشت آن‌ها در استان‌های قم و سیستان و بلوچستان نیز صورت می‌گیرد و از آنجایی که بیشترین فعالیتم در زمینه کشت گیاهان دارویی است، اما مسئولان هیچگونه حمایتی از ما نمی‌کنند، بطوری که بیش از ۲۰۰ کیلوگرم از محصول چای ترش که پارسال تولید کردم، در انبار ماند.
ناصری ادامه داد: تجار و دلالان مایل هستند هر کیلو چای ترش را به قیمت ۴۰ هزار تومان از ما خریداری کنند و ۱۶۰ هزار تومان سود به جیب بزنند، در صورتی که زحمت و هزینه‌های زیادی از جمله؛ اجاره زمین، حقوق کارگران، هزینه آب و ... به کشاورزان تحمیل می‌شود و نرخ پیشنهادی از طرف آن‌ها برای ما صرفه اقتصادی ندارد و بسیاری از مشکلات ما ناشی از نبود اتحادیه و تعاونی است تا ما را حمایت کنند.
خرید تضمینی به تولید چای ترش جان می‌دهد
او تصریح کرد: بسیاری از کشاورزان به دلیل نبود خرید تضمینی محصول از کشت مجدد استقبال نکردند و مایل هستند محصولاتشان نظیر؛ خرما، گندم، کلزا و... از آن‌ها به این شیوه خریداری شود، ضمن اینکه هدف از معرفی و کشت چای ترش، استفاده روزافزون از این محصول، آشنایی با خواص آن و افزایش اشتغال در روستا بود، امسال حدود ۳۰ هکتار در شهرستان‌های کارون، اطراف حمیدیه، سوسنگرد و ... چای ترش کشت شده، این در حالی است که در فروش محصول هیچ حمایتی نمی‌شود.
این کشاورز اهل روستای بُحُر در مسیر کارون به مساعد بودن شرایط خاک و آب و هوای این شهرستان برای کشت گیاهان دارویی اشاره کرد و ادامه داد: محصولاتی که در این اراضی کشت و برداشت می‌شوند، کیفیت بسیار خوبی دارند، این در حالی است که تجار محصولات و گیاهان دارویی مورد نیاز خود را از سایر کشور‌ها و استان‌ها وارد می‌کنند، ولی این افراد و حتی عطاری‌ها حاضر به خرید محصول نبودند یا طالب قیمتی بسیار پایین‌تر از قیمت تمام شده بودند.
ناصری اظهار داشت: برای فروش چای ترش ناچار به تهران سفر کردم و موفق شدم آن را به قیمت هر کیلوگرم ۱۲۰ هزار تومان بفروشم و با توجه به کیفیت محصول، خریدار آن‌ها را بسته بندی و به کشور‌های اروپایی ارسال کرد، ولی در استان خوزستان حاضر به خرید محصول تازه و باکیفیت با قیمت هر کیلوگرم ۱۰۰ هزار تومان نمی‌شوند.
او بیان کرد: با توجه به اینکه گیاهان دارویی ارزش زیادی دارند، باید جهاد کشاورزی آن را به صورت تضمینی خریداری کند تا کشاورز متضرر نشده و دغدغه‌ای برای فروش آن نداشته باشد، این در حالی است که نخریدن محصولات سبب می‌شود کشاورزان دیگر شوقی برای ادامه کشت نداشته باشد.
ناصری با تاکید بر جلوگیری از سودجویی تجار و دلالان در بازار محصولات کشاورزی گفت: با توجه به اتفاقاتی که رخ می‌دهد، کشاورزان دیگر کشت محصولات را انجام نمی‌دهند و زمین‌ها متروکه شده اند و این اتفاقات نتیجه‌ای جز افزایش بیکاری ندارد.
