رابطه شهادت‌طلبی و عقلانیت

محمد مهدی اعتصامی کارشناس فلسفه اسلامی، در گفت و گو با خبرنگار حوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، در خصوص رابطه شهادت طلبی و عقلانیت گفت: فلسفه شهادت در وهله اول به این معناست که یک هدف مقدس و برتر در زندگی اجتماعی برگزیده می‌شود و برای این هدف مقدس اگر جان هم فدا شود، اشکالی ندارد.

وی افزود: طبیعتاً از همان ابتدا هدف انسان شهادت نیست؛ بلکه هدف دیگری وجود دارد مثل تحقق عدالت در جامعه یا تحقق دین در جامعه که برای تحقق این اهداف حرکت می کنیم؛ حال ممکن است جان انسان در این مسیر فدا شود.

او ادامه داد: این موضوع وقتی قابل قبول می‌شود که زندگی انسان منحصر به زندگی در دنیا نباشد. اگر زندگی را فقط در دنیا و مادیات بدانیم نه تنها این قبیل فداکاری‌ها قابل پذیرش نیست؛ بلکه برخی خطرات دیگر هم قابل پذیرش نیستند مثل اینکه بگوییم من برای عدالت اجتماعی در جامعه کار می کنم؛ حتی اگر مشکلات جسمانی برای خودم ایجاد شود.

کارشناس فلسفه اسلامی درباره پذیرش مسئله شهادت برای افرادی که حیات انسان را منحصر در حیات مادی می دانند، گفت: اگر کسی معتقد باشد حیات انسان خلاصه در زندگی دنیا می‌شود و وجود انسان هم فقط وجود مادی است، با اهدافی که برای زندگی مادی تعریف می‌شود مثل موارد مربوط به جسم انسان که همان اهداف رفاهی انسان است، در این صورت اگر کسی بخواهد اهدافی در زندگی انتخاب کند که مخالف این شیوه زندگی باشد طبیعتاً از شرایط عقلانی برای این افراد خارج است.

این استاد فلسفه در ادامه بیان کرد: افرادی که در زندگی به حیات اخروی معتقد هستند و به جاودانگی ایمان دارند، در آن زمان می‌توانند در مسیر اهداف برتر به قیمت از دست دادن جان حرکت کنند. خداوند در قرآن می فرماید إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ. یعنی خداوند جان و مال اهل ایمان را به بهای بهشت خریداری می‌کند. پس خداوند با این آیه حرکت در مسیر هدف مقدس به سبب از دست دادن جان را عقلانی توصیف می‌کند.

اعتصامی تصریح کرد: کسانی که در این زمینه به یقین عقلی رسیده باشند، وارد عمل می‌شوند؛ یعنی شما معتقد باشید که عملتان تأثیر جاودانه دارد. گرچه در این مسیر جانی از دست برود و افراد دیگر همواره دو دل هستند یعنی کسانی که در این موارد ایمان قوی نداشته باشند و به جهان آخرت واقعاً معتقد نباشند، همواره در این مسیر‌ها عقب نشینی می‌کنند.

وی ادامه داد: ناملایمات دنیایی که در مثال‌های قبل ذکر شد، در یک معادله عقلانی قرار می گیرد. همان طور که خداوند در قرآن می فرماید وَلا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمواتًا بَل أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ. یعنی هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شده‏ اند مرده مپندار بلکه زنده‏ اند که نزد پروردگارشان روزى داده مى ‏شوند؛ یقین بدانید اگر این معادلات و پاداش الهی نبود هیچ کس برای نابودی خودش دست به چنین اقداماتی نمی‌زد؛ زیرا انسان حیات را دوست دارد و دست به نابودی خودش نمی‌زند.

در پایان این استاد فلسفه یادآور شد: وقتی حرف از پاداش زده می‌شود مقصود پاداش اخروی هست؛ یعنی علاوه بر جسم انسان حقیقت وجودی انسان، روح انسان است و چون روح انسان جاودانه است، بر اساس آن در آخرت در حیات دیگر وارد می‌شود. منظور از آخرت زمان بعید نیست بلکه منظور جهان دیگر است؛ یعنی وارد حیات دیگر می‌شود. در آن حیات و جهان جدید وارد شرایطی می‌شود که نتیجه عملش در دنیا بوده و اگر در دنیا عمل بزرگی انجام داده این عمل بزرگ در آخرت هم به صورت یک لذت و پاداش بزرگ ظهور پیدا می‌کند.

انتهای پیام/