محمد اکبریان عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرنگار بورس گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص کلاهبرداری به روش پروژه سازی سهام بیان کرد: ممکن است تا به امروز حرف های متنوعی در مورد پامپ (Pump) و دامپ (Dump) یا همان اصطلاح "پروژه کردن سهام" شنیده باشید. به دلیل ورود بیشتر مردم به بازار سرمایه، بیش از پیش استفاده از این عناوین به گوش می‌رسد. پامپ و دامپ دو استراتژی غیراخلاقی و کلاهبردارانه هستند که هر سرمایه گذاری باید به خوبی از وجود آن‌ها آگاه بوده و برای مواجه با آن‌ها آماده باشد.
وی در تعریف این اصطلاح توضیح داد: در ابتدا افرادی به صورت برنامه ریزی شده با دارایی‌های کلان شروع به خرید سهامی مشخص می‌کنند؛ این گروه‌ها پس از آن که حجم بسیار بالایی از سرمایه خود را وارد معامله کردند، شروع به تبلیغات گسترده و تشویق مردم به سرمایه‌گذاری هر چه بیشتر روی همان سهام می‌کنند. با چنین تبلیغاتی است که عده‌ای فریب خورده و شروع به خرید و توصیه دیگران به خرید می‌کنند.
وی ادامه داد: در نتیجه بر اثر افزایش تقاضا، قیمت به شدت و به صورت حبابی رشد می‌کند. به این روند پامپ (Pump) گفته می‌شود. وقتی که افراد سودجو و کلاهبردار به سود مورد نظر و هدف خود رسیدند، شروع به فروش سهام خود خواهند کرد. بعد از آن افراد عادی و فریب خورده‌ای که وارد بازار شده‌اند، با کاهش قیمت این سهام و سقوط مواجه خواهند شد. به این روند دامپ (Dump) گفته می‌شود. در نتیجه این دو روند، عده معدودی سود‌های هنگفت می‌برند، ولی اکثر افراد با ضرر‌هایی سنگین مواجه می‌شوند.
بیشتر بخوانید
همچنین این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی عنوان کرد: در این سال‌ها مشارکت زیاد در عین آموزش کم مردم در بورس، باعث شده تحلیل در بازار سهام جای خود را به رفتار هیجانی بدهد. همین مساله دلیلی شد تا بسیاری از افرادی که سرمایه زیادی در اختیار دارند بتوانند با سرمایه خود در ارزش سهم‌های بازار تاثیر بگذارند و این سهم‌ها بیشتر از ارزش واقعی خود رشد کنند.
اکبریان در مورد جرم انگاری این پدیده بیان کرد: ماجرای پروژه کردن سهم‌ها از ابتدا بوده و سازمان بورس نیز در مقابل این تخلفات مقاومت کرده، اما حجم اینگونه تخلفات کم به نظر نمی‌رسد و پیگیری اینگونه موارد قضایی زمانبر است.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: طبق ماده ۴۶ قانون بازار اوراق بهادار پروژه کردن، مشمول بند دستکاری در بازار سهام می‌شود و جرم است. اما گاهی واقعا فردی می‌خواهد درصد مالکیت خود را در یک سهم با ارزش بازاری کم افزایش دهد و به تبع تزریق منابع مالی باعث می‌شود قیمت این سهم افزایش پیدا کند. اینجا هدف از افزایش مالکیت دستکاری بازار نیست و فقط این خرید سنگین، باعث رشد سهم شده است که این موضوع مشمول دستکاری در بازار نمی‌شود. اما تغییر دادن روند سهم به صورت تصاعدی با منابع مالی یا ساختن گزارشات دروغین و اغوای دیگران به خرید این سهم و فروش این سهم به افراد حقیقی، مشمول درستکاری در بازار سهام است.
وی در مورد اقدامات مدیریتی مورد نیاز جهت جلوگیری از رخداد این نوع کلاهبرداری ها گفت: عموما وجود دامنه نوسان باعث می‌شود دستکاری در بازار سهام زیاد شود. اگر دامنه نوسان در بازار سهام وجود نداشته باشد عملا پروژه کردن معنایی ندارد. اگر دامنه نوسان برداشته شود پروژه کردن سخت می‌شود و سرمایه زیادی برای این کار نیاز دارند، اما در حال حاضر با حدود ۱۰۰ میلیارد تومان می‌شود سهم‌ها، مخصوصا سهم های شرکت های کوچکتر را به صورت تصاعدی رشد داد.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: از طرفی باید خریدار یک سهم بر مبنای واقعیت تصمیم بگیرد و به بنیاد سهم توجه داشته باشد. یعنی تحلیل در بازار سهام جا بیفتد و سهامداران قبل از خرید یک سهم تحقیق و از ارزندگی سهم اطمینان حاصل کنند. در شرایطی که دامنه نوسان محدود است سفته بازی در بازار سهام زیاد می‌شود. همچنین باید در درصد مالکیت افراد بر سهام شرکت ها در بازه زمانی خاص، محدودیتی ایجاد شود تا کسی نتواند درصد زیادی از یک نماد را در بازار خرد، مورد خرید و فروش قرار دهد.
وی افزود: اگرچه فعلا راهکار مقابله با دستکاری در بازار سهام مقابله قضایی است، اما تجربه ثابت کرده است که این راهکار در دراز مدت جوابگو نیست و راهکار‌های قضایی صرفا کمکی به سهامدار خرد نمی‌کنند. تاکنون دیده شده زمان زیادی گذشته تا عاملان پروژه کردن یک سهم گرفتار شوند. البته سازمان بورس نیز برای حمایت از سهامداران در سهم‌های پرریسک دامنه نوسان کمتری در نظر گرفته است.
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که سهامداران برای جلوگیری از افتادن در این دام باید به چه نکاتی توجه کنند، عنوان کرد: سهامداران باید متوجه ریسک بازار سهام باشند و به سمت سهم‌های با بنیاد حرکت کنند. شاید هیچ راه قطعی و صد در صدی برای تشخیص این دو روند وجود نداشته باشد؛ اما فعالان بازار سرمایه همیشه می‌توانند چند نکته را برای کم کردن احتمال متضرر شدن از این روش را در نظر داشته باشند:
۱. اگر با تبلیغات و افزایش محبوبیت ناگهانی یک محصول مواجه شدید حتما قبل از خرید، به طور کامل سابقه حجم معامله آن را بررسی کنید. اگر در این سوابق با رشد ناگهانی و بدون دلیلی مواجه شدید با احتیاط بیشتری وارد معامله شوید.
۲. حتما منبع تبلیغات و حمایت را پیدا کرده و از سابقه خوب آن‌ها مطمئن شوید. اگر افراد ناشناس و بدون رزومه در حال تبلیغ هستند از ورود به معامله جدا خودداری کنید.
۳. از روی هیجان تمام سرمایه گذاری خود را روی تک سهم انجام ندهید تا اصطلاحا تمام تخم مرغهایتان را درون یک سبد قرار نداده باشید.
۴. در صورت نداشتن تسلط علمی به بازار سرمایه، ترجیحا از شرکت‌های سرمایه گذاری یا افراد خبره کمک بگیرید.
۵. حتی اگر همه شرایط به نظر خوب می‌آمد، به صورت هجومی و با تمام سرمایه خود شروع به معامله نکنید. از مدیریت سرمایه و ریسک غافل نشوید.
انتهای پیام/