این کشاورز کارونی به پیگیری از طریق اداره میراث فرهنگی شهرستان کارون اشاره کرد و افزود: پارسال حدود ۶۰۰ کیلوگرم برداشت شد، ولی به سختی توانستم آن را به فروش برسانم، با این حال امسال هم اقدام به کشت محصول کردم، ولی با اقدامات عجیب و غریب از جمله قطع آب و برق محصول به کلی از بین رفت.
کشت چای ترش در ۸۲ هکتار از اراضی کشاورزی
محمد حسنی نسب، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان سطح زیر کشت چای ترش در استان را ۸۲ هکتار اعلام کرد و گفت: عمده کشت در شهرستان‌های کارون، شادگان، رامهرمز، باوی، حمیدیه، آبادان، اهواز، دشت آزادگان و خرمشهر انجام شده، ولی شهرستان کارون بیشترین سهم از تولید را به خود اختصاص داده است.
او میانگین تولید این محصول در سال‌های قبل از ۸۰۰ کیلوگرم تا یک تن عنوان کرد و افزود: با توجه به اینکه اوایل آبان ماه برداشت آن صورت می‌گیرد، پیش بینی می‌شود در مجموع حدود ۸۰ تن محصول در مزارع سراسر استان برداشت و روانه بازار‌های کشور شود.
خوزستان بر سکوی دوم تولید دلبر سرخ رنگ
حسنی نسب با بیان اینکه خوزستان بعد از استان سیستان و بلوچستان رتبه دوم تولید این محصول را دارا است، اظهار داشت: چای ترش محصولی تابستانه است که دوره‌ای حدود ۵ ماه یعنی از نیمه اردیبهشت تا اوایل آبان ماه را برای رشد و باردهی سپری می‌کند، در این مدت برای هر هکتار یک نیروی کارگر ثابت نیاز دارد و با توجه به اینکه در حال حاضر برداشت آن به صورت کاملا دستی صورت می‌گیرد، هنگام برداشت که حدود یک ماه به طول می‌انجامد، روزانه ۱۰ نفر مشغول به کار می‌شوند.
افزایش ۵ برابری کشت چای ترش در خوزستان
این مقام مسئول به در نظر گرفتن تسهیلات ۱۶۵ میلیون ریالی برای هر هکتار از اراضی چای ترش اشاره و تصریح کرد: پارسال حدود ۱۷ هکتار کشت و ۱۷ تن محصول تولید و برداشت شد که با توجه به بازدهی مطلوب، سطح زیر کشت با ۵ برابر افزایش به ۸۲ هکتار طی امسال رسیده است.
خشکسالی رمق زمین‌های کشاورزی را گرفت
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان بیان داشت: با توجه به اینکه زمان کشت محصول از اواسط بهار و همزمان با وقوع خشکسالی و دسترسی نداشتن به آب برای کشت‌های تابستانه بود، بیشتر مناطق با محدودیت مواجه شدند و علیرغم تمایل کشاورزان به کشت و تولید چای ترش، فعالان در این زمینه موفقیت چندانی در پرورش این محصول ارزشمند به دلیل کمبود و نبود آب کسب نکردند.
حسنی نسب ادامه داد: اگرچه با توجه به سیستم ریشه‌ای راست و عمیق این گیاه، به میزان زیادی متحمل شرایط کم آبی است، اما در اوایل رشد و هنگام توسعه ریشه‌ها نباید دچار تنش شوند، زیرا باعث کاهش عملکرد خواهند شد، البته نیاز آبی آن‌ها تقریبا هر ۷ روز یکبار بوده و مصرف آب این محصول در مقایسه با سایر محصولات زراعی حدود یک سوم است.
