به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، برخی به آینده روابط دو کشور ایران و افغانستان خوشبین هستند و شماری به عملکرد طالبان چندان امیدوار نیستند؛ دو کشور در گذر این سالیان و در صلح و جنگ، روابط اقتصادی خود را متوقف نکردند چرا که بخش عمده تعاملات میان بخش خصوصی دو کشور در جریان بوده است.
محمود سیادت نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان گفت: برای اینکه بدانیم سلطه حکومت طالبان در افغانستان چه تهدیدها و فرصت‌هایی را به دنبال خواهد داشت، باید چند موضوع رفع ابهام شود؛ اینکه طالبان از تجربه حکمرانی ۲۰ سال گذشته خود درس گرفته و قرار است بر اختلافات درونی خود فائق آید یا خیر، اینکه آنها به دنبال تعامل با دنیا خواهند بود یا راه را به روی دیگر کشورها می‌بندند؟
او افزود: اگر طالبان در مسیر تعامل با دنیا و توسعه اقتصادی و تعامل با مردم خود و دیگر اقوام گام بردارد، رشد چشمگیر اقتصادی را در این کشور شاهد خواهیم بود؛ زیرا افغانستان دارای منابع غنی، نیروی کار ارزان و مردم خسته از جنگ است.
نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان ادامه داد: هنوز ابهامات جدی در خصوص آینده این کشور و اتفاقات پیش رو وجود دارد، برای مثال اینکه آیا کل آنچه در افغانستان اتفاق افتاد برنامه ریزی دقیق و حساب شده بود یا بخش هایی از آن اتفاق بود؛ اما آنچه الان شاهدیم تسلط طالبان بر ۹۵ درصد سرزمین افغانستان است که قطعا شرایط جدیدی را ایجاد میکند.
سیادت بیان کرد: تسلط طالبان در افغانستان مانند هر اتفاق دیگری ممکن است فرصت‌ها و تهدیدهایی را به دنبال داشته باشد؛ اما در وهله نخست باید رویه طالبان در حکومت داری مشخص شود؛ اینکه آیا آنها به حکومت ائتلافی و شریک کردن سایر گروه‌ها و افراد و مذاهب در حاکمیت تن می‌دهند یا نه؟ دوم اینکه آیا طالبان می‌توانند بر اختلافات درونی خود فائق آیند و صدایی واحد داشته باشند یا خیر؟ و سوم اینکه آیا طالبان برای حکومت آمده‌اند و قرار است با دنیا تعامل کنند و از تجربیات حکمرانی ۲۰ سال گذشته خود درس‌های مشخصی گرفته‌اند یا خیر؟ و مساله دیگر اینکه بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دیگری که در افغانستان حضور دارند، چگونه با حکومت طالبان یا حکومتی که اکثریت آن با طالبان است، کنار خواهند آمد، باید به این سوالات پاسخ داد.
او تصریح کرد: در حال حاضر وضعیت افغانستان به گونه‌ای است که طالبان هنوز تسلط کامل نیافته‌اند، اکثر دوایر دولتی این کشور تعطیل‌اند، وضعیت ارتش و نیروهای مسلح در ابهام است و مقاومتی در «پنجشیر» شکل گرفته است و معلوم نیست توسعه می‌یابد یا محدود می‌ماند و از بین می‌رود. مشخص شدن این موضوعات وضعیت افغانستان در آینده را روشن خواهد کرد.
نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان تاکید کرد: اما به نظر می‌رسد سناریوی خوش‌بینانه این است که جریان متعادل‌تر طالبان به رهبری «ملابرادر»، رئیس سیاسی طالبان در قطر و معاون سیاسی این گروه شکل خواهد گرفت؛ در این صورت جریان حقّانی که پشتوهای شرق هستند و از طالبان افراطین هستند و امروز در اکثر نقاط کابل نفوذ کرده‌اند، در برابر ملابرادر و پشتوهای جنوب قرار خواهند گرفت. اگر مانند دوره‌های گذشته، پشتوهای جنوب به مرکزیت قندهار حاکم شوند و قدرت بیشتری داشته باشند، به نظر می‌رسد انتظار تعادل و تعامل بیشتری را می‌توان از طالبان داشت.
سیادت اظهار کرد: اگر طالبان بنای حکومت و تعامل با دنیا را داشته باشد ماجرا ممکن است اینگونه پیش برود که با شریک کردن بقیه اقوام و اقلیت‌ها حتی به میزان کمتری از گذشته، طالبان آرامشی در کشور ایجاد کنند و سپس با حضور کشورهای خارجی و سرمایه‌گذاران کشورهای هم سو و به ویژه اضافه شدن چین و روسیه در اقتصاد افغانستان، تحولاتی در اقتصاد این کشور به وجود آید.
او افزود: ایجاد فرصت برای بهره‌برداری از معادن بسیار غنی افغانستان یکی از راه‌های توسعه اقتصادی این کشور خواهد بود؛ با مطرح شدن معادن وسیع لیتیوم که دارای ارزش زیادی است، به دیگر معادن این کشور و نیاز دیگر کشورها به این مواد معدنی، می‌توان امید داشت که افغانستان در ۱۰ سال آینده با الگوی کشوری چون امارات حرکت کند و موضوع اول آن، معاش مردم و رشد اقتصادی باشد؛ این سناریوی خوش‌بینانه‌ای است که در صورت خارج شدن افغانستان از حالت نظامی و جنگ‌های داخلی و خارجی ممکن است محقق گردد.
نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان ادامه داد: نگاه دیگر این است که طالبان نتوانند مسائل را بین خود حل کنند و جریان تندروتری از آنها روی کار بیاید و در نتیجه، نتوانند با دنیا تعامل کنند؛ این موضوع، ادامه محاصره اقتصادی و تشدید مشکلات و آغاز جنگ‌های داخلی و حتی آسیب رساندن به کشورهای همسایه را به دنبال خواهد داشت. بسیاری معتقدند یکی از اهداف آمریکا در تنظیم قراردادهایش با طالبان و رساندن سلاح به آنها توسط عواملی مثل اشرف غنی، مشکل‌تراشی برای کشورهای همسایه مثل ایران و آسیای میانه و چین بوده است.
سیادت بیان کرد: طالبان به دلیل نگاه مذهبی خود، به دنبال کار کردن با کشورهای مسلمان همسایه هستند و در روزهای گذشته هم شاهد بودیم در این زمینه چندان سخت نگرفتند و کمترین مشکل را در مرزهای مشترک داشتیم. کار در مرزها به طور روان انجام می‌شود و حتی اعلام شد صدور ویزا نیز در مرز انجام گیرد. طالبان نشان داده‌اند که حساسیتی در این زمینه ندارند؛ اما این نگرانی هست که بهره گرفتن از طالبان کم‌تخصص یا بی‌تخصص در هراتی که اکثرا فارسی‌زبان هستند، مشکل‌زا باشد. لذا طالبان باید از نیروهای متخصص و تکنوکرات استفاده کنند؛ این موضوع از سوی آقای مجاهد وزیر فرهنگ و سخنگوی طالبان هم مطرح شد و او تقاضا کرد که نیروهای متخصص افغان از این کشور خارج نشوند.
او تصریح کرد: بدیهی است که طالبان برای ماندن و حکومت در افغانستان باید با نیروهای تکنوکرات و متخصص کنار بیاید و از آنها بهره بگیرد.
نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان تاکید کرد: آنچه در صحنه اقتصاد اتفاق افتاده این است که بازیگران افغانستان تغییر کرده‌اند؛ کسانی که در این کشور کار می‌کردند و اهداف سیاسی پررنگی داشتند، حذف شده‌اند. هم اکنون پاکستان بر روی ۷۰درصد طالبان نفوذ دارد و این باعث قطع همکاری افغانستان با هند می‌شود و هندی‌ها از این پس باید با نیروهای نیابتی خود در این کشور کار را پیش ببرند؛ اما چین از این پس حضوری پررنگتر خواهند داشت؛ چین در دهه ۸۰ دو- سه پروژه بزرگ در افغانستان شروع کرد که این پروژه‌ها با حمله امریکایی‌ها و دخالت‌هایشان از بین رفت؛ اما اکنون به دلیل نفوذ بسیار زیادی که چین در پاکستان دارد و هم غیبت امریکا و اشتیاق طالبان به حضور چینی‌ها، قطعا آنها که به دنبال این فرصت بودند، حداکثر استفاده را خواهند کرد. معادن افغانستان، موقعیت سوق‌الجیشی این کشور و امکاناتی که دارد، برای چین ارزشمند و حیاتی است و از طرفی، آنها به فکر امنیت «ترکستان» و منطقه «سین کیانگ» خود هستند و باید مراقب ارتباط نگرفتن طالبان با مسلمانان آن مناطق باشند.