چای ترش با بامیه سر سازگاری ندارد
او اظهار کرد: در اوایل کشت این محصول، به دلیل وجود فضای خالی در مزرعه مبارزه با علف‌های هرز اهمیت دارد، ولی با رشد شاخ و برگ امکان رشد علف هرز وجود نخواهد داشت، البته چای ترش آفات و بیماری‌های مشابه گیاه بامیه دارد، از این جهت باید از کشت این گیاه در مجاورت بامیه خودداری کرد، به طور کلی گیاه آن در اراضی غنی از مواد آلی حداکثر محصول را تولید می‌کند و نسبت به عناصر غذایی تا حدودی حساس است، بر این اساس استفاده از کود دامی پوسیده قبل از کشت توصیه می‌شود.
حسنی نسب گفت: همچنین بر اساس نتایج آزمون خاک در صورت فقر عناصر فسفر و پتاسیم، از کود‌های مناسب استفاده می‌شود و در طول دوره رشد هم در صورت بروز علائم کمبود نیتروژن در ۲ مرحله از مواد اوره به صورت سرک قبل از آبیاری به کشاورزان توصیه می‌گردد.
اعطای یارانه مشوقی برای توسعه کشت چای ترش
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در خصوص برنامه‌های این سازمان برای توسعه سطح زیر کشت چای ترش در استان بیان کرد: اعطای یارانه تامین بذر مورد نیاز تاکنون به میزان ۱۵ میلیون ریال به ازای هر هکتار در سطح ۱۲۱ هکتار از اراضی خوزستان در مجموع به ارزش یک هزار و ۸۱۵ میلیون ریال و پرداخت تسهیلات از محل صندوق کارآفرینی امید به مبلغ ۱۶۵ میلیون ریال به ازای هر هکتار به کشاورزان تعلق می‌گیرد و تاکنون ۸ طرح در سطح ۲۴ هکتار و به مبلغ ۳ هزار و ۱۷۳ میلیون ریال به بانک عامل معرفی شده اند.
طراحی دستگاه برداشت چای ترش
او در خصوص استفاده از روش‌های نوین کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی برای این محصول گفت: مقرر است به منظور کاهش هزینه‌های برداشت این محصول، با هماهنگی مرکز تحقیقات فنی و مهندسی، دستگاه برداشت چای ترش طراحی و ساخته شود.
این مقام مسئول درخصوص قیمت و سودآوری این محصول برای کشاورزان بیان داشت: با توجه به برداشت دستی این محصول و هزینه بالای کارگر، جهت کاهش هزینه‌های برداشت، توصیه می‌شود این کشت در نزدیک منازل روستائیان صورت گیرد تا از پتانسیل خانواده بیشتر استفاده شود، چراکه با احتساب هزینه برداشت، هر هکتار حدود ۵۰۰ میلیون ریال هزینه دارد و با توجه به تولید میانگین یک تن در هر هکتار و قیمت فروش هر کیلوگرم حدود ۳ میلیون ریال، کشت این محصول کاملا توجیه اقتصادی دارد و سودآور است، ضمن اینکه علاوه بر فروش گل و برگ چای ترش، فروش بذر هم امکانپذیر است.
به گفته محمد حسنی نسب، دلالان در خرید و فروش چای ترش بین کشاورزان نفوذ نکرده اند، اما روند تهیه این گزارش آنگونه که خواستیم پیش نرفت، در واقع اوضاع آن گل و بلبلی نیست که همیشه مسئولان از آن سخن می‌گویند، درددل‌های کشاورزان اینگونه نشان می‌دهد که به دلیل نبود خرید تضمینی محصول، کمبود آب و از بین رفتن محصول، دلالان برای چای ترش دندان تیز کرده اند و آن را به قیمتی بسیار ارزان خریداری می‌کنند و اگر حمایت‌ها با این اوضاع پیش برود، شاید در سال‌های آینده نه تنها کشت محصول در شهرستان کارون و سایر نقاط استان خوزستان کشت نشود، بلکه بوی این نوشیدنی خوشرنگ و طعم هم دیگر به مشام نرسد.
گزارش از ملیحه گریزی نسب
انتهای پیام/
چه رنگ های قشنگی