بیشتر بخوانید
سیادت اظهار کرد: چینی‌ها بهره برداری از معادن افغانستان را هدف قرار می‌دهند و صنایع کوچک را می‌آورند و ظرفیت این را دارند که سرمایه‌گذاری زیادی انجام دهند. این موضوع ممکن است تا حدود زیادی راه ایران را برای حضور در بخش‌هایی که چینی‌ها حضور دارند، سخت کند؛ زیرا چینی‌ها با ارتباط خوبی که با طالبان دارند و سرمایه‌های خود، بیشتر ورود خواهند کرد و ما باید مراقب این مساله باشیم. باید در برخی مسائل زودتر از چینی‌ها ورود کنیم و در برخی موارد نیز در کنار آنها باشیم و با مشارکت با چینی‌ها باید کار کنیم.
او افزود: پاکستانی‌ها هم قطعا بسیار قوی‌تر از گذشته در صحنه اقتصادی افغانستان ورود خواهند کرد؛ البته پتانسیل و بضاعت آنها بسیار محدود است. ترک‌ها هم به شدت به دنبال این هستند که جای پای محکمی ایجاد کنند و به عنوان کشوری که توانایی خوبی در ساخت‌وساز دارد، مورد توجه طالبان هستند. طالبان در هفته گذشته رسما اعلام کرد که برای بازسازی افغانستان به ترکیه نیاز دارد و به این کشور در این زمینه فرصت می‌دهد.
نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان ادامه داد: از طرفی، کشورهای عربی مثل قطر در راس و عربستان و امارات هم ورود خواهند کرد و حضوری پررنگتر از گذشته خواهند داشت. اروپایی‌ها و امریکایی‌ها در میان مدت کمرنگ می‌شوند و با ایجاد شرکت‌های نیابتی و صوری با نام و نشان دیگر کشورها شاید در افغانستان حضور یابند یا به طور موقت از صحنه کنار می‌روند تا آرامش بیشتری حاکم شود و سپس بازگردند؛ ازبکستان، ترکمنستان و روسیه نیز برای توسعه روابط اقتصادی با افغانستان تلاش خواهند کرد.
سیادت بیان کرد: شاخصه اقتصادی حکومت طالبان در گذشته فسادستیزی و ایجاد امنیت بود. آنها در گذشته با روش‌های خود که البته مورد پسند ما و دنیا نیست، امنیتی مثال‌زدنی ایجاد کرده بودند؛ در این روزها هم در کابل با آن جمعیت متشکل از فرهنگ‌ها و اقوام متفاوت، کمترین ناامنی را شاهد بودیم؛ این درحالیست که در زندان‌ها باز شد و زندانیان نیز خارج شدند.
او تصریح کرد: از گذشته، مبارزه با فساد اداری یکی از ویژگی‌های مهم طالبان بوده است؛ واقعیت این است که متاسفانه در دو دهه اخیر فساد اداری در افغانستان آنقدر ساختاری شده بود که هیچ یک از امور اداری در بخش‌های مختلف افغانستان سالم و بدون رشوه انجام نمی‌شد. این شکل فاسد سیستم دولتی یکی از موانع جدی برای حضور سرمایه‌گذاران و شرکت‌های قوی خارجی از جمله ایرانیان بود.
نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان تاکید کرد: امروز اصلاح این وضعیت به رفتار طالبان بستگی دارد، اگر آنها از خشونت استفاده کنند، ارتباط با کشورها سخت می‌شود و اگر خشونتی در کار نباشد، معلوم نیست بتوانند امنیت را در افغانستان ایجاد کنند. این پارادوکس‌هایی است که باید منتظر ماند و در آینده دید که طالبان در خصوص آنها چگونه رفتار می‌کنند. از طرفی، آنها در 20 سال گذشته با کشورهای مختلف رفت‌وآمد داشته‌اند و طعم زندگی مرفه را چشیده‌اند و اینکه وسوسه قدرت و پول در آینده با آنها چه خواهد کرد و انحراف در انقلاب کی به سراغ آنها می‌رود نیز مهم است.
سیادت اظهار کرد: معتقدم تجارت عادی ما با افغانستان بهتر از گذشته ادامه خواهد یافت؛ اما واقعیت این است که افغانستان همیشه کشوری فقیر بود و تزریق پول از دیگر کشورها به این کشور اکنون قطع شده و نهادهای خارجی حضور کمرنگی خواهند داشت و پولی که تزریق می‌کردند نیز حذف می‌شود. از طرفی، خروج سرمایه‌گذاران افغان هم عاملی است که شاید به شدت به کاهش مصرف در بین افغانستانی‌ها در دو سال آینده منجر شود و این موضوع خودبه‌خود صادرات به افغانستان را به شدت کاهش خواهد داد. کمااینکه هم‌اکنون در بحث صادرات سوخت از ترکمنستان به افغانستان، به خاطر مشکلات ناشی از انتقال پول و کاهش مصرف، صادرات کاهش یافته است.
او افزود: امروز وضعیت مرز به مراتب بهتر از گذشته است؛ سال‌ها سعی می‌کردیم با مافیایی که در اسلام قلعه برای نظم و سیستم ورود ماشین‌های افغانستانی مانع‌تراشی می‌کرد، مقابله کنیم؛ اما موفق نبودیم و طالبان با دو حرکت و برخورد نظم لازم را در مرز ایجاد کردند و همه کسانی که از مرز دوغارون عبور می‌کنند، امروز راضی‌ترند.
نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان ادامه داد: معتقدم در موضوعات آب و ترانزیت با افغانستان شاهد تحول خواهیم بود؛ در موضوع آب، اشرف غنی همیشه از رابطه منطقه‌ای متعادل پرهیز می‌کرد و ترانزیت از داخل افغانستان نیز در دولت غنی، منطقی و به نفع ما نبود و اجازه این‌کار به ما داده نمی‌شد؛ اما در زمان حکومت طالبانِ منطقی و میانه‌رو و نسبتا فراگیر، این کارها شدنی است و وضعیت بهتر خواهد بود؛ زیرا تنها گزینه پیش روی افغانستان برای دوری از التهابات، توسعه اقتصادی است.
سیادت بیان کرد: ناگفته نماند که در مجموع، اگر چه با حضور طالبان تردد بین شهرها سهل‌تر خواهد شد و کرایه‌ها نیز کمتر می‌شود و امروز هزینه گمرک نصف شده است؛ اما تا زمانی که مصرف کالا و گردش اقتصادی و پول نباشد، شاهد کاهش صادرات خواهیم بود. از طرفی، اگر طالبان از مسیر تعامل با دنیا و توسعه اقتصادی و تعامل با مردم خود و دیگر اقوام و مذاهب انحرافی نداشته باشند، رشد چشمگیر اقتصادی در این کشور را شاهد خواهیم بود؛ زیرا افغانستان دارای منابع غنی، کارگر ارزان و مردم خسته از جنگ است.
او تصریح کرد : انتقال خط لوله گاز ترکمنستان به پاکستان نیز به زودی اتفاق می‌افتد و با ایجاد امنیت در این مسیر 700 کیلومتری بین افغانستان و پاکستان، علاوه بر اینکه سالانه 300 تا 400 میلیون دلار حق عبور لوله به افغان‌ها تعلق خواهد گرفت، توسعه صنعت و بهره‌برداری از معادن و توسعه کشاورزی و زندگی راحت‌تر را برای آن نقطه افغانستان به دنبال خواهد داشت.
نایب رئیس اتاق مشهد و مشاور رئیس اتاق بازرگانی ایران در امور افغانستان تاکید کرد: اما مساله دیگر، بحث سناریوی تجزیه افغانستان است که در این سناریو، بخش‌هایی از جنوب و شرق افغانستان که تقریبا پشتوزبان هستند، جدا خواهند شد و اگر اختلافات حادتر شود، شاید یکی از گزینه‌های احتمالی در افغانستان باشد، موضوعی که آمریکایی‌ها نیز به دنبال آن هستند (کوچک‌سازی کشورها در خاورمیانه). اگر این اتفاق بیفتد، بسیاری از مباحثی که مطرح کردیم، متفاوت خواهد بود.
انتهای پیام//ص.ب